Bệnh bại não trẻ em có nhiều nguyên nhân khác nhau (ảnh minh họa)

Bại não (hay liệt não) là tổn thương một hoặc nhiều phần của bộ não có chức năng điều khiển vận động, gây rối loạn vận động và tư thế. Biểu hiện bệnh từ nhẹ tới nặng, gồm cả những dạng tê liệt.

Có nhiều nguyên nhân gây bại não: nhiễm khuẩn trong thời kỳ mang thai như Rubella (sởi Đức), bệnh do virut cự bào, nhiễm toxoplasmosis, có thể gây tổn thương não của bào thai và gây bại não sau này. Thiếu ôxy não bào thai, xảy ra trong trường hợp nhau thai bị bóc tách khỏi thành tử cung trước khi sinh, có thể làm giảm lượng ôxy cung cấp cho bào thai. Trẻ sinh non nhẹ cân có nguy cơ mắc bệnh bại não nhiều hơn những trẻ sinh đủ tháng gấp 30 lần. Biến chứng trong quá trình chuyển dạ làm cho trẻ sơ sinh bị ngạt là nguyên nhân gây ra khoảng 10% các trường hợp bại não. Bất đồng nhóm máu Rh giữa người mẹ và bào thai có thể gây tổn thương não dẫn đến bại não. Những dị tật bẩm sinh, trẻ có những bất thường về cấu trúc não, mắc bệnh di truyền… đều làm tăng nguy cơ bại não.

Có một số trẻ bị bại não mắc phải sau khi sinh, do tổn thương não bộ xảy ra trong hai năm đầu. Nguyên nhân phổ biến nhất của các tổn thương này là: nhiễm khuẩn não và chấn thương vùng đầu.

Có ba thể bại não

Bại não thể liệt cứng (Spastic cerebral palsy): có đến 70 – 80% số người bị mắc bệnh bại não thể liệt cứng có triệu chứng các cơ co cứng, cử động khó khăn. Nếu cả hai chân đều bị liệt cứng, trẻ rất khó khăn khi đi vì các cơ bó sát trong hông và chân làm cho hai chân chụm vào nhau và giao nhau tại đầu gối, kiểu như cắt kéo. Trường hợp chỉ một bên cơ thể bị liệt, tức là liệt cứng nửa người, thường là cánh tay bị liệt nặng hơn chân. Trường hợp nặng nhất là liệt cứng tứ chi, trong đó cả 2 tay, 2 chân và thân người bị liệt và cả các cơ môi miệng, lưỡi cũng bị liệt. Trẻ bị liệt cứng tứ chi thường bị chậm phát triển trí não…

Bại não thể loạn động (Dyskinetic cerebral palsy): khoảng 10 – 20% số trẻ mắc bệnh bại não là thể loạn động, ảnh hưởng toàn bộ cơ thể. Đặc trưng thể bệnh này là sự thay đổi thất thường của trương lực cơ lúc tăng, lúc giảm, thỉnh thoảng có những cử động không kiểm soát được, có thể là những cử động chậm và đau hoặc nhanh và giật giật. Trẻ mắc bệnh thường không có tư thế ngồi hoặc dáng đi bình thường. Do các cơ mặt và lưỡi bị ảnh hưởng, nên trẻ gặp khó khăn khi bú, nuốt và nói.

Bại não thể thất điều (Ataxic cerebral palsy): có khoảng 5 – 10% số trẻ bại não là thể thất điều. Bệnh làm cho trẻ không có khả năng cân bằng tư thế và phối hợp động tác. Trẻ bệnh đi với một dáng điệu không vững. Trẻ rất khó thực hiện những cử động cần phải có sự phối hợp chính xác như viết chữ.

Bệnh bại não được chẩn đoán chủ yếu dựa vào sự đánh giá khả năng cử động của trẻ. Một số trẻ mắc bệnh bại não có trương lực cơ yếu nên nhìn chúng có vẻ như bị nhẹ cân. Trái lại một số trẻ khác có trương lực cơ tăng nên trông chúng có vẻ rắn chắc, hoặc trương lực cơ thay đổi, lúc tăng, lúc giảm. Xét nghiệm: chụp cộng hưởng từ, chụp cắt lớp vi tính, siêu âm có thể phát hiện được nguyên nhân gây bại não.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị và chăm sóc trẻ bại não đòi hỏi phải có một nhóm các chuyên gia gồm các bác sĩ nhi khoa, vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, phẫu thuật chỉnh hình, mắt, các chuyên gia về ngôn ngữ, những người hoạt động xã hội và các nhà tâm lý học.

