Chó chưa được tiêm phòng nguy cơ truyền bệnh Dại sang cho người

Đặc điểm của bệnh Dại

Bệnh Dại là bệnh của động vật, có thể là động vật hoang dại (thường là động vật ăn thịt: cáo, chó sói, chó rừng, dơi hút máu, dơi ăn côn trùng) hoặc động vật nuôi như chó, mèo, trâu, bò.

Virus dại

Virus dại xâm nhập vào cơ thể người từ động vật bị dại qua vết cắn, vết xước, vết liếm trên lớp da, niêm mạc bị tổn thương. Ở một số súc vật ăn thịt trong nước bọt của chúng có nhiều enzym hyaluronidaze là yếu tố có thể giúp cho virus dại lan toả nhanh hơn tới hệ thần kinh.

Là virus ái thần kinh. Dau khi xâm nhập nó tồn tại nhân lên tại vết thương từ vài giờ tới vài tuần. Sau đó nhanh chóng đi tới các đầu mút thần kinh cảm giác và vận động của hệ thần kinh ngoại biên. Cuối cùng chuyển tới cơ quan thần kinh trung ương.

Vì thế virus dại chỉ tiếp xúc thoáng qua với hệ miễn dịch mặc dù gần đây có công trình cho rằng sự âm hoá virus dại khỏi hệ thần kinh qua kháng thể trung gian là có thể xảy ra. Khi đã có mặt ở trong nơron của hệ thần kinh ngoại biên, virus được vận chuyển trong acxon bằng dòng phản hồi của tế bào sợi acxon với tốc độ 0.3 mm/giờ tới hệ thần kinh trung ương, nơi nó tiếp tục được nhân lên. Phần cuống não bị nhiễm trước tiên, sau đó tới vùng dưới đồi và cuối cùng đến phần vỏ não bị tổn thương.

Tuy nhiên vào giai đoạn nhiễm cuối thì toàn bộ hệ thần kinh trung ương cũng như một số mô ngoài như tuyến nước bọt cũng bị nhiễm virus, nhưng cơ chế nhân lên cũng bắt đầu vào thời điểm nào thì chưa rõ. Khi xâm nhập và nhân lên trong tế bào thần kinh, virus dại gây tổn thương não tủy ở các mức độ nặng nhẹ mà biểu hiện lâm sàng sẽ khác nhau.

Một số đặc điểm thường gặp của bệnh

Lúc đầu người bệnh có cảm giác đau đầu, bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ, sợ hãi, sốt, khó chịu và những thay đổi cảm giác dị thường tại vết thương nơi bị súc vật cắn. Bệnh tiến triển đến liệt hoặc bị liệt. Các cơ nuốt của thực quản bị co thắt khi thử nước, nên người bệnh sợ nước, người bệnh mê sảng và co giật. Bệnh thường kéo dài từ 2 – 6 ngày rồi chết do liệt cơ hô hấp.

Chẩn đoán xác định bệnh bằng xét nghiệm kháng thể huỳnh quang đặc hiệu của tổ chức não hoặc phân lập virus trên chuột nhắt trắng, trên hệ thống tổ chức tế bào nuôi cấy.

Triệu chứng của bệnh Dại

Bệnh dại do virus thuộc họ Rhabdo viridae, giống Lyssavirus gây nên.

Thời kỳ ủ bệnh

Thời kỳ này tương ứng với sự di chuyển và nhân lên của virus. Thời gian ủ bệnh dại dài hay ngắn tùy thuộc vào khoảng cách từ vị trí vết cắn đến thần kinh trung ương xa hay gần , vết cắn càng gần thần kinh trung ương thi thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Thời gian ủ bệnh trung bình là 30 – 90 ngày (80% trường hợp), có những trường hợp nhanh dưới 20 ngày (5 – 10% trường hợp) hoặc chậm hơn 3 tháng (7 -20% trường hợp). Thậm chí kéo dài hơn cả năm (1,8% trường hợp). Thời gian ủ bệnh ngắn nhất được tìm thấy khi vết cắn ở đầu, mặt, tay và đặc biệt là đối với trẻ em. Triệu chứng của bệnh dại thời gian này không rõ ràng hoặc gần như không tìm được

Thời kỳ khởi phát

Từ 2 – 4 ngày trước khi phát bệnh, bệnh nhân thấy đau nhức nơi vết cắn, vết cắn bị sưng tấy. Những dấu hiệu này lan rộng dọc theo hệ thống thần kinh và hệ thống bạch huyết. Đồng thời người bệnh còn có các triêu chứng: bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ.

Thời kỳ toàn phát

Có 3 thể lâm sàng

Thể co thắt

Đây là thể thường gặp nhất. Triệu chứng của bệnh Dại thể co thắt gồm: co cứng, co thắt, co giật, run các cơ kể cả cơ mặt. Co thắt hô hấp và co thắt thanh quản khiến bệnh nhân khó thở là biểu hiện tổn thương hành tủy và là triệu chứng đặc trưng của bệnh. Triệu chứng đặc trưng của bệnh là nhân lên cơn dại:

• Sợ nước: bệnh nhân thường rất khát nhưng khi uống nước họ bị co thắt lồng ngực, bị run câm cập. Trạng thái này qua mau nhưng để lại ân tượng kéo dài cho bệnh nhân, vì vậy họ không muốn uống nước mặc dù rất khát. Từ đó dẫn đến chỉ cần nhìn thấy 1 ly nước hoặc nghe tiếng nước chảy cũng sợ.
• Sợ ánh sáng: được mô tả tương tự như biểu hiện sợ nước.

Tính cách bệnh nhân không bình thường. Bệnh nhân bị phấn khích quá độ khi bị kích thích. Không phát hiện thấy dấu hiệu mất tri thức.

Những cơn co thắt đầu tiên còn xa nhau, càng ngày càng dày hơn và người bệnh thường tử vong sau 3 – 4 ngày do ngất hoặc ngạt trong một cơn co thắt sợ nước hoặc sau một cơn hôn mê.

Thể liệt

Thể này hiếm hơn, kém điển hình hơn, không có dấu hiệu phấn khích quá độ. Bệnh xuất hiện rất nhanh sau giai đoạn co thắt, run. Liệt có thể tiên phát và bắt đầu ở 1 chi hoặc 2 chi dưới rồi lan lên trên (hội chứng Landry) hoặc xuống dưới. Người bệnh thường bị tử vong do ngạt nước hoặc ngất vào ngày thứ 4. Diễn tiến bệnh thường không quá 4 -10 ngày.

Thể cuồng

Bệnh nhân bị kích thích quá độ, có những phản ứng dữ tợn, trở nên hung bạo.Vì vậy bệnh nhân thường có những hành vi không bình thường như chống lại y, bác sĩ và những người quanh mình. Thể trạng suy sụp nhanh, hôn mê, ngất và chết.

Phương thức và thời gian lây truyền bệnh Dại

Nước dãi mang virus bệnh Dại của động vật truyền vào người qua vết thương hở

Nước dãi mang virus của súc vật bị dại được truyền sang súc vật hoặc người cảm nhiễm qua vết cắn, có thể qua vết cào, vết rách, xước trên da hoặc rất hiếm có thể qua niêm mạc còn nguyên vẹn.

Lây truyền từ người sang người có thể xảy ra từ nước dãi của người bị bệnh có virus dại. Nhưng cần lưu ý rằng sau khi bị chó dại cắn, nếu người bị cắn chưa lên cơn dại (nghĩa là người đó đang ở thời kỳ ủ bệnh) thì không có khả năng làm lây nhiễm bệnh. Tuy nhiên việc lây truyền bệnh từ người sang người mới chỉ có tài liệu công bố và nguyên nhân của trường hợp này là do cấy ghép giác mạc lấy từ người bị chết vì dại mà không được chẩn đoán.

Thời gian lây truyền bệnh ở chó hay các súc vật khác là 3 – 5 ngày trước khi có triệu chứng biểu hiện bệnh và trong suốt thời gian súc vật bị dại.

Xử trí sau khi bị súc vật cắn

Người bị chó, mèo cắn, kể cả khi con vật đã được tiêm phòng dại, cần xử lý ngay vết cắn bằng xà phòng hoặc chất sát trùng. Sau đó đến phòng tiêm vác xin dại tại viện Pasteur hoặc các trung tâm y tế dự phòng quận/huyện để khám và nhận điều trị dự phòng bằng kháng huyết thanh hoặc vắc xin dại theo thường quy.

