Mày đay (Urticaria) được hiểu là tình trạng phát ban (hives) trên da với biểu hiện đặc trưng là các sẩn phù hoặc những ban dát đỏ trên da, ngứa nhiều, cảm giác nóng dát trên bề mặt da và thường tiến triển từng đợt. Đặc điểm quan trọng để chúng ta phân biệt với các tình trạng bệnh lý của da khác là đặc tính ngứa và thoáng qua của các tổn thương mày đay. Các tổn thương may đay thường kéo dài không quá 24 giờ và biến mất mà không để lại bất cứ biến chứng nào trên da.

Phù mạch (Angioederma) hay còn có tên gọi khác là phù Quincke là tình trạng sưng phù thoáng qua của tổ chức mô dưới da và niêm mạc và có cơ chế tương tự mày đay nhưng vị trí sâu hơn. Phù mạch có thể phối hợp hoặc xuất hiện riêng rẽ với tình trạng mày đay. Khoảng 40% số bệnh nhân xuất hiện phù mạch cùng với mày đay, 40% mày đay riêng rẽ và khoảng 20% số bệnh nhân chỉ có phù mạch mà không có ban mày đay. Có kèm phù mạch thì tiên lượng thường xấu hơn những bệnh nhân chỉ có mày đay đơn thuần.

Phân loại mày đay và phù mạch

Phân loại theo thời gian kéo dài của triệu chứng

Mày đay được chia ra 2 loại là mày đay cấp và mạn. Mày đay cấp là tình trạng mày đay kéo dài dưới 6 tuần và chủ yếu xuất hiện ở những bệnh nhân có yếu tố cơ địa và phổ biến ở trẻ em.. Mày đay mạn là tình trạng mày đay kéo dài liên tục hoặc ngắt quãng trên 6 tuần và thường gặp ở lứa tuổi trung niên và nữ mắc nhiều hơn nam.

Phân loại dựa trên tình trạng có hay không xuất hiện đồng thời tình trạng mày đay và phù mạch

Sự hiện diện của phù mạch làm cho tình trạng bệnh xấu hơn và thường kéo dài.

Phân loại theo cơ chế bệnh sinh

• Mày đay vô căn. Không tìm được nguyên nhân gây bệnh. Đây là tình trạng hay gặp nhất của mày đay mạn tính.
• Mày đay và phù mạch liên quan với thức ăn
• Mày đay vật lý: mày đay do lạnh, đè ép hoặc mày đay cholinergic
• Mày đay liên quan với bệnh lý nền như viêm tuyến giáp tự miễn, lupus…
• Di truyền

Tổn thương mô bệnh học phụ thuộc vào các dạng mày đay, phù mạch khác nhau. Biểu hiện chủ yếu là tình trạng giãn các mạch nhỏ và giãn mạch bạch huyết ở dưới da và có sự xâm nhập của tế vào viêm một nhân và bạch cầu ưa acid trong mày đay cấp. Trong mày đay mạn có sự xâm nhập nhiều hơn của tế bào viêm một nhân, không có lắng đọng phức hợp miễn dịch và bổ thể. Ngược lại mày đay liên quan đến viêm mạch có sự lắng đọng immunoglobulin đặc biệt là IgM, bổ thể và sợi tơ fibrin trên thành mạch máu.

Cơ chế sinh bệnh mày đay và phù mạch

Vai trò trung tâm là tế bào mast. Sự gia tăng số lượng hiện diện trong tổn thương mô bệnh học, sự hoạt hóa tế bào mast dẫn đến tình trạng giải phóng các hóa chất trung gian (đặc biệt là histamin) là nguyên nhân gây ra những biểu hiện lâm sàng của mày đay và phù mạch. Có nhiều cơ chế gây ra tình trạng hoạt hóa tế bào mast và giải phóng các hóa chất trung gian do quá trình thoát bọng. Các cơ chế này có thể được phân chia: cơ chế miễn dịch, cơ chế không qua trung gian miễn dịch và cơ chế do rối loạn tương tác giữa kháng thể IgE và thụ thể của nó.

Biểu hiện lâm sàng khi bị mày đay và phù mạch

Mày đay thường biểu hiện tình trạng ngứa nhiều, nóng dát trên da và thường kéo dài dưới 4 giờ mỗi đợt tổn thương (không quá 24 giờ trừ mày đay viêm mạch). Kích thước mày đay rất khác nhau có thể dạng chấm hoặc lan rộng dạng bản đồ kích thước vài centimet. Phân bố của mày đay có thể toàn thân hoặc khu trú tuỳ thuộc vào các loại mày đay khác nhau. Nếu mày đay do tiếp xúc thường gặp vùng tiếp xúc, mày đay do ánh nắng thường gặp vùng da hở và một số loại mày đay vật lý như mày đay do đè ép thì thường gặp vùng đè ép. Mày đay thường không có biểu hiện toàn thân ngoài cảm giác khó chịu. Một số trường hợp có kèm theo đau khớp thường liên quan đến bệnh lý nền nào đó.

Phù mạch thường gây ra tình trạng khó chịu hoặc gây đau khi xuất hiện ở đường ruột. Có thể gây khó thở nếu phù thanh quản. Mày đay cấp và phù mạch có thể là triệu chứng của sốc phản vệ và khi đó bệnh cảnh lâm sàng sẽ rất trầm trọng.

Tình trạng nổi ban ngứa liên quan đến thai nghén (PUPP – Pruritic urticarial papules and plaques of pregnancy) là tình trạng nổi ban, dát ngứa liên quan đến thai kỳ đặc biệt ở 3 tháng cuối và sau sinh. Nguyên nhân chưa rõ.

Mày đay vật lý bao gồm: mày đay do lạnh, mày đay do đè ép xuất hiện chậm sau 3 – 12 giờ, chứng vẽ nổi da (dermatographisim), mày đay cholinergic với kích thước nhỏ từ 2-3mm, mày đay do ánh mặt trời, mày đay do nước và mày đay và phù mạch do gắng sức có tình trạng tăng histamin sau vận động gắng sức và ăn một số thức ăn nhất định như chuối, bột mì.

Chẩn đoán bệnh mày đay và phù mạch

Chẩn đoán mày đay và phù mạch thường được dựa trên hình ảnh lâm sàng và khai thác kỹ tiền sử. Tuy nhiên, việc tìm ra nguyên nhân và các bệnh lý kèm theo là hết sức cần thiết nhằm trả lời cho bệnh nhân và tạo cho họ niềm tin, sự hài lòng và điều trị đặc hiệu. Trong mày đay mạn thì rất khó tìm nguyên nhân, 70% vô căn.

Các xét nghiệm chẩn đoán bao gồm xét nghiệm IgE đặc hiệu, test lẩy da với các dị nguyên nghi ngờ như dị nguyên đường hô hấp, thức ăn, côn trùng đốt và thuốc. Các biểu hiện mày đay vật lý sử dụng một số test kích thích để chẩn đoán. Đối với mày đay do đè ép thì tạo lại tổn thương bằng cách vạch vẽ lên da bệnh nhân, mày đay do lạnh làm test áp đá, mày đay do cholinergic dùng methacolin làm chất kích thích, mày đay do gắng sức cho bệnh nhân tập thể dục gắng sức… Ngoài ra còn các xét nghiệm chẩn đoán bệnh lý nền ở bệnh nhân mày đay và phù mạch.

Nguyên nhân gây mày đay cấp bao gồm:

• Thuốc: một số thuốc thường gây dị ứng biểu hiện mày đay, phù mạch bao gồm kháng sinh penicillin, các thuốc giảm viêm chống đau – NSAIDs (ibuprofen, aspirin…). Các thuốc hạ áp nhóm ức chế men chuyển (ACE inhibitors) có thể gây phù mạch mà không có mày đay.
• Thức ăn: các thức ăn có thể là nguyên nhân phổ biến gây ra dị ứng và biểu hiện mày đay, phù mạch. Các thức ăn dị ứng qua trung gian IgE như lạc, hạt điều, trứng, cá, các loại nhuyễn thể…
• Các dị nguyên đường hô hấp: bọ nhà, phấn hoa, lông chó, mèo thường gây ra triệu chứng dị ứng ở đường hô hấp nhưng có thể biểu hiện mày đay, phù mạch.
• Nhiễm trùng: nhiễm virus cấp tính là nguyên nhân phổ biến gây mày đay, phù mạch đặc biệt ở trẻ em. Mặc dù không được phân lập thường xuyên nhưng người ta thấy rằng các virus liên quan như viêm gan, nhiễm đơn bào hoặc Coxsackie.