Vật lý trị liệu được thực hiện ngay sau khi chẩn đoán bại não, nhằm làm tăng kỹ năng vận động của trẻ như ngồi, đi, cải thiện cơ lực và phòng ngừa sự co kéo biến dạng cơ. Có thể sử dụng các dụng cụ như nẹp, máng hoặc bó bột để phòng ngừa co rút cơ và cải thiện chức năng của chân, tay. Phẫu thuật chỉnh hình để làm dài cơ bị bệnh trong trường hợp tình trạng co rút cơ quá nặng. Đối với trẻ có tình trạng co cứng hai chi dưới nặng, cần phẫu thuật cắt bỏ chọn lọc một số nhánh thần kinh ở lưng chi phối hoạt động chi có thể làm giảm vĩnh viễn tình trạng co cứng cũng như cải thiện khả năng vận động như ngồi, đứng, đi. Phẫu thuật này thường tiến hành khi trẻ được 2 – 6 tuổi.

Dùng thuốc làm giảm bớt mức độ co cứng của cơ và làm giảm các cử động bất thường.

Lời khuyên của bác sĩ

Dựa vào các nguyên nhân gây bại não nói trên, chúng ta có thể thực hiện các biện pháp để phòng tránh bệnh bại não cho trẻ như sau:

Phụ nữ khi mang thai cần phòng tránh các bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm virut, toxoplasmosis bằng cách ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, không thức khuya, không làm việc quá sức vì dễ bị cảm cúm. Thường xuyên rửa tay sau khi tiếp xúc với đồ vật, trước khi ăn. Đeo khẩu trang mỗi khi ra đường, khi đến nơi công cộng như chợ, siêu thị, trường học… Nên khám thai định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa sản để chuẩn bị tốt cho cuộc đẻ, tránh các tai biến sản khoa như sinh non, trẻ sơ sinh bị ngạt… Trường hợp mẹ và thai nhi bất đồng nhóm máu Rh, mà mẹ là Rh âm và con là Rh dương thì người mẹ cần tiêm Rh immune globulin vào tuần thứ 28 trong thời kỳ mang thai và tiêm nhắc lại một lần nữa sau khi sinh cho đứa trẻ mang Rh dương. Chăm sóc cẩn thận, tránh các chấn thương cho trẻ nhỏ.

Bài viết Những hiểu biết về chứng bệnh bại não trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Thành công của Việt Nam khi điều trị bại não

Tạp chí  BMC Pediatrics – một trong số 20 tạp chí y khoa hàng đầu thế giới vừa công bố kết quả “Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tự thân điều trị bại não ở trẻ em” của GS Nguyễn Thanh Liêm cùng đồng nghiệp Vinmec. Đến nay, đây là một trong những công trình đầu tiên nghiên cứu về tế bào gốc tự thân từ tủy xương điều trị bại não được công bố trên thế giới.

Với thành công của công trình nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tự thân để điều trị bại não ở trẻ em, Việt Nam đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc chứng minh ghép tế bào gốc tự thân từ tủy xương là phương pháp an toàn và hiệu quả…

Tương lai của phương pháp ghép tế bào gốc

Bác sĩ Nguyễn Thị Thịnh, khoa nhi, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec (Hà Nội), người trực tiếp đánh giá các bệnh nhân trước và sau ghép cho biết: “Phương pháp này an toàn với hầu hết bệnh nhân. Chỉ có một số ít ca bị sốt nhẹ và đau, nhưng khi dùng thuốc đều kiểm soát được các tác dụng phụ này. Kết quả cho thấy, 100% bệnh nhân bại não do thiếu oxy đều có cải thiện chức năng vận động sau ghép”.

GS. TS. Nguyễn Thanh Liêm – Viện trưởng Viện nghiên cứu tế bào gốc – Công nghệ gene Vinmec chia sẻ: “Với mỗi trường hợp, trước khi điều trị, chúng tôi phải thăm khám rất kỹ nhằm xác định mức độ phù hợp của bệnh nhận với phương pháp ghép tế bào gốc”, “Khi đủ yêu cầu cấy ghép, quá trình tách chiết và ghép phải được thực hiện trong điều kiện vô trùng tuyệt đối. Sau đó, bệnh  nhân tiếp tục được kỹ thuật viên hướng dẫn tập phục hồi chức năng tại bệnh viện và tại nhà. Quy trình được quản lý chặt chẽ, theo chuẩn quốc tế để nhằm đạt hiệu quả cao nhất”.

Với những thành công trên, các bác sĩ đang nỗ lực đưa các tiến bộ về di truyền và tế bào gốc trên thế giới ứng dụng vào thực tế lâm sàng tại Việt Nam để hàng nghìn người mắc bệnh hiểm nghèo có cơ hội sống khỏe mạnh hơn.