Chú ý theo dõi triệu chứng biểu hiện của súc vật cắn người từ 7 – 15 ngày. Mục đích để phát hiện những dấu hiệu nghi ngờ bệnh dại. Súc vật cắn người này không được giết chết. Nếu súc vật bị nhiễm virus dại trong thời gian cắn người thì những triệu chứng dại ở súc vật đó sẽ xuất hiện khoảng 5 -7 ngày sau khi cắn. Những biểu hiện ở súc vật như thay đổi tính tình, chó dễ bị kích động hoặc liệt và chết.

Tìm hiểu thêm về bệnh dại và cách phòng ngừa

Bài viết Đặc điểm và triệu chứng của bệnh Dại đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Những loại động vật hay bị bệnh dại và truyền bệnh dại cho người

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, trong 86 quốc gia có giám sát bệnh dại thì có tới 68 quốc gia có ổ dịch dại tự nhiên chủ yếu ở động vật hoang dã như: chồn (59%), dơi (15%), cầy (15%), cáo (3%) và một số các động vật khác. Chính nguồn virus dại khu trú từ động vật hoang dã là nguồn lây truyền virus dại thường xuyên sang động vật nuôi như: chó, mèo, trâu , bò, v.v… trong đó chó, mèo mắc bệnh dại nhiều nhất và là nguồn truyền virus dại nhiều nhất cho người và các động vật khác vì chúng di chuyển rộng và cắn lung tung.

Ở nước ta, chó nhà nuôi là nguồn truyền bệnh dại cho người nhiều nhất (95 – 97%) sau đó là mèo. Các động vật khác chưa phát hiện được, nhưng nếu bị cắn vẫn cần phải đến các điểm tiêm phòng dại để được bác sĩ chuyên khoa khám và hướng dẫn xử lý cụ thể.

Triệu chứng điển hình của chó, mèo dại

Bệnh dại ở chó thường có 2 thể điển hình đó là thể điên điên cuồng và thể bại liệt

Chó dại thể điên cuồng: thường rất hung dữ, có thể chia làm 3 thời kỳ:

Thời ủ bệnh: biểu hiện bằng những thay đổi trong thói quen của con vật như bứt rứt, lo lắng, có khi tỏ ra vui mừng, quấn quýt chủ hơn, hoặc chỉ tỏ ra buồn rầu. Con vật thường ăn nhiều hơn bình thường, có thể sốt, nước dãi đã có virus dại. Thời kỳ này chỉ trong vài giờ nhưng cũng có khi tới 1- 2 ngày.

Thời kỳ phát bệnh: biểu hiện bằng những biến loạn quá độ như: con vật luôn luôn cử động, nhảy lên bắt đớp những con ruồi tưởng tượng hoặc kẻ thù không có. Con vật khó nuốt như bị hóc xương, tiếng kêu khàn khàn, ồ ồ, gãy từng nhát, tiếng sủa kéo dài và cuối cùng rướn cao lên thành những tiếng hú ghê rợn. Bất cứ một sự kích thích nào dù nhỏ đều có thể làm cho chó lên cơn dại, cắn người và các con vật khác hoặc tự cắn nó, thường cắn rất mạnh và bổ ra đường chạy rông khắp nơi. Phạm vi hoạt động của một con chó dại có khi lên tới 50 km. Vì vậy những con chó dại rất nguy hiểm, nó là mối nguy cơ lớn truyền bệnh dại cho người và các súc vật khác.

Chó dại thể cuồng thường rất hung dữ

Thời kỳ bại liệt: con vật có biểu hiện gầy mòn, mắt lõm sâu, vẻ mặt phờ phạc, kêu thất thanh, hàm trễ xuống không nuốt được nữa. Bại liệt bộ phận sau làm con vật xiêu vẹo, đi phân táo bón, bí tiểu tiện, cuối cùng vật ngã xuống và chết.

Chó dại ở thể bại liệt: còn gọi là dại câm, thời kỳ bị kích thích ngắn hay không có. Bệnh biểu hiện bằng bại liệt không nhất định ở chỗ nào. Con vật buồn rầu, ủ rũ, liệt ở một bộ phận hay nửa người, thông thường là liệt cơ hàm làm cho mõm luôn hé mở. Hàm dưới trễ xuống, lưỡi thè ra, nước dãi chảy tự do. Con vật không cắn được cũng không thể sủa được gọi là thể câm. Bệnh tiến triển từ  2 – 7 ngày, thường là 2 – 3 ngày, sau đó con vật chết.

Ngoài 2 thể nói trên, đôi khi còn gặp thể ruột. Triệu chứng chính của thể ruột là chỉ thấy chó nôn mửa, đau bụng, có dấu hiệu viêm dạ dày – ruột. Con vật không có biểu hiện hung dữ hay bại liệt, sau 2 – 3 ngày thì chết.

Triệu chứng dại ở mèo: Mèo bị dại ít hơn chó vì nó quen ở một mình. Nói chung bệnh dại ở mèo tiến triển tương tự như ở chó. Mèo bị dại hay nấp mình vào chỗ vắng, tối, hoặc trái lại kêu luôn luôn, không ở yên một chỗ, tiếng kêu như động dục. Nếu chạm vào, nó nổi cơn hung dữ cắn, cào. Chính răng và móng vuốt của mèo gây ra vết thương sâu, tạo điều kiện cho virus dại dễ xâm nhập. Đôi khi mèo dại không có biểu hiện hung dữ mà chỉ bại liệt chân sau.

Khi phát hiện chó, mèo bị bệnh dại hoặc nghi dại, cần làm gì?

• Không tiếp xúc với con vật, không di chuyển hoặc bán để hạn chế sự lây nhiễm virus dại sang người và lây lan dịch.
• Phải báo cáo ngay cho chính quyền, y tế, thú y thôn bản và xã/phường, để có biện xử lý ngay con vật bị dại và những con vật đang sống tại đó.
• Phải chôn sâu xác những con vật bị dại cùng với các chất sát khuẩn như x út, cresly, vôi cục chưa tôi hoặc vôi bột…
• Người bị chó, mèo dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng cần thực hiện
• Khi bị chó, mèo dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng cần phải coi đó là trường hợp cấp cứu. Trước hết phải xử lý tại chỗ vết thương, sau đó phải đến các điểm tiêm phòng dại để được các thầy thuốc chuyên khoa khám và có biện pháp xử lý cụ thể cho từng trường hợp.

Xử lý tại chỗ vết thương như thế nào là tốt nhất?

• Rửa sạch ngay vết thương động vật cắn bằng cồn hoặc các chất sát trùng khác
• Khi bị súc vật dại, nghi dại cắn hoặc tiếp xúc với chúng phải rửa ngay thật kỹ vết thương bằng nước xà phòng đặc, nước muối hoà đặc, dội nước sạch nhiều lần, bôi chất sát khuẩn như cồn, cồn iốt đậm đặc… Mục đích xử lý tại chỗ vết thương là để sát khuẩn, làm giảm đến mức tối thiểu lượng virus dại tại nơi xâm nhập. Chú ý khi rửa vết thương không được làm dập nát vết thương và chỉ khâu vết thương sau 3 – 5 ngày để hạn chế virus tản phát.
• Những trường hợp người bị súc vật cắn phải đi tiêm phòng dại ngay, phải tiêm vaccin dại và huyết thanh kháng dại
• Con vật lên cơn dại hoặc nghi dại.
• Vết cắn ở đầu, mặt, cổ, đầu chi, bộ phận sinh dục … dù vết cắn nhẹ
• Những vết cắn sâu
• Không theo dõi được con vật.
• Tại nơi người bị súc vật cắn đang có hoặc trước đó đã từng có súc vật bị dại.

Benh.vn

Bài viết Hiểu biết về bệnh dại và những biện pháp phòng ngừa đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh dại có thể phòng ngừa được bằng Vắc xin

Đại cương

Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm do virus dại gây nên.

Bệnh lây từ động vật bị dại sang người qua vết thương, thường do động vật cắn.

Bệnh biểu hiện viêm não tuỷ cấp tính, đặc biệt là biểu hiện viêm hành tuỷ, cuối cùng dẫn đến tử vong nếu chưa thu được miễn dịch trước khi phát bệnh.

Hiện nay đã có nhiều loại vắc-xin phòng bệnh dại có hiệu quả.

Tác nhân gây bệnh

Virus dại thuộc giống Lyssavirus, họ Rhabdoviridae.

Virus hình đầu đạn, mang ARN sợi đơn mã âm tính.

Virus không chịu được pH dưới 3 hoặc trên 11 và bị bất hoạt bởi tia cực tím, ánh sáng mặt trời, làm khô và phơi nhiễm với formalin, phenol, ether, trypsin, β-propiolacton và các chất tẩy rửa.