Nguyên nhân mày đay mạn bao gồm:

• Thuốc: các thuốc giảm viêm chống đau – NSAIDs (ibuprofen, aspirin…) 20 – 40% số bệnh nhân có triệu chứng nặng lên sau uống các thuốc NSAIDs.
• Thức ăn: Vai trò của thức ăn gây mày đay mạn vẫn còn tranh cãi và tỷ lệ được báo cáo dao động từ 1% cho đến 67%.
• Các bệnh lý nhiễm trùng, nhiễm nấm, ký sinh trùng. Các bệnh lý nền: các bệnh lý tự miễn hệ thống như lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp thanh thiếu niên…, 50% số bệnh nhân mày đay mạn liên quan đến bệnh lý tuyến giáp đặc biệt là viêm tuyến giáp Hasimoto. Ngoài ra, mày đay mạn còn gặp trong bệnh lý ác tính và rối loạn di truyền.

Điều trị bệnh mày đay và phù mạch

Điều trị mày đay cấp:

Điều trị mày đay, phù mạch tốt nhất là tránh dị nguyên nếu đã xác định được và điều trị các triệu chứng. Bệnh nhân nên tránh uống các chất chứa cồn và sử dụng các thuốc thường hay gây nặng bệnh như aspirin và thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs). Mày đay cấp hoặc phù mạch có thể điều trị bằng thuốc kháng histamin.

Điều trị bằng menthol 1% có thể làm giảm ngứa. Nếu mày đay xuất hiện do quần áo quá chật, do tiếp xúc với da nên nới lỏng quần áo để giảm triệu chứng. Nếu như mày đay và phù mạch xuất hiện trong bệnh cảnh của sốc phản vệ thì adrenaline cần được điều trị ngay lập tức và bệnh nhân cần được cấp cứu tại trung tâm y tế. Nếu bệnh nhân có adrenalin tiêm tự động thì có thể tiêm ngay vào mặt ngoài cơ đùi và gọi hỗ trợ sau.

Điều trị mày đay vật lý:

Các rối loạn như mày đay do lạnh, cholinergic (do nhiệt) và chứng vẽ nổi da có thể được điều trị bằng kháng histamin như levocertrizine, fexofenadine, cetirizine hoặc loratadine. Nếu không đáp ứng với liều thông thường có thể tăng liều như fexofenadine 180 mg/ngày, certrizine 10mg ngày 3 lần. Bước tiếp theo có thể thêm các thuốc như hydroxyzine hoặc diphenydramine với liều 25-50 mg 4 lần một ngày.

Trong một số trường hợp đặc biệt một số thuốc có thể thử nếu tình trạng mày đay không cải thiện như ciproheptidine 4-8 mg, 3-4 lần một ngày để điều trị mày đay do lạnh. Hydroxyzine đặc biệt hiệu quả trong điều trị mày đay do nhiệt (mày đay cholinergic). Mày đay do ánh nắng được điều trị bằng kháng histamin và kem chống nắng đặc biệt nếu cơ địa nhạy cảm tia cực tím. Các trường hợp mày đay do đè ép khởi phát muộn thường đáp ứng rất kém với thuốc kháng histamin.

Điều trị mày đay mạn vô căn hoặc liên quan bệnh tự miễn

Điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng và bệnh lý nền có liên quan. Cần lưu ý cân bằng giữa hiệu quả điều trị kiểm soát triệu chứng và những tác dụng gây độc của liệu pháp điều trị. Kháng histamin thể hệ sau không gây buồn ngủ là lựa chọn hàng đầu, sau đó đến kháng histamin thể hệ 1, corticoid liều thấp cách ngày hoặc hàng ngày và giảm liều chậm 2,5 – 5mg mỗi 2-3 tuần.

Nếu không đỡ, kháng leukotriene, kháng histamin H2 và có thể cân nhắc các thuốc chống trầm cảm 3 vòng như doxepin và cả nifedipin trong một số trường hợp. Nếu trong trường hợp chống chỉ định tuyệt đối corticoid hoặc tác dụng phụ hoặc không đáp ứng với các điều trị thông thường thì cyclosporin được chỉ định với liều trung bình 200-300mg/ngày. Khi điều trị bằng cyclosporin cần theo dõi huyết áp và chức năng thận. Trong trường hợp mày đay viêm mạch, kháng sốt rét tổng hợp có nhiều lợi ích trong điều trị và cải thiện tình trạng viêm mạch.

Cẩm nang  truyền thông các bệnh thường gặp – BV Bạch Mai

Bài viết Bệnh dị ứng mày đay và phù mạch đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Đến tuổi dậy thì cơ quan sinh dục phát triển, bài tiết các hormon (nội tiết tố) sinh dục làm tuyến bã ở da mặt hoạt động quá mạnh đưa đến mọc mụn. Và hormon sinh dục góp phần gây mụn chính là androgen (còn gọi testosteron tức hormon sinh dục nam). Ở nữ vẫn có loại hoc mon này vì thế mụn cũng có ở phụ nữ.

Đây là một hiện tượng hết sức bình thường. Khi dậy thì, phần lớn các bạn đều hay bị mọc mụn. Nơi thường gặp nhất là ở trán và ở má nhưng tình trạng này sẽ giảm và khỏi hẳn khi sang tuổi trưởng thành. Tuy nhiên giao tiếp trong tình trạng mặt đầy mụn thật mất tự tin.

Đối với những người khác thì mụn hình thành có thể là do viêm nang lông do bụi bẩn, ô nhiễm hoặc do phản ứng với mỹ phẩm…

Có hai loại thuốc trị mụn

• Thuốc bôi điều trị tại chỗ có thể dùng cả khi chỉ có một vài đầu mụn hoặc khi mụn nhiều.
• Thuốc điều trị toàn thân: được dùng khi mụn mọc nhiều, các cách điều trị khác không có kết quả. Thuốc uống này gồm các loại cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định vì thường phải dùng kéo dài (trong nhiều tháng), có thể gây tác dụng phụ. Trong số đó có thuốc là hormon sinh dục nữ: chỉ dùng cho phụ nữ trưởng thành cấm chỉ định cho nữ dưới 16 tuổi.

Các bác sĩ khẳng định rằng không có biện pháp nào có thể điều trị mụn tận gốc. Cách tốt nhất là giữ gìn vệ sinh da mặt sạch sẽ, dưỡng da thường xuyên, tránh bụi bặm, ô nhiễm. Khi bị mụn cần làm lành các tổn thương do mụn để không gây sẹo bằng cách dùng thuốc uống, thuốc bôi, thuốc kháng sinh để diệt vi khuẩn gây mụn nếu bị nặng.

Ths.Bs Trần Việt Hùng – BV Bach Mai

Bài viết Cơ chế mọc mụn và thuốc điều trị đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Một trong những thủ phạm tồi tệ nhất của sự ngứa là chứng viêm da – một tình trạng do bất cứ thứ gì như bột giặt hay tác nhân nào khác gây ra, khiến da bị kích thích. Ở Mỹ, 6,4 triệu người bị chứng viêm da và phải đi khám mỗi năm.

“Chất lượng cuộc sống bị những cơn ngứa làm giảm không kém gì những cơn đau”, Martin Schmelz, nhà bệnh học thần kinh tại Đại học Mannheim ở Đức nói. “Tuy nhiên, bệnh nhân sẽ nhận được sự đồng cảm nhiều hơn khi bị đau so với bị ngứa”.

Histamine, một protein được tạo ra từ phản ứng dị ứng, điều khiển một số dây thần kinh để truyền thông tới não. Vùng não được kích hoạt khi bị ngứa cũng tương tự với vùng não khi chúng ta bị đau. Với trường hợp này, những thuốc kháng histamine sẽ có tác dụng. Tuy nhiên, histamine không phải là hoá chất duy nhất trong cơ thể gây ra những cơn ngứa khó chịu.

Gần đây, Schmelz đã tìm thấy sự tồn tại của những dây thần kinh gây ra cảm giác ngứa theo cách khác với dây thần kinh nhạy cảm với histamine. “Đó là bằng chứng cho thấy không chỉ có một loại hệ thần kinh liên quan tới cảm giác ngứa”, Schmelz nói.

Đằng sau sự ngứa

Ngứa là một triệu chứng của rất nhiều tình trạng. Những phản ứng với thực vật, động vật và kim loại đều tạo ra cảm giác ngứa ngáy khó chịu. Thời tiết cũng đóng một vai trò, cùng với vi khuẩn, bệnh tật và vật ký sinh. Stress cũng làm tăng thêm sự ngứa.