Được biết, ngoài ứng dụng ghép tế bào gốc chữa bại não, từ đầu năm 2014, Vinmec áp dụng phương pháp này điều trị liệt do chấn thương cột sống, thoái hóa khớp gối, nhồi máu cơ tim, teo đường mật bẩm sinh, xơ gan, ung thư…

Quả ngọt từ “tế bào gốc”

Cháu Lê Bá Anh Đức (6 tuổi) bị bại não sau một tai nạn đuối nước. Gần nửa năm, gia đình anh Lê Bá Hồng Minh ở Thanh Hóa lúc nào cũng đau đớn trước tình trạng con mình toàn thân gồng cứng, không cử động được hay dọa cắn lưỡi, sùi bọt mép, khó thở…

Tháng 6/2016, gia đình đã đưa cháu đến bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City và được chỉ định ghép tế bào gốc. Sau 2 lần ghép tế bào gốc từ tủy xương, cháu Đức đã có những biến chuyển bất ngờ như biết được bố mẹ, chơi đùa, có thể ngồi lên và đang tập đi trở lại.

Ảnh minh họa. Nguồn internet

Theo ghi nhận từ đầu năm 2014 đến nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã tiếp nhận và điều trị thành công hàng chục ca bại não bằng phương pháp ghép tế bào gốc. Đó là trường hợp của bé Nguyễn Lê Nhật Lam (8 tuổi, ở huyện Dương Minh Châu, Tây Ninh), người từng được công chúng xót xa nhắc tới vào giữa năm 2014 khi đối diện với tình trạng “chờ chết vì chứng bệnh lạ”.

Gần một năm bị bệnh tật hành hạ, em chỉ còn da bọc xương, tay chân co rút không cử động được, gần như sống thực vật… Sau khi điều trị bằng phương pháp ghép tế bào gốc tại Vinmec, bé Nhật Lam đã cải thiện chức năng vận động rõ rệt, khả năng ngôn ngữ cũng ngày một tốt hơn.

Hoặc trường hợp của bé Nguyễn Phước Thanh Tuyền (11 tuổi, sống ở TP.HCM) là một trong những bệnh nhân đáp ứng tốt với phương pháp ghép tế bào gốc để điều trị bệnh bại não. Sau 2 lần ghép, Tuyền đã có thay đổi rõ ràng như có thể ngồi vững, tự đi 10-15 bước, tay có thể thực hiện những cử động tinh như xúc cơm ăn…Ngoài ra nhận thức, tư duy, ngôn ngữ của Tuyền cũng có nhiều tiến bộ. Em đã có thể nói được những câu ngắn, khả năng trao đổi, tương tác với người khác tốt, làm được những phép tính đơn giản, phân biệt được màu sắc…

Với những tiến bộ kỹ thuật trên, các bác sĩ Việt Nam đã và đang khẳng định thế mạnh của mình trẻn con đường chinh phục các căn bệnh phức tạp, vô phương cứu chữa.

Bài viết Giải pháp điều trị bại não cho trẻ từ tế bào gốc đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Tìm hiểu về chứng bại não

Chứng bại não (Cerebral Palsy) bao gồm một nhóm các rối loạn do tổn thương não trong khi mang thai, quá trình sinh, hoặc ngay sau khi sinh. Bại não thường đi kèm với suy giảm vận động, nói, thính giác, thị lực, thiếu sự phối hợp và kém phát triển trí tuệ.

Không chỉ vậy, chứng bại não còn khiến người thân của bệnh nhân suy sụp về tinh thần và là nguồn gốc của sự căng thẳng trong gia đình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Phương pháp ghép tế bào gốc trong điều trị bại não

Trước đây, Việt Nam áp dụng các phương pháp điều trị bại não thông thường, tuy nhiên chỉ mang lại những hiệu quả giới hạn. Với phương pháp điều trị bại não và tự kỷ bằng ghép tế bào gốc đã có kết quả khả quan hơn. Thành công này vừa được Bệnh viện đa khoa Vinmec phối hợp với chuyên gia Viện Nghiên cứu não bộ và tủy sống Ấn Độ công bố ngày 11/11.

Theo đánh giá của WHO, Việt Nam là một trong 3 quốc gia đi đầu châu Á trong việc ứng dụng ghép tế bào gốc. Đây là phương pháp đặc biệt, không phải phẫu thuật nhưng điều trị được cả nguyên nhân và triệu chứng bệnh. Trước đó, ghép tế bào gốc điều trị bệnh tự kỷ đã được thực hiện ở Ấn Độ và Trung Quốc. Ở Mỹ cũng đã làm nhưng chưa công bố kết quả chính thức. Trung Quốc công bố 70% trường hợp thành công.

Benh.vn (theo vtv.vn)

Bài viết Việt Nam: Ghép tế bào gốc điều trị bại não và tự kỷ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.