Virus dại phân lập từ mô thần kinh của động vật mắc bệnh trong điều kiện thiên nhiên được gọi là virus dại đường phố với đặc điểm thời kỳ ủ bệnh dài, khả năng gây bệnh cao. Sau khi cấy truyền nhiều lần trên não của động vật thí nghiệm, virus dại được gọi là virus dại cố định với đặc điểm có thời gian ủ bệnh ngắn, gây bệnh cảnh bại liệt trên động vật nhưng mất khả năng gây bệnh cho người nên được sử dụng để sản xuất vắc-xin.

Virus Dại là nguyên nhân gây bệnh Dại

Dịch tễ học

Ổ chứa, vectơ và phương thức lây truyền

• Các động vật máu nóng vừa là ổ chứa vừa là vectơ lây truyền bệnh. Các động vật này có thể là chó, mèo, cáo, chó sói, chó rừng, chồn hôi, gấu mèo, dơi, dơi hút máu.
• Virus lây nhiễm qua da hoặc niêm mạc. Động vật bị dại cắn, cào, liếm hoặc dính nước bọt lên da bị trợt hoặc niêm mạc của người sẽ có thể truyền virus dại cho người. Khoảng trên 90% các trường hợp dại của người là do chó cắn.
• Các nguồn truyền bệnh dại hay gặp:

Dại đường phố: do chó thả rông

Dại hoang dã: do cáo (châu Âu), gấu mèo (Mỹ), chồn (Nam Phi), gấu (Rumani).

Dại của dơi: do dơi hút máu (Trung-Nam Mỹ), dơi ăn quả và côn trùng (trên khắp thế giới).

Phân bố và tỷ lệ mắc

• Trên thế giới mỗi năm ước tính sơ bộ có 55.000 người chết vì bệnh dại. Bên cạnh đó mỗi năm có khoảng 10 triệu người phải tiêm vắc-xin phòng dại sau khi tiếp xúc với động vật nghi ngờ.
• Bệnh lưu hành ở các nước đang phát triển châu Á (90% các trường hợp), châu Phi, Nam Mỹ là do chó thả rông; ở châu Âu là do cáo còn ở châu Mỹ là do dơi hút máu.
• Ở Việt Nam trước đây dại là một bệnh lưu hành. Từ khi Chương trình phòng chống dại quốc gia được triển khai, hiện bệnh chỉ còn gặp lẻ tẻ ở các địa phương.

Sinh bệnh học

Con đường di chuyển của virus Dại và diễn biến mắc bệnh (ảnh: Benjaram Cummings)

• Sau khi xâm nhập cơ thể qua tổn thương da-niêm mạc, virus dại tồn tại trong vết cắn một thời gian rồi nhân lên tại các tế bào cơ, sau đó xâm nhập sợi trục của tế bào thần kinh và di chuyển hướng tâm theo sợi trục này về trung ương thần kinh cả tuỷ và não, chất trắng lẫn chất xám.
• Tại hệ thần kinh trung ương, virus gây ra hiện tượng tế bào chết theo chương trình (apoptosis), từ đó dẫn đến các biểu hiện lâm sàng.
• Virus có mặt trong nước bọt, nước tiểu, dịch não tuỷ và tập trung nhiều ở tiểu não, cuống não và các hạch nền sọ. Ngoài ra còn có thể thấy virus ở các mô khác trong cơ thể như cơ xương, cơ tim, thận, tuỷ thượng thận, tuyến tuỵ…
• Tổn thương giải phẫu bệnh đặc hiệu của bệnh dại là tiểu thể Negri. Đây là một thể vùi quan sát được trong nguyên sinh chất tế bào thần kinh của sừng Ammon, vỏ não, cuống não, tế bào Purkinje của tiểu não và hạch tuỷ sống lưng. Tiểu thể này từ 1-7 µm hình bầu dục, bắt màu đỏ eosin chứa nucleocapsid virus bên trong.

Biểu hiện lâm sàng của bệnh Dại

Thể điển hình của bệnh là thể hung dữ. Bên cạnh đó còn gặp thể bại liệt, chiếm khoảng 20% các trường hợp.

Thời kỳ nung bệnh

• Trung bình 40 ngày, có thể ngắn 7-10 ngày hoặc dài đến 3-4 tháng hay thậm chí vài năm (hiếm).
• Thời kỳ này hoàn toàn không có biểu hiện gì.

Thời kỳ khởi phát

• Kéo dài 1-4 ngày
• Yếu tố thuận lợi để khởi phát bệnh thường là một stress thể chất hoặc tinh thần.
• Bệnh nhân có thể sốt, đau đầu, khó chịu, đau cơ, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn và nôn, viêm họng, ho khan.
• Triệu chứng gợi ý: dị cảm, kiến bò, đau ở khu vực vết thương rồi ngứa lan khắp người, thay đổi tính tình, bệnh nhân trông âu sầu trầm lặng, có những lúc cười khóc vô cớ.
• Thường bệnh nhân mất ngủ.
• Bệnh nhân có thể rối loạn tiểu tiện, đái khó.

Thời kỳ toàn phát

• Thường thì bệnh nhân tới viện trong thời kỳ này.
• Bắt đầu là quá trình tăng kích thích vận động và cảm giác.

+ Tri giác hoàn toàn tỉnh táo

+ Bệnh nhân trong trạng thái hưng phấn, kích động quá mức, không ngủ được cho dù dùng các thuốc an thần gây ngủ.

+ Tăng cảm giác quan với ánh sáng nhẹ, tiếng ồn, sờ mó rồi ngay cả với cơn gió nhẹ, nghe thính, mũi tinh.

• Khám có thể có sốt và các rối loạn hệ thần kinh thực vật như giãn đồng tử, tăng tiết nước bọt, vã nhiều mồ hôi, nhịp tim nhanh.
• Biểu hiện đặc trưng của bệnh là sợ nước, sợ gió:

+ Khi có kích thích, lúc đầu là kích thích tại chỗ như khi uống nước, hít mạnh rồi sau đó là các kích thích toàn thân khác, cuối cùng là các kích thích chuyển hoán qua các giác quan khác như nghe thấy tiếng nước chảy, cảm giác gió thổi qua, hoặc chỉ nghe nói đến nước là lên cơn.

+ Ngay khi có các kích thích như trên, bệnh nhân xuất hiện cơn co thắt quá mức các cơ hầu họng và thanh quản, co thắt làm bệnh nhân thấy rất đau và rất sợ.

+ Nước bọt tăng tiết không nuốt được nên bệnh nhân nhổ vặt liên tục và có hình ảnh “sùi bọt mép”.

• Tổn thương hạnh nhân tiểu não có thể gây cương đau dương vật và xuất tinh tự nhiên ở nam giới.

Diễn biến

Các cơn vật vã kích thích ngày càng nhiều, càng mạnh và sau khoảng 7 ngày bệnh nhân rơi vào hôn mê, rồi loạn các chức năng sống, ngừng thở rồi tử vong.

Thời gian sống trung bình 4-20 ngày nếu được hỗ trợ các chức năng sống. Các biến chứng muộn có thể thấy là loạn nhịp tim, đái tháo nhạt, rối loạn vận mạch, xuất huyết tiêu hoá, giảm tiểu cầu, liệt ruột… Mặc dù thời gian sống có thể kéo dài thêm vài ngày song cuối cùng cũng vẫn tử vong.

Thể bại liệt

Thường ở bệnh nhân đã tiêm vắc-xin sau khi bị súc vật dại cắn.

• Lúc đầu dị cảm vết cắn, đau cột sống và đau chi bị cắn.
• Tình trạng liệt tiến triển lan toả lên chi trên, mất phản xạ gân xương.
• Bệnh nhân bí đại tiểu tiện, sau đó liệt cơ mặt, cổ, lưỡi, hầu họng và các cơ hô hấp.
• Thể bệnh này tử vong chậm hơn thể hung dữ, có thể kéo dài 2-20 ngày.