Sau đây là một số thứ khiến chúng ta ngứa:

• Muỗi, rệp, chấy
• Cây sồi độc, cây tầm ma
• Da khô
• Đồ trang sức
• Herpes
• Stress và sự lo lắng
• Nhiễm trùng khuẩn tụ cầu
• Bệnh vẩy nến
• Cháy da
• Xà phòng và các chất tẩy rửa

Theo Hiệp hội y khoa Mỹ, mọi người thường lạm dụng xà phòng. Thông thường chỉ cần nước rửa tay thông thường hoặc nước không cũng đủ để giữ sạch da.

Năm 1660, Samuel Hafenreffer đã đưa ra định nghĩa đầu tiên về sự ngứa – “một cảm giác thèm gãi không mấy thú vị”. Gãi có thể là một cách chữa trị nhanh nhưng cũng có thể làm tình trạng tồi tệ thêm. Gãi mạnh quá có thể gây chảy máu và nhiễm trùng.

Nhưng vì sao gãi lại khiến ta dễ chịu? Các nhà khoa học cho rằng gãi có thể làm kích hoạt một số dây thần kinh kích thích cảm giác hài lòng trong não.

Bài viết Ngứa xuất hiện từ đâu đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Dùng lô hội

Gel lô hội có nhiều vitamin và khoáng chất có tác dụng làm đẹp da, đặc biệt điều trị viêm lỗ chân lông khá hiệu quả. Lô hội lành tính có thể làm mềm da nên phù hợp với mọi loại da.

Cách làm: Vệ sinh sạch sẽ vùng da điều trị rồi dùng gel lô hội thoa đều lên da sau đó massage nhẹ nhàng. Sau 20 phút rửa lại với nước sạch.

Dùng tinh dầu hương thảo

Tinh dầu hương thảo là một trong những cách trị viêm lỗ chân lông an toàn nhất. Nếu thực hiện đều đặn 3 lần/tuần làn da sẽ được cải thiện đáng kể.

Các bước thực hiện:

• Tẩy da chết vùng da cần điều trị bằng chanh và đường
• Nhỏ 2 giọt tinh dầu hương thảo lên da và massage nhẹ nhàng trong 20 phút
• Rửa lại với nước sạch.

Dùng bã cà phê

Sau khi pha cà phê xong bạn lấy bã cà phê chà nhẹ lên vùng da bị viêm sẽ đẩy lùi bệnh ngay tức khắc

Dùng mỡ trăn

Mỡ trăn có tính sát khuẩn cao, đồng thời giúp se khít lỗ chân lông nên là phương pháp điều trị viêm lỗ chân lông cực tốt.

Cách làm:

• Lấy 1 lượng vừa đủ mỡ trăn ra chén. Dùng tăm bông thấm nhẹ mỡ trăn thoa lên vùng da bị viêm.
• Giữ nguyên lớp mỡ trăn trong 1 giờ để mỡ trăn thẩm thấu sâu vào da rồi rửa lại với nước.

Thực hiện đều đặn hàng ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

Dùng dầu hạt nho

Dầu hạt nho có tính sát khuẩn, làm dịu da. Vì vậy có thể điều trị viêm lỗ chân lông nhanh chóng.

Cách làm:

• Pha loãng dầu hạt nho với nước theo tỉ lệ 1: 1, cho vào lọ riêng có vòi phun.
• Phun đều dầu hạt nho vào vùng da bị viêm, để hỗn hợp thấm tự nhiên, không cần rửa lại.

Thực hiện đều đặn hàng ngày.

Dùng cám gạo

Cám gạo chứa nhiều dưỡng chất chống oxy hóa giúp tái tạo da, loại bỏ bã nhờn và hỗ trợ điều trị viêm lỗ chân lông.

Cách làm:

• Trộn đều 3 thìa cà phê cám gạo và 2 thìa oliu.
• Bọc hỗn hợp trong miếng vải sạch rồi ngâm nước.
• Làm sạch vùng da bị viêm, chà xát túi cám gạo lên vùng da đó trong khoảng 20 phút rồi rửa lại với nước sạch.

Nên thực hiện đều đặn trong 2 – 3 tuần.

Bài viết Cách trị viêm lỗ chân lông từ tự nhiên đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Hạt cơm, mụn cóc là gì

Hạt cơm, mụn cóc là tổn thương lành tính do virus HPV gây ra. Có hơn 100 types virus HPV và chúng có thể phát triển ở bất cứ vị trí nào trên cơ thể gây nên những khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Biểu hiện bệnh hạt cơm, mụn cóc

Hạt cơm bàn chân

Thường gặp là dạng Myrmecie (do HPV types 1 gây nên).

Tổn thương cơ bản là một điểm dầy sừng hình tròn sùi vào sâu, đau nhất là khi vận động hoặc đụng chạm vào, thường đơn độc hoặc có một vài tổn thương đơn lẻ. Tổn thương dạng đĩa xung quanh vòng bởi một hình nhẫn dầy sừng, phần trung tâm dầy sừng mà bề mặt tạo thành những điểm đen (có thể do mao mạch bị tắc hoặc bị bít bởi bụi). Đây là loại tổn thương thường gặp.

Hạt cơm ở bàn chân (Ảnh minh họa)

Hạt cơm thường

Do virus HPV types 2 gây ra.

Thương tổn là tổn thương sùi ra ngoài bề mặt hình bán cầu hoặc dẹt, đường kính từ vài mm đến 1-2cm, ở trung tâm có thể lõm xuống. Bề mặt hạt cơm tăng gai, thậm chí tạo thành rãnh, khía. Quanh các đám dầy sừng lại có những đám dầy sừng kế cận tạo thành như miệng giếng. Số lượng thay đổi từ một vài cái đến vài chục cái, đôi khi tập hợp lại.

Vị trí thường gặp là ở mu bàn tay và các ngón, ít gặp ở lòng bàn tay.

Hạt cơm thường gặp ở bàn tay (Ảnh minh họa)

Hạt cơm filiformes

Vị trí ưu thế của các hốc tự nhiên (bán niêm mạc) hoặc vùng cổ, vùng mọc râu (tự lây nhiễm bởi cạo râu) thường kết hợp với các tổn thương hình bán cầu, bề mặt bóng. Hạt cơm ở tay được gây ra bởi HPV2 và HPV1 (13%). Hiếm gặp hơn là những tổn thương sùi ở trong hoặc ra ngoài, kết hợp với HPV4 hoặc HPV7.

Hạt cơm phẳng

Do HPV types 3, 10 gây ra.

Tổn thương là những sẩn nhỏ hiếm khi nổi cao, màu vàng hoặc màu vàng nhạt, bề mặt bóng, mảnh, thường tập trung thành dải (do khi bệnh nhân gãi hạt cơm có thể mọc theo vết xước gọi là hiện tượng Kobner) hoặc tạo thành mảng, cảm giác thường hơi ngứa. Vị trí ưu thế ở mu bàn tay, ngón tay, cánh tay, đầu gối và mặt trước cẳng chân.

Thường gặp ở người suy giảm miễn dịch, thương tổn nổi cao hoặc kích thước lớn. Nó tồn tại dai dẳng nhiều tháng hoặc nhiều năm, có thể có dấu hiệu viêm ở xung quanh hoặc có vòng giảm sắc tố.

Đối tượng bị bệnh hạt cơm, mụn cóc

• Nam giới, nữ giới, trẻ em ở mọi lứa tuổi đều có thể bị hạt cơm, mụn cóc.
• Tỷ lệ mắc ở trẻ em cao hơn người lớn vì trẻ hiếu động, thường xuyên làm trầy xước chân tay, hay đi chân không, cắn móng tay, nghịch đất cát, lê la dưới đất…
• Phụ nữ làm móng, cắt khóe móng chân, tay, cũng là nguyên nhân gây mụn cóc.

Bệnh hạt cơm, mụn cóc có lây nhiễm không

Các tổn thương này có thể lây nhiễm giữa các vùng khác nhau trên một cơ thể hay sang các cá thể khác khi có sự tiếp xúc các dịch tiết của tổn thương. Điều này giải thích vì sao một người ban đầu chỉ bị hạt cơm ở chân, sau lại thấy một tổn thương ở trán, mũi, vành tai hay những người khác trong gia đình cũng bị tương tự.

Điều trị bằng phương pháp dân gian

Trong dân gian còn truyền lại nhiều phương pháp điều trị hạt cơm, mụn cóc rất hiệu quả và an toàn mà không cần can thiệp chuyên sâu. Những phương pháp sau đây chỉ sử dụng thủ công, các loại lá cây quen thuộc.

Dùng lá tía tô điều trị mụn cơm, hạt cóc

Đây là phương pháp được áp dụng nhiều nhất và mang lại hiệu quả cao nhấ trong điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Lấy một chiếc khăn sạch dùng nước ấm lau chỗ có mụn, trà đi trà lại (tránh để trầy xước, chảy máu). Mục đích để khi đắp lá, dung dịch từ lá sẽ thẩm thấu vào hạt cơm, mụn cóc một cách nhanh nhất.
• Rửa sạch lá tía tô (cả cuống lá) sau đó giã nát hoặc vò nát rồi đắp vào chỗ có mụn cóc.
• Dùng vải quấn chặt hoặc dùng băng dính cố định chỗ đắp lá.
• Thời gian đắp lá tốt nhất là buổi tối để tránh nước hoặc các cử động làm xô lệch vết đắp.
• Đắp liên tục trong vài tuần sẽ thấy miệng mụn se lại, teo nhỏ và dần biến mất. Mụn cái chính mất đi, các mụn con xung quanh một thời gian cũng sẽ biến mất.

Lá tía tô chữa bệnh hạt cơm, mụn cóc (Ảnh minh họa)

Dùng tỏi điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Lấy một nhánh tỏi tươi, cắt ra thành nhiều lát sau đó trà đi, trà lại lên chỗ mụn cóc sao cho nước tỏi ngấm lên mụn cóc càng nhiều càng nhanh khỏi.
• Đắp trực tiếp nhánh tỏi lên chỗ có mụn nhưng không để lâu quá 10 phút vì tỏi có thể làm da bị dộp lên.
• Hàng ngày đắp hoặc trà tỏi từ 1 đến 2 lần.
• Tránh tiếp xúc với nước.

Dùng vỏ chuối điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Đắp vỏ chuối lên mụn cóc (mặt trong quả chuối).
• Hoạt chất trong vỏ quả chuối có thể làm mụn cóc tiêu đi từ từ.
• Đắp nhiều lần trong ngày.
• Lưu ý tránh nước.

Dùng đu đủ xanh điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Cắt những vết cắt cạn trên vỏ một trái đu đủ xanh, sẽ thấy nhựa trắng chảy ra.
• Pha một chút nước với chất nhựa từ vỏ đu đủ, sau đó bôi lên chỗ có mụn. Chất enzym có tác dụng tiêu hủy các tế bào chết.
• Bôi hỗn hợp nước trên một ngày 2 lần vào buổi sáng và tối.
• Lưu ý tránh nước.

Lô hội điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Dùng một miếng bông hay một miếng vải mềm nhỏ thấm lấy chất nhựa của cây lô hội bằng cách tách đôi lá lô hội.
• Sau đó thấm lên nốt mụn cơm trong vòng khoảng 1 phút hoặc có thể dùng dây buộc miếng vải hoặc bông có nhựa cây lô hội lên nốt mụn mỗi ngày vài giờ.
• Lưu ý tránh nước.

Cây lô hội chữa bệnh hạt cơm, mụn cóc (Ảnh minh họa)

Tinh chất trà xanh điều trị mụn cóc, hạt cơm

• Bôi trực tiếp tinh chất dầu xanh lên chỗ bị mụn.
• Ngày bôi 2 đến 3 lần. Hiệu quả nhất là bôi vào buổi tối trước khi đi ngủ.
• Lưu ý tránh nước.

Kết quả từ thực tiễn điều trị mụn cóc, hạt cơm bằng mẹo trên

Anh Nguyễn Trường Sinh 32 tuổi ở Mai Động Hà Nội

Đầu năm 2012, bị mụn cóc ở bàn chân, thời gian đầu không biết nên anh dùng dao lam cắt. Không ngờ càng cắt mụn càng to gây khó khăn cho việc đi lại, đặc biệt là chơi thể thao. Sau khi áp dụng phương pháp dân gian là dùng lá tía tô rửa sạch rồi giã nát đắp vào chỗ có mụn ở lòng bàn chân trong vòng nửa tháng thì các đầu mụn nhỏ se lại rồi biến mất, mụn to cũng bong dần. Sau 1,5 tháng khi tháo bỏ các lớp lá và rửa chân bằng nước ấm, anh dùng tay lay mụn, không ngờ rút được cả một chân dễ dài bên trong. Đến nay tại lòng bàn chân vết sẹo đã lành hẳn.

Chị Nguyễn Minh Hương, Đồng Nhân Hà Nội

Là nhân viên phòng tổ chức Hành chính, liên tục phải sử dụng máy vi tính và đi tiếp khách nên bị mụn cơm ở bàn tay là một điều “bất lợi” trong cả công việc lẫn khi giao tiếp. Nghe bạn bè mách chị đã mua một số loại thuốc để bôi nhưng không có kết quả. Sau hơn một năm do ngứa, gãi nhiều nên hạt cơm mọc ra nhiều hơn. Nhiều lúc tự ti chị có ý định xin chuyển đổi công việc khác.

Tình cờ có người anh họ ở Yên Bái hướng dẫn cách chữa bằng lá tía tô. Bán tín bán nghi chị vẫn làm theo.. Tối tối sau khi rửa sạch tay, chị dùng lá tía tô đã rửa sạch vò nát đắp lên các hạt cơm. Kỳ lạ thay, sau hơn một tháng các hạt cơm nhỏ dần rồi lặn hẳn.

Anh Lê Quang Hải 27 tuổi ở Hưng Yên

Là người làm ăn kinh doanh nên khi bị hạt cơm ở trên mặt (phần để râu) khiến anh rất ngứa ngáy, khó chịu. Lúc đầu tưởng con gì đốt, ngứa nên anh tự ý mua thuốc rồi bôi. Không ngờ chỗ ngứa càng gãi càng lan rộng. Tá hỏa đi khám thì phát hiện bị bệnh mụn cơm. Sau khi điều trị bằng một số thuốc bôi mụn cơm cũng khỏi, tuy nhiên sau vài tháng anh bị lại.

Được bạn bè mách cách chữa bằng lá tía tô vừa hiệu nghiệm, lại đỡ tốn tiền khám, chi phí thuốc men tại viện nên anh làm theo ngay. Để điều trị bằng phương pháp này, anh phải hy sinh bộ ria mép đẹp đẽ của mình. Buổi tối trước khi đi ngủ, anh dùng lá tía tô đã giã nát đắp nên chỗ có mụn. Sau 2 tuần các đầu mụn se lại và nhỏ dần. Sau một tháng mụn cơm biến mất.

Bài học lần thứ hai cho anh kinh nghiệm về cách giữ gìn vệ sinh tránh virus lây lan và phương pháp chữa mụn cơm bằng lá tía tô thật an toàn, hiệu quả.

Ngoài ra nhiều người đã áp dụng chữa bệnh hạt cơm, mụn cóc bằng tỏi, vỏ chuối, tinh trà xanh, lô hội… cũng rất thành công.

Cách điều trị mụn cóc, hạt cơm bằng phương pháp hiện đại

Các phương pháp hiện đại cũng có thể điều trị mụn cóc, hạt cơm hiệu quả, dứt điểm, tuy nhiên, thường sẽ tốn nhiều công sức hơn.

Điều trị tại chỗ mụn cóc, hạt cơm

Loại bỏ tổn thương bằng các biện pháp sau

• Dùng thuốc phá huỷ tổ chức bệnh: Axit salicylique 10-20%, podophylline 15-20% bôi 2 lần mỗi tuần, rửa sạch sau 6 giờ; dung dịch glutiradehyde 20%, axit trichloracetique bão hoà, thận trọng khi dùng phương pháp này ở mặt. Có thể dùng axit retinoique dạng crem hoặc nhũ tương trong 3- 6 tuần. Dùng dung dịch bléomycine 0,1% tiêm trong tổn thương điều trị các hạt cơm ở da. Hoặc có thể dùng retinoide tiêm trong tổn thương.
• Dùng phương pháp vật lí: Làm lạnh phá huỷ tổ chức bệnh bằng Nitơ lỏng. Phương pháp điều trị tốt nhất hiện nay là phá huỷ thương tổn bằng lazer CO2, đốt điện siêu cao tần hoặc plasma.

Điều trị toàn thân mụn cóc, hạt cơm

Liệu pháp miễn dịch tại chỗ hoặc toàn thân (lévamyzole). Dùng trong trường hợp kháng những điều trị trên, kết quả thay đổi, hoặc tiêm bắp interferon- anpha2.

Những phương pháp phòng bệnh mụn cóc, hạt cơm

• Vệ sinh thân thể sạch sẽ.
• Không cạy, tẩy, bóc các tổn thương.
• Ăn uống đảm bảo dinh dưỡng, đầy đủ các chất khoáng và vitamin nâng cao đề kháng.
• Điều trị càng sớm càng tốt.

Lời kết

Áp dụng biện pháp dân gian điều trị mụn cóc, hạt cơm cần thực hiện một cách kiên trì, đều đặn sẽ cho kết quả tốt. Tuy nhiên, việc áp dụng những biện pháp trên chỉ phù hợp với những hạt cơm, mụn cóc ở vị trí dễ xử lý và khi phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu.