Biểu hiện chó dại

• Thời kỳ nung bệnh 3 tuần đến 3 tháng, có thể đến 6 tháng.
• Dãi chó truyền bệnh một thời gian trước khi có triệu chứng, đa phần trong khoảng 1-2 tuần nên quy ước quốc tế phải nhốt chó theo dõi trong 10-15 ngày.
• Bệnh tiến triển từ vài giờ đến 1-2 ngày với các biểu hiện thay đổi tính nết và có những phản ứng bất thường như không dám nhìn thẳng, buồn bã, nằm riêng xó tối hoặc sục sạo, chồm vồ vật động…, chó liếm, gãi và nhay vết cắn, nuốt bất kỳ vật gì như rơm rác, mụn vải, gỗ, đất…
• Thời kỳ toàn phát có hai trạng thái: hung dữ hoặc liệt và câm. Có kích thích mạnh bộ phận sinh dục.
• Chó chết sau 2-10 ngày.
• Ở các súc vật khác, triệu chứng cũng tương tự.

Chẩn đoán bệnh dại

Chẩn đoán lâm sàng

• Chẩn đoán bệnh dại không dễ, gặp nhiều khó khăn.
• Dựa vào các yếu tố:

+ Tiền sử bị chó cắn, sau đó chó chết vì dại.

+ Có biểu hiện sợ nước, sợ gió điển hình.

Chẩn đoán phân biệt

• Biểu hiện sợ nước, sợ gió có thể gặp trong nhiều bệnh ngoài dại như sốt phát ban do Rickettsia, sốt rét ác tính, sảng nhiễm trùng. Đôi khi còn gặp biểu hiện này ở phụ nữ khi thai nghén hoặc viêm màng tim. Ngoài ra còn gặp ở bệnh nhân uốn ván nhưng ở bệnh nhân uốn ván còn có biểu hiện cứng hàm và co cứng cơ liên tục.
• Nhiều trường hợp dại bị chẩn đoán nhầm với các rối loạn tâm thần.
• Sảng rượu cũng có các biểu hiện loạn thần nhưng không có co thắt hầu họng và rối loạn hô hấp. Tình trạng bệnh liên tục chứ không có từng cơn như bệnh dại.
• Có những trường hợp bị chó cắn nhưng chó không phải bị dại mà vẫn sống. Bệnh nhân quá lo sợ nên có các biểu hiện bệnh tưởng như lên cơn sợ gió, sợ nước tuy không co thắt cơ hầu họng và thậm chí còn sủa như chó sủa.
• Dại thể bại liệt cần phân biệt với hội chứng Guillain-Barré và các căn nguyên gây liệt khác, trong đó có viêm tuỷ và ép tuỷ. Cũng không loại trừ được khả năng tai biến liệt do vắc-xin.

Chẩn đoán xét nghiệm

Xét nghiệm thường quy không có giá trị chẩn đoán đặc hiệu bệnh Dại

• Các xét nghiệm thường quy: không có giá trị chẩn đoán đặc hiệu bệnh dại.

+ Máu: thường bạch cầu tăng cao 12-17 G/l, tỷ lệ đa nhân tăng cao.

+ Nước tiểu: tăng protein niệu và có bạch cầu niệu.

+ Dịch não tuỷ: biến đổi tương tự như một trường hợp viêm não-màng não. Áp lực tăng nhẹ. Tăng chủ yếu bạch cầu đơn nhân nhưng thường không quá 100/mm3.

+ Chẩn đoán hình ảnh: CT hoặc MRI cho các kết quả thay đổi không đặc hiệu.

• Xét nghiệm chẩn đoán bệnh: cho đến nay vẫn ít áp dụng

+ Phân lập virus: vào tuần đầu của bệnh với bệnh phẩm là nước bọt, mô não, dịch não tuỷ và nước tiểu.

+ Huyết thanh chẩn đoán: các kỹ thuật huỳnh quang miễn dịch hoặc miễn dịch gắn men. Xét nghiệm miễn dịch gắn men phát hiện nucleocapsid của virus trong mô não, dễ thực hiện.

+ Tìm kháng nguyên virus: dùng phương pháp miễn dịch huỳnh quang với bệnh phẩm là các mô nhiễm.

• Hiện nay các phòng xét nghiệm tiên tiến áp dụng các kỹ thuật có độ nhạy và đặc hiệu cao như dùng kháng thể đơn dòng, kỹ thuật PCR…
• Đối với động vật có thể chẩn đoán dại bằng cách tìm tiểu thể Negri ở mô não.

Điều trị bệnh dại

Cho đến nay chưa có biện pháp điều trị nào có hiệu quả với bệnh dại. Điều trị hỗ trợ chỉ có tác dụng kéo dài thời gian diễn biến của bệnh nhưng cuối cùng bệnh nhân vẫn tử vong, thời gian kéo dài không quá 3 tuần. Có thể dùng các thuốc an thần để giảm nhẹ triệu chứng cho bệnh nhân.

Phòng bệnh dại

Mọi động vật nuôi đều cần được tiêm phòng bệnh Dại

Quản lý súc vật nuôi

Hạn chế nuôi chó và để chó thả rông. Chó ra đường phải có rọ mõm. Tiêm phòng vắc-xin cho chó mèo nuôi.

Khi có dịch bệnh dại xảy ra cần tiêu diệt đàn chó đang nuôi, nghiêm cấm bán chạy chó từ vùng có dịch bệnh sang vùng khác.

Xử lý người bị súc vật nghi dại cắn

Xử lý vết thương

• Rửa ngay vết thương thật kỹ bằng nước xà phòng đặc 20%, rửa lại bằng nước muối sinh lý và bôi các chất sát khuẩn như dung dịch iốt đậm đặc.
• Vết thương bẩn, giập nát cần cắt lọc
• Để hở vết thương. Chỉ khâu lại vết thương sau khi bị cắn trên 5 ngày.

Theo dõi súc vật cắn trong vòng 10-15 ngày. Tuyệt đối không giết chết súc vật cắn.

Tiêm phòng vắc-xin uốn ván

Tiêm phòng vắc-xin dại

• Cách xử lý tiêm phòng dại sau khi bị súc vật nghi dại cắn
• Trước đây vắc-xin dại được sản xuất từ tinh chất não chuột chứa virus bất hoạt bằng β-propiolacton, có nhiều tai biến và không được chỉ định dự phòng rộng rãi. Hiện nay với công nghệ nuôi cấy tế bào và tái tổ hợp, các vắc-xin có độ an toàn cao hơn, có thể chỉ định rộng rãi cho những đối tượng có nguy cơ cao chứ không chỉ giới hạn để dự phòng sau phơi nhiễm.

Ths Nguyễn Tường Vân – Ths Nguyễn Quốc Thái (Viện YHLSNĐ)

Bài viết Bệnh dại, chẩn đoán và xử trí sau khi có vết thương chó cắn đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh dại là gì?

Bệnh dại là một bệnh từ động vật (một bệnh lây truyền từ động vật sang người), gây ra bởi virut dại. Chó nhà là ổ chứa virus phổ biến nhất, với hơn 99% trường hợp tử vong ở người do bệnh dại qua trung gian chó gây ra.

Virus này được truyền từ nước bọt của động vật dại và thường xâm nhập vào cơ thể con người thông qua các vết trầy xước hoặc do tiếp xúc trực tiếp bề mặt niêm mạc da. Virus không thể xâm nhập vào cơ thể con người nếu phần da vẫn còn nguyên vẹn. Trong tuyến nước bọt của súc vật chứa nhiều enzym hyaluronidase – yếu tố kích thích virus lan toả nhanh tới hệ thần kinh.

Virus xâm nhập vào cơ thể và nhanh chóng di chuyển trong hệ thần kinh. Virus nhân lên gấp nhiều lần trong vài giờ đến vài tuần (thời gian ủ bệnh). Sau đó nhanh chóng lan đến các mút thần kinh vận động và cảm giác. Cuối cùng là thần kinh trung ương. Tại thời điểm này, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng lâm sàng, đột ngột và tử vong nhanh chóng sau 2-6 ngày.

Khi xâm nhập và nhân lên trong tế bào thần kinh, virus dại gây tổn thương não tủy ở các mức độ nặng nhẹ mà biểu hiện lâm sàng sẽ khác nhau.

Một số đặc điểm thường gặp của bệnh

Lúc đầu người bệnh có cảm giác đau đầu, bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ, sợ hãi, sốt, khó chịu và những thay đổi cảm giác dị thường tại vết thương nơi bị súc vật cắn. Bệnh tiến triển đến liệt hoặc bị liệt. Các cơ nuốt của thực quản bị co thắt khi thử nước, nên người bệnh sợ nước, người bệnh mê sảng và co giật. Bệnh thường kéo dài từ 2 – 6 ngày rồi chết do liệt cơ hô hấp.

Chẩn đoán xác định bệnh bằng xét nghiệm kháng thể huỳnh quang đặc hiệu của tổ chức não hoặc phân lập virus trên chuột nhắt trắng, trên hệ thống tổ chức tế bào nuôi cấy.