Những trường hợp hạt cơm, mụn cóc ở vị trí nhạy cảm, bệnh nhân không được tự ý điều trị bằng phương pháp này mà nên đến các bệnh viên chuyên khoa da liễu để điều trị một cách khoa học, tránh xảy ra những biến chứng đáng tiếc.

Bài viết Cách chữa hạt cơm, mụn cóc đơn giản mà hiệu quả đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Có hai dạng mụn cóc (hạt cơm) thường gặp: Dạng mụn cóc thông thường là những cục sẩn cứng nhô trên da, mặt sần sùi, hình tròn, kích thước từ 2 đến vài chục mm, màu xám.

Có thể gặp mụn cóc này ở bất cứ vùng nào trên da, thường gặp nhất là ở bàn tay do chung đụng nhiều. Dạng mụn cóc phẳng sờ kỹ mới phát hiện được. Loại mụn cóc này thường lây lan nhanh nên thường có vài chục đến hàng trăm cái mọc trên da, có khi mọc thành vệt dài gọi là hiện tượng Koebner. Vị trí thường gặp ở lưng bàn tay, cẳng tay, mặt, cổ.

Khi mụn cóc đã lây lan nhiều, việc điều trị cần được thực hiện nhiều lần, rất mất thời gian. Vì đây là bệnh do virus gây ra, trong quá trình bệnh có khi bệnh tự nhiên khỏi không để lại dấu vết gì trong vòng 6 tháng. Tuy nhiên, trường hợp này cũng ít xảy ra, chủ yếu là gặp ở trẻ em. Càng để lâu mụn cóc thường có khuynh hướng lây lan nhiều hơn, do đó nên điều trị càng sớm càng tốt.

Bạn nên đến khám tại chuyên khoa da liễu, nếu mụn cóc nhỏ dưới 0,5 cm có thể chấm axit hoặc nitơ lỏng, đốt điện. Nếu mụn cóc to có thể gây tê để cắt hoặc tiêm bleomycin tại chỗ hoặc tiêm interferon trong trường hợp mụn cóc khó điều trị. Có nhiều phương pháp gọi là “chữa mẹo” trong dân gian nhưng cho đến nay chưa có phương pháp nào đáng tin cậy hoàn toàn vì đã nhiều người áp dụng nhưng không thấy có kết quả.

Xem thêm: Cách chữa hạt cơm, mụn cóc đơn giản mà hiệu quả

Theo BS Vũ Lan Anh

Bài viết Phương pháp điều trị triệt để mụn cóc hiện nay đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh mụn trứng cá xuất hiện nhiều nhất ở nam, nữ tuổi dậy thì (90% ở lứa tuổi từ 13 -19 tuổi cho đến 30 – 40 tuổi). Nữ giới thường bị nhiều hơn nam giới. Bệnh mụn trứng cá nếu không được điều trị kịp thời phù hợp sẽ để lại sẹo vĩnh viễn gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống.

Các thể lâm sàng và Chẩn đoán mụn trứng cá

Triệu chứng lâm sàng

• Trứng cá thông thường: Là thể rất phổ biến ở cả hai giới, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên. Các thương tổn cư trú đặc biệt ở vùng da mỡ gồm mặt (má, trán, cầm), ở vùng giữa ngực, lưng, vai. Tổn thương đa dạng: nhân trứng cá, sẩn, sẩn mụn, mụn mủ, u viêm tấy, áp xe.
• Trứng cá đỏ: thường gặp ở người da trắng từ 30 – 50 tuổi, đa số gặp ở nữ, nhất là người có cơ địa da dầu, những người sử dụng thuốc bôi có corticoid. Vị trí tổn thương ở vùng mặt, mũi, xung quanh miệng. Bệnh kèm theo cảm giác nóng bừng ở mặt trên nền da đỏ xuất hiện từng đợt sẩn mủ, sau nhiều đợt tiến triển nhất là ở nam giới thường có phản ứng phì đại, xơ hoá ở vùng mũi tạo thành mũi sư tử. Nguyên nhân thường có vai trò của ropionibacterium acnes và demodex folliculorum.
• Trứng cá mạch lươn: bệnh gặp chủ yếu ở nam giới, bắt đầu sau tuổi dậy thì và tiếp tục kéo dài trong những năm về sau. Vị trí tổn thương ở ngực, mặt, lưng, vai và cổ…Tổn thương bắt đầu bằng mụn mủ ở nang lông, các ổ mủ to dần đi vằn vèo thành hang hốc với nhiều lỗ đào, nhiều cầu da. Bệnh tiến triển dai dẳng và khó chữa
• Trứng cá sẹo lồi: thường gặp ở nam giới, khu trú ở vùng ngực, gáy, vùng rìa tóc…tổn thương giống sẹo lồi, trên bề mặt có vài mụn mủ tiến triển lâu dài và để lại sẹo
• Trứng cá hoại tử: nguyên nhân có thể do mẫn cảm của người bệnh với vi khuẩn, bệnh thường gặp ở nam giới, tổn thương khu trú đối xứng ở trán, thái dương, dìa tóc. Tổn thương để lại sẹo lõm tồn tại vĩnh viễn.
• Trứng cá do thuốc: Nhiều loại thuốc có thể gây nên thương tổn dạng trứng cá khó có thể phân biệt với trứng cá thực sự, các thuốc nội tiết, thuốc chống lao, corticoid…
• Trứng cá nghề nghiệp: Nguyên nhân thường do tiếp xúc với hoá chất, dầu mỡ, thương tổn gần giống trứng cá thường : nhân, mụn mủ, sần, nang…
• Mũi sư tử: Do tuyến bã hai bên mũi quá sản, khiến chất bã bài tiết rất nhiều kèm theo thói quen nặn làm cho tổ chức tuyến bã bị phì đại, quá sản thành lỗ chân lông quá rộng làm mũi bị biến dạng, khi nặn sẽ thấy chất bã phụt ra.

Nguyên nhân của bệnh

Mặc dù có nhiều nguyên nhân gây bệnh nhưng có 3 cơ chế chính gây nên bệnh trứng cá:

• Sự tăng tiết bã nhờn: Sự hoạt động của tuyến bã có sự biến đổi liên quan với các hormon, đặc biệt là hormon sinh dục nam và trong đó testosteron là hormon có tác dụng kích thích sự phát triển và bài tiết chất bã, đồng thời làm giãn rộng và làm tăng thể tích tuyến bã ở mặt.
• Sự ứ đọng chất bã: Sừng hoá cổ nang lông tuyến bã.
• Sự sản xuất quá mức các chất bã kết hợp với dày sừng ở phễu nang lông gây nên hiện tượng ứ đọng chất bã. Nguyên nhân của dày sừng này là do tác dụng kích thích của chất bã lên thành nang lông.
• Sự viêm nhiễm: vai trò của vi khuẩn Propionibacterium acne, vi khuẩn này có khả năng phân huỷ lipid, giải phóng acid béo tự do gây viêm mạnh.

Điều trị bệnh trứng cá

Các thuốc sử dụng trong điều trị bệnh trứng cá

• Thuốc làm giảm bã nhờn: Rửa mặt hoặc bôi tại chỗ: Acneaid, Isotrétinoine
• Thuốc ngăn chặn ứ đọng chất bã: Vitamin A acid tại chỗ, Isotrétinoine, Peroxyde de benzoyle
• Thuốc hạn chế viêm: Peroxyde de benzoyle
• Chống nhiễm trùng: sử dụng Kháng sinh tại chỗ: erythromycine, clindamycine…, hoặc có thể sử dụng Kháng sinh uống: tetracycline, erythromycine…

Cách phòng chống bệnh trứng cá

• Loại bỏ nguyên nhân
• Sinh hoạt điều độ, tránh thức khuya, hạn chế ăn chất cay nóng, dầu mỡ…
• Vệ sinh da mặt hàng ngày, tránh nặn mụn, chà xát tổn thương.

CNTTCBTG – BV Bạch Mai

Bài viết Các thể lâm sàng và chữa bệnh mụn trứng cá đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Đối với người lớn, việc phòng bệnh và chữa bệnh có thể tự chủ được, tuy nhiên, ở trẻ em ngứa ngáy, nổi rôm, mụn khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng do các em chưa ý thức được việc phòng bênh. Không ít trường hợp chỉ từ những nốt mụn, viêm da mà trẻ bị nhiễm trùng máu, phải nhập viện điều trị.

Vậy, phương pháp phòng ngừa bệnh cho trẻ nhỏ như thế nào?

Bệnh da liễu gia tăng trong mùa hè

• Mẩn ngứa.
• Người nổi rôm, mụn nhọt.
• Nổi mề đay.
• Viêm da.
• Viêm da lo liên cầu.
• Viêm da cơ địa…

Các bệnh da liễu gia tăng trong mùa hè: mẩn ngứa, viêm da, nổi mề đay, rôm sảy…

Nguyên nhân

• Do nắng nóng kéo dài (nền nhiệt thường xuyên ở mức 37 đến 39 0 C).
• Do mồ hôi ra nhiều khiến da ẩm, tạo điều kiện thuận cho nấm, vi khuẩn phát triển.
• Do chế độ ăn thiếu vitamin, khoáng chất.
• Do ăn nhiều đồ nóng.
• Do trẻ gãi gây trầy xước, dẫn đến nhiễm trùng…

Nguy cơ từ các bệnh da liễu

• Bội nhiễm.
• Nhiễm trùng da.
• Nhiễm trùng huyết…

Phương pháp phòng ngừa bệnh da liễu cho trẻ

• Tắm, vệ sinh cho trẻ thường xuyên để giữ sạch da cho trẻ.
• Không cho trẻ chơi đùa ở những khu vực gần cống rãnh, nơi ô nhiễm, nghịch đất cát…
• Cắt móng tay cho trẻ (tránh gãi khiến khu vực viêm nhiễm bị chày xước).
• Tăng cường chế độ ăn nhiều vitamin, khoáng chất có trong rau xanh, hoa quả .
• Tránh những đồ ăn gây nóng trong (thức ăn nhiều đạm, giàu mỡ…).

Hạn chế ăn những đồ ăn gây nóng trong (thức ăn nhiều đạm, giàu mỡ…)

• Mặc quần áo thoáng, sạch sẽ cho trẻ.
• Bôi thuốc điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ đề phòng nhiễm trùng (khi trẻ bị nổi mụn, viêm da…).
• Khi tổn thương trên da có hiện tượng bội nhiễm, tấy đỏ, nổi mủ, trẻ bị sốt… cần đưa ngay trẻ đến các cơ sở y tế để được theo dõi, điều trị vì có thể đó là những dấu hiệu viêm da bội nhiễm, cần có bác sĩ chỉ định thuốc kháng sinh toàn thân…

Ý kiến của chuyên gia

PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Nhi (BV Bạch Mai): “Mùa hè nóng nực, số trẻ đến khám vì mẩn ngứa, mụn nhọt, viêm da lo liên cầu… tăng lên. Nguyên nhân do nắng nóng kéo dài, mồ hôi ra nhiều tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển khiến trẻ nổi mề đay khắp người,  gây ngứa ngáy và gãi xước da dẫn đến nguy cơ bị viêm da…Bên cạnh đó, do tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, công với việc vệ sinh da không sạch sẽ khiến cơ thể dễ mệt mỏi, sức đề kháng suy giảm, sự chống đỡ với kháng thể yếu nên vi khuẩn dễ tung hoành gây viêm da. Thói quen đi bơi ở hồ ao nước bẩn, nghịch đất …cũng khiến nguy cơ nhiễm trùng da càng tăng.

  Vệ sinh thân thể sạch sẽ hàng ngày giúp đề phòng tốt các bệnh mụn nhọt, viêm da, nhiễm trùng

Để phòng các bệnh mụn nhọt, viêm da, nhiễm trùng da ngày hè, việc giữ vệ sinh da là vô cùng quan trọng như: vệ sinh thân thể sạch sẽ hàng ngày bằng xà phòng, sữa tắm, khi cơ thể xuất hiện các nốt mẩn ngứa, mụn nhọt hạn chế gãi làm trầy xước khiến cho vi khuẩn, nấm càng có cơ hội phát triển. Trẻ em, cần cắt móng tay để hạn chế gãi, gây trầy xước, dễ dẫn tới nhiễm trùng da…”

Lời kết

Mùa hè, thời tiết nắng nóng nên số bệnh nhân mắc các bệnh về da liễu đến khám, nhập viện gia tăng từ 1.000 – 1.200 bệnh nhân mỗi ngày, đây cũng là thời điểm thuận lợi cho những bệnh viêm da cơ địa có cơ hội bùng phát, có những trường hợp nhiễm trùng huyết vì nhiễm trùng da…

Nguyên nhân khiến các bệnh da liễu gia tăng do thời tiết nắng nóng, mồ hôi ra nhiều khiến da ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm, vi khuẩn phát triển. Bên cạnh đó, để da không sạch sẽ, chế độ dinh dưỡng ít rau xanh, khoáng chất, vitamin, gãi gây trày xước …cũng dẫn đến nhiễm trùng da.

Vì vậy, để tránh bộ nhiễm, gây ra những vét lở loét dẫn đến nhiễm trùng da…cha mẹ cần: giữ móng tay ngắn, không để trẻ gãi dẫn đến chày xước, cháy máu da, không cho trẻ nghịch đất bẩn, cho trẻ ăn nhiều rau xanh, hoa quả, uống đủ lượng nước từ 1 đến 1,5 lít/ngày, vệ sinh thân thể hàng ngày cho trẻ.

Bài viết Nguy cơ bệnh nhiễm trùng máu vì viêm da, mụn nhọt ngày hè đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Lichen xơ hóa: thường gặp nhất ở những bệnh nhân trước dậy thì và hậu mãn kinh. Có đặc điểm là lớp biểu mô mỏng đi, kèm theo hiện tượng phù và xơ hóa trong lớp bì, vùng môi âm hộ và lỗ âm đạo teo và hẹp lại. Thường mất nếp môi bé. Bệnh nhân thường cảm thấy ngứa. Nếu bệnh nhân vẫn sinh hoạt tình dục có thể sẽ thấy đau khi giao hợp. Các sang thương thường là đối xứng, chẩn đoán bằng kết quả sinh thiết.

Lichen đơn giản mạn tính: thường biểu hiện bằng triệu chứng ngứa vùng âm hộ khi khám có thể phát hiện biểu mô dày, trắng, tróc vảy ít, thường bị khu tru một bên. Xác nhận chẩn đoán bằng sinh thiết.

Lichen phẳng được Erasmus Wilson mô tả đầu tiên vào năm 1869, là tình trạng viêm da cấp tính hoặc mạn tính với các thương tổn đặc trưng là sẩn phẳng, hình đa giác, màu đỏ tím và ngứa. Khoảng 0,5-1% dân số mắc bệnh Lichen phẳng với tỉ lệ giữa nam và nữ ngang nhau. Lứa tuổi hay gặp từ 30-60 tuổi và ít gặp ở trẻ em. Bệnh Lichen phẳng có thể cấp tính hoặc diễn biến mạn tính trong thời gian dài, nhiều năm và có thể ổn định.

Nguyên nhân bệnh Lichen phẳng

Nguyên nhân của bệnh Lichen phẳng vẫn chưa rõ. Một số tác giả cho rằng bệnh có liên quan đến yếu tố di truyền, HLA, căng thẳng, trầm cảm, bệnh xơ gan, xơ cứng bì, thuốc, kim loại nặng, bệnh do virút viêm gan C, virus herpes.

Chẩn đoán bệnh Lichen phẳng

a) Chẩn đoán xác định bệnh lichen phẳng

Lâm sàng

• Tổn thương da: sẩn nhẵn, bóng, dẹt, hình đa giác, màu tím hoa cà, kích thước 1-10mm, bề mặt thường có những khía ngang dọc gọi là mạng lưới Wickham. Sẩn có thể liên kết thành mảng, khi khỏi để lại vết thâm.
• Vị trí thường gặp: cổ tay, thắt lưng, cẳng chân, đầu, dương vật.
• Có thể gặp hiện tượng Koebner: người bệnh gãi, dọc theo vết gãi xuất hiện thương tổn mới.
• Tổn thương niêm mạc: 40-60% bệnh nhân có tổn thương ở niêm mạc. Có thể chỉ ở niêm mạc mà không có tổn thương da. Vị trí thường gặp nhất là ở lưỡi và niêm mạc má, ngoài ra còn có thể gặp ở thanh quản, amiđan, quy đầu, âm đạo, niêm mạc dạ dày-ruột, quanh hậu môn. Tổn thương đặc trưng là những dải hoặc mạng lưới màu trắng như sứ hoặc xám.
• Tổn thương ở da đầu có thể gây rụng tóc vĩnh viễn.
• Tổn thương móng gặp ở 10% người bệnh với các biểu hiện là những khía dọc, dày móng, tách móng hoặc teo móng.
• Ngứa ít hoặc nhiều tùy từng trường hợp.