Xem thêm: Đặc điểm và triệu chứng của bệnh Dại

Hiểu đúng về bản chất vaccine phòng bệnh dại

Vaccine phòng bệnh dại (vắc xin ngừa dại) là biện pháp duy nhất để ngừa bệnh dại hiện nay (cả trước và sau khi bị súc vật dại căn). Hiện có nhiều loại nhưng nhìn chung đều có chứa siêu vi (hay còn gọi là virus) gây bệnh dại đã được xử lí, làm cho bất hoạt (không hoạt động, không còn khả năng gây bệnh). Khi nghi ngờ bị chó dại cắn, nạn nhân sẽ được tiêm ngừa vắc xin dại đúng cách để 7-10 ngày sau khi tiêm, cơ thể người đó sinh ra đủ kháng thể chống lại siêu vi dại để không làm cho nạn nhân phát bệnh.

Tại Viêt nam hiện nay đang lưu hành phổ biến 3 vaccin phòng dại gồm: Verorab (Pháp), Abhayrab và Indirab (Ấn Độ). Đây đều là vaccin thế hệ mới, có độ tinh khiết cao giúp giảm các biến chứng khi tiêm vaccin. Tuỳ vào phác đồ khác nhau và mục đích tiêm, số lượng mũi tiêm và vị trí tiêm là khác nhau

Dưới đây là các phác đồ tiêm vacxin dại đầy đủ:

Phác đồ tiêm phòng dại trước khi chưa bị cắn (tiêm dự phòng)

• Mũi cơ bản: Tiêm bắp 3 mũi (0.5ml/liều) vào các ngày 0, 7 và 28.
• Mũi nhắc lại: 5 năm tiêm lại 1 lần

Phác đồ tiêm phòng khi đã bị cắn (Tiêm bắp)

• Người chưa tiêm dự phòng: Tiêm 05 mũi (0.5ml/liều) vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28. Trong trường hợp phơi nhiễm độ III, cần phối hợp tiêm Immunoglobulin dại kết hợp.
• Người đã tiêm dự phòng trong 5 năm gần đây: Tiêm 02 mũi vào ngày 0 và 3.
• Người đã tiêm dự phòng không đều hay quá 5 năm: Tiêm 05 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28. Cân nhắc tiêm thêm  Immunoglobulin tuỳ mức độ phơi nhiễm và thời gian từ lúc bị cắn

Một số phản ứng có thể có khi tiêm vaccine phòng bệnh dại gồm: gây ngứa, đau, sưng tại chỗ tiêm, buồn nôn & nôn, đau bụng, tiêu chảy, nhức đầu, mỏi mệt, chóng mặt, đau họng, sốt, đau cơ, đau khớp, dị ứng (có thể gây sốc phản vệ). Một trong những phản ứng nguy hiểm và hiếm gặp nhất của vaccine phòng bệnh dại là các phản ứng liệt não. Trên thực tế, chưa có tài liệu chính thức nào ghi nhận vaccine dại gây sa sút trí tuệ.

Vậy liệu tiêm vắc xin ngừa dại có gây sa sút trí tuệ không?

Theo như các tài liệu y tế ghi nhận, ngoài những trường hợp gặp phản ứng hiếm gặp và dẫn đến những biến chứng nguy hiểm và gây ra sa sút trí tuệ, trí nhớ thì tính đến nay, chưa có trường hợp nào bị giảm sút trí tuệ sau khi tiêm vaccine phòng bệnh dại.

Theo nhận định của Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Ngọc An Pha – Giám đốc Y khoa hệ thống thế hệ cũ, được sản xuất từ tế bào não chuột có độ tinh khiết không cao, thì hiện nay, đã được cải tiến, chiết xuất từ tế bào thận, tế bào lưỡng bội của người người hoặc tế bào Vero tinh khiết. Đặc biệt, vaccine phòng bệnh dại thế hệ mới là vaccine bất hoạt (vaccine điều chế từ vi sinh vật đã bị bất hoạt nhưng vẫn giữ tính kháng nguyên), với quy trình sản xuất chặt chẽ, chất lượng được kiểm định gắt gao nên sẽ không có những phản ứng phụ như vắc xin đời cũ.”

Do đó, người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm sử dụng các loại vaccine thế hệ mới hiện nay để phòng bệnh dại. Các phản ứng phụ đã được giảm thiểu tới mức tối đa. Việc tiêm vaccine phòng dài chính là biện pháp bảo vệ cơ thể, sức khỏe an toàn trước những đe dọa của bệnh dại. Người bệnh cũng sẽ không phải chịu nỗi lo lắng bị sa sút trí tuệ.

Việc cho rằng tiêm vắc xin ngừa dại gây sa sút trí tuệ là một khẳng định không chính xác, không có cơ sở khoa học và không có thực.

Tiêm phòng bệnh dại chủ động hoặc sau khi bị động vật cắn là một lựa chọn đúng đắn và sáng suốt để bảo vệ sức khỏe của mình và loại bỏ khả năng trở thành gánh nặng cho những người xung quanh. Hãy luôn có ý thức bảo vệ sức khỏe của mình và tỉnh táo trước những nhận định không có căn cứ.

Bài viết Thực hư chuyện tiêm vắc xin ngừa dại gây sa sút trí tuệ – Chuyên gia nói gì? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh Dại ở người có biểu hiện gì đặc trưng? Có phải ai bị bệnh Dại biểu hiện cũng giống nhau?

Trả lời:

Người bị bệnh Dại có biểu hiện khác nhau theo từng thể, từng giai đoạn mắc dại tương ứng với giai đoạn virus Dại xâm nhập và di chuyển tới đâu trong cơ thể bệnh nhân.

Thời kỳ ủ bệnh dại ở người thường không có biểu hiện gì

Thời kỳ ủ bệnh: thời kỳ này tương ứng với sự di chuyển và nhân lên của virus. Thời gian ủ bệnh dại dài hay ngắn tùy thuộc vào khoảng cách từ vị trí vết cắn đến thần kinh trung ương xa hay gần, vết cắn càng gần thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Thời gian ủ bệnh ngắn nhất được tìm thấy khi vết cắn ở đầu, mặt, tay và đặc biệt là đối với trẻ em.

Thời kỳ khởi phát: Từ 2 – 4 ngày trước khi phát bệnh, bệnh nhân thấy đau nhức nơi vết cắn, vết cắn bị sưng tấy. Những dấu hiệu này lan rộng dọc theo hệ thống thần kinh và hệ thống bạch huyết. Đồng thời người bệnh còn có các triêu chứng: bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ.

Thời kỳ toàn phát: Có 3 thể lâm sàng

Bệnh dại thể co thắt

Đây là thể thường gặp nhất. Đặc điểm của thể này  là co cứng, co thắt, co giật, run các cơ kể cả cơ mặt. Co thắt hô hấp và co thắt thanh quản khiến bệnh nhân khó thở là biểu hiện tổn thương hành tủy và là triệu chứng đặc trưng của bệnh. Triệu chứng đặc trưng của bệnh là nhân lên cơn dại:

• Sợ nước: bệnh nhân thường rất khát nhưng khi uống nước họ bị co thắt lồng ngực, bị run câm cập. Trạng thái này qua mau nhưng để lại ân tượng  kéo dài cho bệnh nhân, vì vậy họ không muốn uống nước mặc dù rất khát. Từ đó dẫn đến chỉ cần nhìn thấy 1 ly nước hoặc nghe tiếng nước chảy cũng sợ.
• Sợ ánh sáng: được mô tả tương tự như biểu hiện sợ nước.
• Tính cách bệnh nhân không bình thường. Bệnh nhân bị phấn khích quá độ khi bị kích thích. Không phát hiện thấy dấu hiệu mất tri thức.
• Những cơn co thắt đầu tiên còn xa nhau, càng ngày càng dày hơn và người bệnh  thường tử vong sau 3 – 4 ngày do ngất hoặc ngạt trong một cơn co thắt sợ nước hoặc sau một cơn hôn mê.

Bệnh dại thể liệt

Thể này hiếm hơn, kém điển hình hơn, không có dấu hiệu phấn khích quá độ. Bệnh xuất hiện rất nhanh sau giai đoạn co thắt, run. Liệt có thể tiên phát và bắt đầu ở 1 chi hoặc 2 chi dưới rồi lan lên trên (hội chứng Landry) hoặc xuống dưới. Người bệnh thường bị tử vong do ngạt nước hoặc ngất vào ngày thứ 4. Diễn tiến bệnh thường không quá 4 -10 ngày.