Cận lâm sàng

• Mô bệnh học: dầy sừng, dầy lớp hạt, thoái hóa lớp đáy. Phần trung bì nông các tế bào thâm nhiễm làm biến dạng nhú bì tạo thành vòm, giới hạn rõ. Tế bào thâm nhiễm chủ yếu là CD4+, CD8+ và tương bào.
• Miễn dịch huỳnh quang trực tiếp: lắng đọng phức hợp miễn dịch mà chủ yếu là IgM ở thượng bì và trung bì, một phần nhỏ IgA và C3.
• Các xét nghiệm khác: xét nghiệm xác định viêm gan, nhất là viêm gan C.

b) Chẩn đoán thể lâm sàng

Thể thông thường

• Hay gặp nhất.
• Biểu hiện lâm sàng như đã mô tả ở trên.

Thể xơ teo

• Các sẩn rút đi để lại sẹo teo, xơ cứng, màu sáng, hơi lõm, khu trú ở cổ, cổ tay, ngực, bụng.
• Ở da đầu có thể gây rụng tóc mảng nhỏ, rụng lông nách, lông mu,…

Thể phì đại

• Sẩn sùi màu tím hoặc đỏ nâu, trên phủ một lớp vả y sừng.
• Vị trí: hay gặp mặt trước cẳng chân, bàn chân, quanh mắt cá.

Thể có mụn nước, bọng nước

• Ngoài các sẩn điển hình của liken phẳng, còn có thể thấy mụn nước, bọng nước chứa huyết tương trên nền da bình thường.
• Miễn dịch huỳnh quang trực tiếp: hình ảnh lắng đọng IgG ở dưới màng đáy.

Thể quanh nang lông

• Sẩn xung quanh nang lông hình nón nhọn, riêng rẽ hoặc liên kết thành mảng đỏ xung quanh nang lông.
• Tổn thương ở da đầu gây sẹo teo da, rụng tóc vĩnh viễn.

Thể khu trú ở sinh dục

Sẩn màu hơi hồng, có thể tạo thành hình nhẫn. Vị trí hay gặp ở quy đầu, môi lớn, môi nhỏ, âm đạo.

c) Chẩn đoán phân biệt: tùy từng thể lâm sàng

• Lichen đơn dạng mạn tính: mảng da dày, thâm, hơi cộm, tạo thành từ những sẩn dẹt bóng. Vùng giữa mảng da dày là rãnh da nổi rõ thành vệt chéo nhau, ranh giới rõ với da lành, vị trí hay gặp ở cổ, gáy, đùi, cổ chân, khuỷu tay. Triệu chứng cơ năng ngứa nhiều.
• Vảy nến: thương tổn là dát đỏ tươi, gồ cao hơn mặt da, ranh giới da lành rõ, trên có nhiều vảy trắng, mỏng, cạo Brocq dương tính, gặp ở vùng tỳ đè.
• Giang mai II: chẩn đoán phân biệt khi thương tổn khu trú ở sinh dục, niêm mạc miệng. Giang mai có tổn thương da nơi khác là đào ban ở mạng sườn, mặt, lòng bàn chân, bàn tay, xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán giang mai dương tính.
• Viêm miệng do Candida: cần chẩn đoán phân biệt với lichen phẳng ở niêm mạc. Viêm miệng do Candida thườ ng gặp ở trẻ em hoặc những người suy giảm miễn dịch với biểu hiện là niêm mạc đỏ , nhiều giả mạ c trắng , dễ bong. Xét nghiệm soi tươi tìm nấm dương tính.

Điều trị bệnh Lichen phẳng

a) Nguyên tắc điều trị

• Thuốc bôi ngoài da và niêm mạc
• Điều trị toàn thân
• Điều trị các bệnh khác kèm theo (nếu có)

b) Điều trị cụ thể

Điều trị tại chỗ

• Bôi corticoid dạng kem, mỡ, có thể băng bịt. Khi thương tổn dày, nhiều tiêm corticoid tại chỗ.
• Axít salicylic: dạng mỡ có các nồng độ 3%, 5% và 10%, tác dụng làm tiêu sừng, bong vả y. Nên bôi mỗi ngày 2-3 lần.
• Tacrolimus 0,1%: chỉ định đối với những trường hợp có tổn thương niêm mạc miệng, nhất là tổn thương có loét, trợt.
• Thương tổn niêm mạc miệng: bôi gel lidocain.
• Trường hợp chỉ có tổn thương niêm mạc: bôi các dung dịch hoặc kem có chứa corticoid 1%, tránh các chất kích thích như rượu, bia, hút thuốc lá.

Điều trị toàn thân

• Chống ngứa: kháng histamin thế hệ 1, thế hệ 2 (không gây ngủ).
• Corticoid uống: 1-2mg/ kg cân nặng/ngày, uống trong đợt ngắn (sau khi loại trừ viêm gan).

Trường hợp không đáp ứng với corticoid có thể sử dụng một trong các thuốc sau:

• Vitamin A
• Acitretine 10-20mg/ngày x 8 tuần
• Isotretinoin 0,5mg/kg/ngày

Cần lưu ý ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ phải tư vấn tránh thai vì thuốc có thể gây quái thai. Một số tác dụng không mong muốn của thuốc như viêm môi, khô da tăng men gan, tăng cholesterol trong máu cần phải được theo dõi.

• Cyclosporin

Chỉ định trong trường hợp lan tỏa, không đáp ứng với các trị liệu khác. Liều 1-6mg/kg trong thời gian vài tháng.

Lưu ý theo dõi các tác dụng phụ ở thận.

Liều dùng: 5mg/kg cân nặng/ngày. Thời gian dùng tùy thuộc tiến triển bệnh.

• Griseofulvin: 1g/ngày x 2-3 tháng.
• Heparin trọng lượng phân tử thấp: Enoxiparin 3mg/tuần, tiêm dưới da trong thời gian 12 tuần.
• PUVA: liệu trình 3 lần/tuần.

Liều 0,5-1,5 J/cm2 tuỳ theo từng type da.

Sau khi  uống 0,6mg/kg   8-methoxypsoralen  hay  1,2mg/kg  5- methoxypsoralen 30 phút.

Chống chỉ định đối với trường hợp nhạy cảm ánh nắng mặt trời, tiền sử ung thư da, phụ nữ có thai.

• Trong những trường hợp nặng, tổn thương lan toả: có thể sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch khác như azathioprin, cyclophosphamid, mycophenolat mofetil.
• Bệnh có thể khỏi sau vài tuần nhưng thường là sau 18 tháng có khoảng 85% trường hợp khỏi. Triệu chứng ngứa giảm dần, sau đó các sẩn dẹt dần để lại các vết thâm.

–  Phối hợp điều trị các bệnh khác nếu có như viêm gan.

–  Tiên lượng và kết quả điều trị của bệnh lichen phẳng phụ thuộc vào thể bệnh và vị trí tổn thương.

Bảng 4.1. Tóm tắt các phương pháp điều trị lichen phẳng

                                                      Điều trị số 1                                  Điều trị số 2                                      Điều trị khác

Tổn thương da                  Corticoid toàn thân tại chỗ                            Acitretin PUVA                                    Isotretinoin

Tổn thương niêm mạc       Không điều trị Bôi retinoid

không có trợt loét

Tổn thương niêm mạc      Bôi  corticoid                                               Ciclosporin

có trợt  loét

Tổn thương móng              Acitretin       

Tổn thương tóc                Corticoid toàn thân

Bài viết Lichen phẳng, bệnh da liễu tổn thương vùng kín đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh viêm da mãn xảy ra khi một số hóa chất của cây trồng gây ra da bị viêm sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

Phytophotodermatitis được đặt tên theo thuật ngữ ‘phyto’ có nghĩa là cây trồng, ‘photo’ có nghĩa là ánh sáng, và ‘viêm da’ có nghĩa là viêm da. Còn được gọi là bệnh vôi (không giống như bệnh Lyme), các triệu chứng viêm da bao gồm viêm da, ngứa, và phồng rộp da.

Sơ bộ về bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng, cây trồng:

Hầu hết các trường hợp giải quyết đơn giản, nhưng một số yêu cầu điều trị tại bệnh viện.

Các triệu chứng bao gồm mụn nước và mảng đỏ.

Thường hay bị chẩn đoán sai.

Tránh ánh nắng là phương pháp phòng ngừa.

Các triệu chứng bệnh như thế nào?

Các triệu chứng của bệnh viêm da tiếp xúc ánh sáng, cây trồng thường bắt đầu 24 giờ sau khi phơi nhiễm và cao điểm trong khoảng 48-72 giờ. Các triệu chứng có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng và bao gồm:

Những vùng da phồng rộp

• Ngứa
• Đỏ
• Viêm
• Đau
• Tăng cảm giác đau
• Cảm giác bỏng rát
• Những mảng da bị vảy da (sau khi mụn nước vỡ)

Các mảng mụn nước ở miệng thường có hình dạng không đều. Hay gặp trên vùng da đã bị phơi nhiễm với hóa chất. Ví dụ, mụn nước nhỏ có thể là kết quả của việc tiếp xúc với nước trái cây. Các sọc trên da có thể chỉ ra rằng vùng da của họ tiếp xúc cây trồng.

Khi các triệu chứng ban đầu giảm, thường là sau 7-14 ngày, da có thể có dấu hiệu sẫm màu, được biết đến như là tăng sắc tố. Giai đoạn này của chứng viêm da phytophotodermatitis, gọi là sắc tố sau viêm, có thể kéo dài trong nhiều tuần hoặc vài tháng.

Một số người chỉ gặp phản ứng viêm rất nhẹ sau khi phơi nắng có thể thậm chí không nhận thức được rằng họ đã có phản ứng. Sự tăng sắc tố có thể là đầu mối đầu tiên mà đã phát triển thành bệnh viêm da do tiếp xúc cây trồng và ánh sáng.

Da ướt, mồ hôi, và trời nóng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ban đầu, trong khi phơi nắng có thể làm tối màu sắc da.

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

Quả cam quýt và các loại dầu từ trái cây có múi có thể gây ra chứng viêm phytophotodermatitis.

Bệnh viêm da do tiếp xúc hóa chất thực vật xảy ra khi ai đó tiếp xúc với hóa chất thực vật và tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Các triệu chứng thường xuất hiện sau khi tiếp xúc trực tiếp với cây trồng, chẳng hạn như bằng cách chạm vào.

Nhiều thực vật và rau có chứa các hợp chất hóa học gây ra sự nhạy cảm với ánh sáng mặt trời. Các hóa chất này được gọi là chất cảm quang. Một ví dụ của một bức xạ là psoralen.

Một số loài thực vật phổ biến có chứa psoralen bao gồm:

• Rau mùi
• Mùi tây
• Cà rốt
• Cần tây
• Sung
• Quả cam quýt
• Đường thô
• Đồng cỏ

Ngoài ra, nó có thể có mặt trong:

• Một số nước hoa
• Một số loại dầu thực vật, như dầu bergamot

Khi tiếp xúc với ánh sáng UVA, psoralen gây ra các phản ứng quang hóa trong da. Những phản ứng này làm hỏng tế bào da và gây chết tế bào, dẫn đến các triệu chứng được mô tả ở trên.

Các yếu tố nguy cơ

Bất cứ ai cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng(phytophotodermatitis), bất kể giới tính, tuổi tác hay chủng tộc. Tuy nhiên, một vài yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị chứng phytophotodermatitis, bao gồm:

Tiếp xúc với một số cây trồng và các sản phẩm thực vật

Sử dụng nước hoa hoặc dầu có chứa hoá chất thực vật nhất định

Trời nắng

Tham gia vào các hoạt động, như:

Làm vườn

Nấu nướng

Cắm trại

Đánh bắt cá

Đi bộ đường dài

Các trò chơi ngoài trời

Một số nghề nhất định, như:

Nông dân

Người làm vườn

Kiểm lâm

Đầu bếp và nhân viên nhà bếp

Người pha chế

Làm thế nào chẩn đoán bệnh viêm da do tiếp xúc cây trồng và ánh sáng

Các bác sĩ thường chẩn đoán bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng bằng cách dựa và hỏi lịch sử bệnh của một người và thực hiện khám sức khoẻ. Bác sĩ sẽ hỏi về các hoạt động gần đây, tiếp xúc với thực vật, ánh nắng mặt trời, và các triệu chứng hiện tại và trước đó. Họ cũng sẽ kiểm tra vùng da bị ảnh hưởng.

Nếu bác sĩ không chắc chắn hoặc muốn loại trừ các điều kiện khác, họ có thể tiến hành các xét nghiệm thêm, chẳng hạn như xét nghiệm vùng da tổn thương, sinh thiết da.

Các trường hợp nhẹ của bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng không phải lúc nào cũng đòi hỏi sự chăm sóc y tế. Tuy nhiên, nếu triệu chứng nặng hoặc kéo dài nên đến khám tại các cơ sở khám da liễu có uy tín.

Cần lưu ý rằng bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng thường bị chẩn đoán sai. Có thể bị nhầm lẫn với:

Viêm da dị ứng

Bỏng hóa học

Viêm tế bào

Nhiễm nấm da

Các dạng viêm da tiếp xúc khác

Cháy nắng

Những lựa chọn điều trị bệnh

Áp lạnh cho da có thể giúp điều trị bệnh phytophotodermatitis.

Các lựa chọn điều trị

Hầu hết các trường hợp viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng đều chỉ cần can thiệp tối thiểu. Điều trị nhằm giảm đau và rút ngắn thời gian các triệu chứng.

Tránh tiếp xúc lại – điều quan trọng là phải thực hiện các biện pháp để tránh cây trồng gây ra phản ứng trên da. Đối với nhiều người, điều này có thể đủ để làm dịu các triệu chứng.

Tránh các chất kích thích da khác – bạn nên mặc quần áo bằng bông và tránh sử dụng các chất tẩy rửa, xà phòng và các sản phẩm chăm sóc cá nhân có thể gây ra các triệu chứng tồi tệ hơn.

Áp lạnh – đặt một khăn lạnh vào vùng da bị tiếp xúc.

Các loại kem đặc trị – sử dụng thuốc mỡ, kem dưỡng da và kem cho da có thể làm giảm sưng và ngứa.

Corticosteroid – các loại steroid tại chỗ sẽ làm giảm chứng viêm và ngứa.

Thuốc giảm đau không cần kê toa – thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), chẳng hạn như aspirin và ibuprofen, có thể giúp giảm đau và sưng tấy.

Các loại thuốc kê toa – bác sĩ có thể kê toa thuốc corticosteroids hoặc thuốc kháng histamine cho các triệu chứng nặng.

Giảm tiếp xúc với ánh nắng mặt trời – dành ít thời gian hơn cho ánh nắng mặt trời, đặc biệt là khi tia UV ở mức cao nhất, có thể giúp ngăn ngừa sự tăng sắc tố trở nên tối hơn. Cũng mặc kem chống nắng khi bạn không thể tránh ánh nắng mặt trời.

Không có cách chữa trị cho da tăng sắc tố, ngoại trừ để chờ cho nó tự biến mất.

Các trường hợp nặng của bệnh viêm da do tiếp xúc ánh sáng và cây trồng, hoặc những người có vùng tổn thương lên đến hơn 30 phần trăm da, có thể cần điều trị tại bệnh viện bao gồm điều trị bằng corticosteroid và tiêm truyền tĩnh mạch (IV).

Quang trị liệu là một loại điều trị bằng tia cực tím được sử dụng cho một số bệnh về da như bệnh vẩy nến. Tuy nhiên, nó không được khuyến cáo cho viêm da do tiếp xúc cây trồng, ánh sáng do nó có thể làm cho sắc tố thậm chí còn sậm màu hơn.

Các biện pháp làm trắng da cũng nên tránh trong các trường hợp viêm da do tiếp xúc cây trồng, ánh sáng bởi vì phương pháp này này đã không được chứng minh có thể giúp thay đổi tình trạng.

Trong một số trường hợp, viêm da do tiếp xúc cây trồng, ánh sáng có thể dẫn đến những biến chứng sau:

Nhiễm khuẩn và nấm da

Phản ứng dị ứng nghiêm trọng

Sự tái phát của các triệu chứng khi phơi nhiễm tiếp theo

Tâm lý lo ngại

Có thể ngăn ngừa bệnh được không được

Phản ứng da viêm kết hợp với viêm da do tiếp xúc cây trồng, ánh sáng có thể được ngăn ngừa bằng cách:

Xác định các loài thực vật gây dị ứng da hoặc chất kích thích và thực hiện các biện pháp để tránh tiếp xúc với chúng.

Rửa tay với xà bông và nước sau khi nấu nướng, thời gian ngoài trời kéo daif, hoặc tiếp xúc với thực vật. Rửa giúp loại bỏ các chất hoá học của thực vật khỏi da.

Bảo vệ da với quần áo phù hợp khi ở ngoài trời và trong khu vực rừng cây, cánh đồng.

Mang găng tay khi làm vườn.

Mang găng tay chuẩn bị thức ăn khi nấu hoặc cắt trái cây có múi.

Sử dụng kem chống nắng trước khi để da tiếp xúc với ánh mặt trời.

Bài viết Lạ mà quen: bệnh viêm da do tiếp xúc cây trồng và ánh sáng tự nhiên đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.