Bệnh dại thể cuồng

Bệnh nhân bị kích thích quá độ, có những phản ứng dữ tợn, trở nên hung bạo.Vì vậy bệnh nhân thường có những hành vi không bình thường như chống lại y, bác sĩ và những người quanh mình. Thể trạng suy sụp nhanh, hôn mê, ngất và chết.

Bài viết Biểu hiện bệnh Dại ở người đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Trả lời:

Sau khi bị chó mèo cắn, bạn nên đi tiêm phòng ngay trong các trường hợp sau:

• Con vật lên cơn dại hoặc nghi dại.
• Vết cắn ở đầu, mặt, cổ, đầu chi, bộ phận sinh dục … dù vết cắn nhẹ
• Những vết cắn sâu
• Không theo dõi được con vật.
• Tại nơi người bị súc vật cắn đang có hoặc trước đó đã từng có súc vật bị dại.

Bạn chưa cần tiêm mà nên theo dõi con vật nếu:

Vết cắn của bạn nhẹ, chỉ sây xước ngoài da, xa thần kinh trung ương (ví dụ ở bàn chân). Tại thời điểm đó con chó vẫn sống bình thường, hoàn toàn không có dấu hiệu nghi ngờ dại. Tại nơi bị con vật cắn, không phát hiện có bệnh dại ở súc vật.

Bạn có thể theo dõi con vật 15 ngày. Trong thời gian theo dõi, nếu thấy con vật có biểu hiện không bình thường như: ốm, bỏ ăn, chết, mất tích… phải đến điểm tiêm phòng dại để được điều trị dự phòng ngay. Nếu sau 15 ngày kể từ khi người bị con chó cắn mà con chó vẫn sống bình thường thì không cần điều trị dự phòng.

Bạn nên lưu ý một số điểm sau khi tiêm phòng bệnh dại:

• Phải tiêm sớm ngay sau khi bị cắn hoặc tiếp xúc với con vật bị dại, nghi dại.
• Phải tiêm đủ số mũi, đúng khoảng cách giữa các mũi tiêm theo chỉ định của bác sĩ đối với từng loại vaccin dại và phác đồ tiêm.
• Phảt tiêm đúng liều lượng, đúng kỹ thuật và vaccin phải được bảo quản ở nhiệt độ 4oC-8oC
• Trong thời gian tiêm không nên làm việc quá sức, không uống rượu và dùng các chất kích thích.
• Không dùng các thuốc có dạng corticoid, ACTH, các thuốc làm giảm miễn dịch… trong và sau khi tiêm phòng dại 6 tháng.

Benh.vn

Bài viết Tiêm phòng bệnh dại khi nào? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh dại khi đã phát bệnh thì tỷ lệ tử vong gần như 100%

Tỷ lệ mắc bệnh dại và tử vong

Trong khi trên thế giới nhiều nước đã thông báo là không hề có người chết vì bệnh dại từ 30 – 40 năm nay như Úc, Nhật, Pháp, các nước thuộc bán đảo Scanđinavơ… thì tại Việt nam và các nước quanh vùng như Thái lan, Ấn độ vẫn có các trường hợp chết vì dại. Ở Thái Lan số người chết vì bệnh dại hàng năm là 300 người (1). Từ năm 1994 đến 11/1997 có 172 người chết vì dại. Tại 17 tỉnh phía nam Việt nam trong đó 110 trường hợp có phiếu điều tra tử vong đầy đủ (2). Bệnh dại đứng hàng thứ 4 trong số các bệnh gây tử vong cao (theo đánh giá của phòng dịch tễ viện Pasteur TP. HCM).

Tại sao vẫn còn tồn tại những đề nghiêm trọng như vậy khi đã có vacxin phòng chống bệnh dại từ 100 năm nay? Đây là vấn đề của công tác tuyên truyền và nhận thức của người dân trong việc phòng bệnh và điều trị bệnh dại sau khi bị súc vật nghi dại cắn. Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa hai cơ quan Y tế và các cơ sở Thú y.

Sự tiến bộ của khoa học

Trải qua một thế kỷ trong cuộc đấu tranh chống bệnh dại, việc sản xuất vacxin kháng dại trên thế giới đã có những bước tiến đáng kể như ta thấy trong bảng sau (1)

Mặc dù các vacxin sản xuất từ tế bào có ưu điểm là đơn vị kháng nguyên cao và tinh chế vì thế cho đáp ứng miễn dịch sớm và hiệu giá kháng thể đạt được cao ở người được tiêm, tỷ lệ phản ứng phụ thấp, nhưng giá còn quá đắt so với mức thu nhập của dân chúng những nước nghèo.

Chi phí còn quá cao so với mức thu nhập của người dân

Tại các nước châu Á chỉ có 4,5% sử dụng vacxin từ nuôi cấy tế bào, ở Nam Mỹ tỷ lệ này là 0,3% (5). Với chi phí 50 USD cho một phác đồ điều trị 5 mũi tiêm theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (Chưa tính huyết thanh kháng dại nếu phải điều trị khẩn cấp) thì có lẽ 80% dân chúng nước ta mà mức thu nhập chỉ là 30 USD/tháng sẽ phải từ bỏ ý định điều trị đến nơi đến chốn khi không may bị súc vật nghi dại cắn.

Với loại vacxin Fuenzalida vẫn được sử dụng hầu khắp các nước thuộc thế giới thứ 3. Vacxin này có ưu điểm là giá rẻ: chỉ mất 40.000đ cho cả 8 mũi tiêm và cho đáp ứng miễn dịch đầy đủ (Hiệu giá kháng thể >0,5 UI/ml) sau 6 mũi tiêm với điều kiện vacxin được bảo quản tốt đúng nhiệt độ qui định, người tiêm phải thành thạo với kỹ thuật tiêm trong da. Việc 0,2 ml vacxin thay vì tiêm trong da vào 1 điểm như hiện nay được tiêm vào 2 vị trí khác nhau sẽ đảm bảo lượng vacxin vào đầy đủ như một số nước đã thực hiện (6) là một kinh nghiệm nên áp dụng.

Tuy nhiên, một cuộc điều tra nhỏ tại phòng khám và tiêm ngừa viện Pasteur TP. HCM (7) đã cho thấy: có một tỷ lệ phản ứng phụ (23/38 người được thăm khám – 60%) trong đó phản ứng tại chỗ nhiều nhất là ngứa, đau, sưng đỏ (40,6%) và toàn thân như nổi hạch, đau đầu, mệt mỏi, sốt …(59,3%) rất dễ khiến cho người dân ngại ngùng phải đi tiêm vacxin khi bị súc vật nghi dại cắn. Điều này rất cần được các nhà chuyên môn lưu tâm giải quyết.

Một vacxin dù cho được chứng minh là hiệu quả nhất cũng không cứu được bệnh nhân nếu họ đến tiêm trễ, việc xử lý vết thương không đấy đủ, vết thương quá gần thần kinh trung ương mà lại thiếu huyết thanh dại phối hợp với vacxin. Ngoài ra sự suy giảm miễn dịch chung của cơ thể do đang mắc các bệnh kinh niên như viêm gan, xơ gan hay đang điều trị các thuốc corticoide gây giảm đáp ứng miễn dịch kéo dài cũng góp phần làm giảm hiệu quả của vacxin.

Thời gian tốt nhất để tiêm phòng

Tiêm phòng là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh Dại

Rửa sạch vết thương với thật nhiều nước và xà bông sau đó sát trùng bằng cồn iốt, đi tiêm vacxin ngay trong những giờ đầu tiên là biện pháp hữu hiệu nhất ngăn cản virus dại xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương.

Cũng trong cuộc điều tra trên, chỉ có 16/48 (33,33%) người đến tiêm trong vòng 24 giờ; 5/48 (10,42%) sau 48 giờ và 56% (27/48) đến tiêm sau 3 ngày.

Loại vacxin Fuenzalida theo sơ đồ tiêm và lối tiêm của ta cần ít nhất là 15 ngày để tạo một mức kháng thể bảo vệ > 0,5 UI/ml. Như vậy với những vết thương sâu và ở vùng trên của thân thể, việc đi tiêm vacxin ngay sau khi bị cắn là điều vô cùng quan trọng. Thêm nữa, rất cần một sự phối hợp điều trị của huyết thanh kháng dại (40UI/kg cơ thể) có chất lượng tốt và đúng cách để bảo vệ tính mạng bệnh nhân.

Những trường hợp chết vì bệnh dại đã chứng tỏ bệnh nhân bỏ qua việc đi tiêm vacxin từ 77% – 94,6% hoặc 2 – 3 ngày sau mới đi tiêm (2,3,8). Ngược lại các bệnh nhân đã sử dụng các biện pháp đươc đồn đại trong dân gian như: Bôi dầu gió, dầu hỏa, dầu xanh, đắp ớt hiểm, đất sét, tỏi, củ kiệu, lấy nọc bằng dao liếc, uống thuốc nam để xử lý vết thương mà chúng tôi đã thống kê được (7) chiếm đến 47,8 %. Rõ ràng những biện pháp nhu vậy chưa chứng tỏ là cứu được bệnh nhân trong trường hợp nhiễm virus mà đôi khi còn mắc thêm các bệnh nhiễm trùng khác do làm bẩn vết thương.

Một số biện pháp nên quy định để đảm bảo tính mạng của cong người

Con số những người đến các cơ sở Y tế của 17 tỉnh phía nam tiêm vacxin dại là 2.050.318 người trong vòng 11 năm từ 1986 – 11/1997 (2,3) đã phản ánh một thực tế: Đã đến lúc phải có một chương trình tiêm phòng ngừa dại cho súc vật nuôi và hệ thống chẩn đoán bệnh dại hữu hiệu. Chỉ tính riêng chi phí để chủng ngừa (30.000đ/người/6 mũi tiêm) mà người dân phải bỏ ra cũng đã vượt quá 5,5 tỷ đồng /năm, chưa tính các chi phí thuốc men, đi lại, thời gian phải bỏ ra để điều trị… Vì vậy, cần có những quy định như sau để đảm bảo tính mạng của con người:

– Cấp giấy chứng nhận cho các con chó đã tiêm vacxin đầy đủ

– Qui định trách nhiệm của người chủ khi không chủng ngừa cho chó
– Có biện pháp chủng ngừa hoặc thả mồi có vacxin cho những súc vật sống lang thang

Giữ lại để theo dõi và xét nghiệm những súc vật cắn người

Bệnh dại có tỷ lệ tử vong 100% khi đã lên cơn bắt buộc chúng ta phải có ý thức đề phòng mà khâu quan trọng nhất là đàn súc vật nuôi phải được bảo vệ đầy đủ bằng vacxin. Ngoài ra cần khuyến cáo nên 6 tháng một lần tiêm phòng 6 mũi vacxin cho các nhân viên phòng thí nghiệm làm việc với virus dại và kiểm tra hiệu giá kháng thể. Những người có nguy cơ cao như các nhân viên thú y, chăn nuôi, công nhân lâm nghiệp, các nhân viên y tế làm việc tại các khoa lây…và mọi người dân muốn an tâm nên áp dụng việc tiêm ngừa này.

Benh.vn (Theo Viện Pasteur HCM)

Bài viết Bệnh dại và thời điểm tiêm phòng hiệu quả đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Trả lời:

Hiện nay có hai loại vắc xin: Nhập ngoại và sản xuất trong nước. Vắc xin nhập ngoại thì chi phí tương đối đắt tuy nhiên độ an toàn rất cao. Đối với vac-xin Fuenzalida – sản xuất trong nước có thể có một số phản ứng tại chỗ tiêm như: ngứa, xưng tấy đỏ tại nơi tiêm…thường vài ngày sau đó sẽ hết. Đối với người có cơ địa dị ứng, trường hợp nặng có thể gây viêm tủy dị ứng, viêm não thường xảy ra sau mũi tiêm thứ ba trở đi. Tuy nhiên, tỷ lệ người có phản ứng nặng ít xảy ra, khoảng 1-2 phần vạn. Loại vắc xin này có ưu điểm lớn nhất là giá thành thấp và phải tiêm theo chỉ định của bác sĩ

Đối với tất cả các loại vac-xin dại hiện nay, để đạt hiệu quả cao khi tiêm phòng bạn cần phải tiêm sớm ngay khi bị súc vật cắn. Cần tiêm đủ số mũi, đúng khoảng cách giữa các mũi tiêm theo chỉ định của bác sỹ với từng loại vắc xin.

Trường hợp nếu vết thương của cháu nhẹ chỉ xước ngoài da, vết cắn, sước xa thần kinh trung ương (ví dụ ở cẳng chân, bàn chân). Tại thời điểm con vật cắn người, con vật đó vẫn sống bình thường, hoàn toàn không có dấu hiệu nghi ngờ dại. Tại nơi bị con vật cắn, không phát hiện có bệnh dại ở súc vật. Sau khi cắn, con vật vẫn không có dấu hiệu gì lạ như: ốm, bỏ ăn, chết, mất tích,… đặc biệt bạn đã xát khuẩn vết thương bằng xà phòng, nước muối v.v., thì bạn có thể theo dõi con chó trước khi tiêm cho cháu. Bạn có thể xem thêm bài hiểu biết về bệnh dại và cách phòng ngừa để quyết định nhé.

Hi vọng tốt lành dành cho bạn và cháu.

Benh.vn

Bài viết Phản ứng phụ của vắc xin phòng dại đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Khi bị chó mèo cắn ta có thể đi tiêm phòng ngay lặp tức sẽ an toàn cho sức khỏe nhưng cũng không ít trường hợp chúng ta còn phân vân vậy chúng ta sẽ làm gì trong những trường hợp này? Cần làm gì để phát hiện bệnh dại?

Theo dõi chó

Theo dõi chó sau khi cắn là quan trọng nhất để phát hiện bệnh dại

Chó vẫn sống hay bề ngoài vẫn khoẻ mạnh

Cần phải tiến hành việc theo dõi và không được giết chó trong bất kỳ trường hợp nào. Nếu chó đang trong thời gian ủ bệnh thì các triệu chứng sẽ xuất hiện thường là khoảng 2 ngày sau nhưng có thể lâu hơn. Có thể tiến hành xét nghiệm mô não của con vật để xem nó có bị dại không. Khi xuất hiện những biểu hiện đầu tiên của bệnh, chúng ta sẽ bước sang trường hợp thứ hai.

Chó bị bệnh dại

Dựa vào những triệu chứng lâm sàng để kết luận. Đối với thể bại liệt, con vật thường bị bại liệt phần thân sau hay bại hàm. Còn đối với thể dại điên cuồng, con vật có những cơn hung dữ, chảy nhiều nước bọt và tiếng sủa khan. Con vật sẽ chết 2 – 3 ngày sau đó. Khi đó chúng ta sẽ gặp trường hợp thứ 3.

Chó đã chết

Lấy mẫu là những phần ở não để tiến hành xét nghiệm.
Hiện nay có 3 phương pháp thông dụng nhất để chẩn đoán xét nghiệm bệnh dại, đó là phương pháp miễn dịch huỳnh quang, phương pháp tiêm truyền trên động vật thí nghiệm và phương pháp giải phẫu bệnh.

 Phương pháp xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang tìm virus dại

Miễn dịch huỳnh quang giúp tìm virus Dại

Phương pháp này gồm có các bước sau: đánh dấu kháng thể bằng một chất nhuộm màu là fluorochrome, làm cho kháng thể phản ứng với kháng nguyên đặc hiệu (nếu hiện diện) và sau đó quan sát dưới kính hiển vi huỳnh quang. Một chất được gọi là có tính huỳnh quang, nếu sau khi hấp thu năng lượng ánh sáng ở một độ dài sóng nào đó, sẽ phát ra ánh sáng ở một độ dài sóng khác.

Trong trường hợp của bệnh dại, khi kháng nguyên kết hợp với kháng thể được đánh dấu bằng isothiocynat fluoroxin (là một chất nhuộm màu được sử dụng nhiều nhất) sẽ thấy xuất hiện những tiểu phần phát sáng màu xanh của quả táo hoặc vàng xanh lá cây nhạt trên một nền đen. Nền đen này có thể chứa hoặc không chứa vật có tính huỳnh quang không đặc trưng. Tính chất và đậm độ của màu sắc có thể thay đổi tuỳ theo việc sử dụng các loại kính lọc màu khác nhau.

Hiện nay, phương pháp miễn dịch huỳnh quang là một phương pháp cho kết quả chẩn đoán xét nghiệm nhanh nhất (có thể chỉ vài giờ sau khi nhận mẫu) và chính xác nhất (98 – 99,4%) so với các phương pháp khác. Do đó phương pháp này cần được sử dụng trong tất cả các phòng xét nghiệm chuyên về bệnh dại.

Phương pháp tiêm truyền qua động vật thí nghiệm

Ngày nay người ta thường sử dụng chuột bạch để chẩn đoán xét nghiệm bệnh dại. Một số phòng xét nghiệm sử dụng chuột con mới đẻ, còn một số phòng thí nghiệm khác thì dùng chuột lẻ bầy. Bệnh phẩm là não của con vật nghi dại được lấy ở các phần sau sừng Ammon, hai bên bán cầu não và tiểu não. Bệnh phẩm phải được lấy từ những con vật nghi dại vừa mới chết hoặc chế chưa quá 24 giờ và phải được ướp đá kỹ lưỡng. Đối với con vật lớn có thể cắt lấy đầu còn với con vật nhỏ phải để nguyên con và trong cả 2 trường hợp phải giữ cho hộp sọ còn nguyên vẹn.

Não sau khi lấy ra khỏi hộp sọ phải cho ngay vào dung dịch Glycerin để bảo quản. Tại phòng xét nghiệm, não phải được lấy ra để rửa sạch, đem nghiền nát và xử lý kháng sinh để diệt vi trùng tạo nhiễm. Sau đó tiêm huyền dịch đã pha vào não của chuột bạch con với liều lượng là 0,02 ml cho mỗi con và tiến hành theo dõi trong một thời gian tối thiểu là 4 tuần.

Nếu trong bệnh phẩm có chứa virus dại thì sau một thời gian nung bệnh 10 – 15 ngày, chuột sẽ có những biểu hiện mắc bệnh. Những dấu hiệu thường thấy là bỏ ăn, xù lông, phản ứng có phần chậm chạp hoặc  hốt hoảng thái quá  khi khua động bocal, khả năng vận động lanh lợi của chuột đã mất thăng bằng và ngã xuống. Biểu hiện này xảy ra trong vòng 1 – 2 ngày. Sau đó chuột sẽ bị bại liệt, bắt đầu là 2 chân sau, kế đến lan dần  ra toàn thân. Chuột nằm nghiêng, co giật mạnh, co rúm thân mình lại khi dùng panh chạm vào thân hay gõ vào thành bocal. Ban đầu chuột còn thở mạnh, sau đó thoi thóp và cuối cùng chuột sẽ chết. Giai đoạn từ khi bị bại liệt đến lúc chết thường trong vòng 1 – 2 ngày. Tuy nhiên biểu hiện bại liệt có thể xuất hiện trong một thời gian rất ngắn hay không xuất hiện tức là chuột sẽ bị chết đột ngột.

Nếu trong 4 tuần theo dõi, chuột tiêm không có biểu hiện nào bất thường thì sẽ kết luận âm tính, bệnh phẩm không chứa virus dại.

Mức độ chính xác của phương pháp này khá cao: 98,3 – 98,79%, tương đương với phương pháp miễn dịch huỳnh quang. Theo các chuyên gia về bệnh dại của Tổ chức Y tế Thế giới, ở các phòng xét nghiệm có trình độ chuyên môn cao, sự tương đồng về các kết quả của phương pháp này gần như đạt đến 100%. Với phương pháp tiêm truyền trên động vật thí nghiệm, còn giúp phát hiện đến 20% các trường hợp sai sót của phương pháp giải phẫu bệnh thể Negri.

Phương pháp giải phẫu bệnh

Giải phẫu bệnh tìm thể Negri trong não động vật nghi ngờ bị bệnh

Dùng để phát hiện thể Negri – là bệnh tích đặc trưng của bệnh dại, nhờ một chất nhuộm màu thích hợp. Thuốc nhuộm của Sellers, Giemsa được sử dụng rộng rãi và tỏ ra khá tốt. Dù có sử dụng loại thuốc nhuộm nào, cũng phải chú ý tránh để không nhầm lẫn thể Negri với các thể ẩn nhập của những bệnh do virus khác hay với những vật thể khác. Sự phân biệt này rất tế nhị nên cần đến một người làm công tác xét nghiệm có trình độ chuyên môn cao.

Với phương pháp này, có thể cho kết quả chẩn đoán dương tính trong vòng vài ngày. Trong trường hợp kiểm tra thể Negri âm tính, cần tiếp tục tiến hành các phương pháp chẩn đoán khác như phương pháp miễn dịch huỳnh quang và phương pháp tiêm truyền trên động vật thí nghiệm. Ngày nay, có nhiều kỹ thuật giải phẫu học chẩn đoán nhanh dựa vào việc sử dụng những coupe đông lạnh, nhưng việc sử dụng phương pháp này ngày càng ít đi vì hiện tại phương pháp chẩn đoán nhanh chính là kỹ thuật huỳnh quang. Tuy vậy, phương pháp này vẫn còn có ích nếu mô não bị mềm và nếu muốn giữ lâu để nghiên cứu.

Mức độ chính xác của phương pháp này vào khoảng 65,8 – 75,4%.

Điều trị bệnh dại

Điều trị bệnh sau khi tiếp xúc với động vật nghi dại gồm tiêm 1 liều huyết thanh kháng dại và 5 liều vaccin phòng dại trong thời gian 28 ngày. Huyết thanh kháng dại và liều vaccin đầu tiên cần được tiêm càng sớm càng tốt sau khi có tiếp xúc. Huyết thanh kháng dại sẽ được tiêm vào vùng quanh vết cắn và vaccin được tiêm vào bắp tay.

Tìm hiểu thêm: Đặc điểm và triệu chứng của bệnh Dại

Benh.vn (Theo ykhoa.net)

Bài viết Theo dõi chó dại và các phương pháp phát hiện bệnh dại đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh dại ở chó thường có 2 thể điển hình đó là thể điên điên cuồng và thể bại liệt

Chó dại thể điên cuồng:  thường rất hung dữ, có thể chia làm 3 thời kỳ:

• Thời ủ bệnh: biểu hiện bằng những thay đổi trong thói quen của con vật như bứt rứt, lo lắng, có khi tỏ ra vui mừng, quấn quýt chủ hơn, hoặc chỉ tỏ ra buồn rầu. Con vật thường ăn nhiều hơn bình thường, có thể sốt, nước dãi đã có virus dại. Thời kỳ này chỉ trong vài giờ nhưng cũng có khi tới 1- 2 ngày.
• Thời kỳ phát bệnh: biểu hiện bằng những biến loạn quá độ như: con vật luôn luôn cử động, nhảy lên bắt đớp những con ruồi tưởng tượng hoặc kẻ thù không có. Con vật khó nuốt như bị hóc xương, tiếng kêu khàn khàn, ồ ồ, gãy từng nhát, tiếng sủa kéo dài và cuối cùng rướn cao lên thành những tiếng hú ghê rợn. Bất cứ một sự kích thích nào dù nhỏ đều có thể làm cho chó lên cơn dại, cắn người và các con vật khác hoặc tự cắn nó, thường cắn rất mạnh và bổ ra đường chạy rông khắp nơi. Phạm vi hoạt động của một con chó dại có khi lên tới 50 km. Vì vậy những con chó dại rất nguy hiểm, nó là mối nguy cơ lớn truyền bệnh dại cho người và các súc vật khác.
• Thời kỳ bại liệt: con vật có biểu hiện gầy mòn, mắt lõm sâu, vẻ mặt phờ phạc, kêu thất thanh, hàm trễ xuống không nuốt được nữa. Bại liệt bộ phận sau làm con vật xiêu vẹo, đi phân táo bón, bí tiểu tiện, cuối cùng vật ngã xuống và chết.

Chó dại ở thể bại liệt: còn gọi là dại câm, thời kỳ bị kích thích ngắn hay không có. Bệnh biểu hiện bằng bại liệt không nhất định ở chỗ nào. Con vật buồn rầu, ủ rũ, liệt ở một bộ phận hay nửa người, thông thường là liệt cơ hàm làm cho mõm luôn hé mở. Hàm dưới trễ xuống, lưỡi thè ra, nước dãi chảy tự do. Con vật không cắn được cũng không thể sủa được gọi là thể câm. Bệnh tiến triển từ  2 – 7 ngày, thường là 2 – 3 ngày, sau đó con vật chết.

Ngoài 2 thể nói trên, đôi khi còn gặp thể ruột. Triệu chứng chính của thể ruột là chỉ thấy chó nôn mửa, đau bụng, có dấu hiệu viêm dạ dày – ruột. Con vật không có biểu hiện hung dữ hay bại liệt, sau 2 – 3 ngày thì chết.

Bạn nên nhốt nó lại để nó không thể gây thương tích cho ai và đưa đến trạm thú y để được các bác sĩ thú y chỉ định.

Benh.vn

Bài viết Triệu chứng điển hình của chó, mèo dại là gì? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.