Nguyên nhân dẫn tới đau bụng cấp

Bụng của chúng ta có rất nhiều cơ quan bên trong tùy theo vị trí nằm trong ổ bụng. Mỗi cơ quan này nếu gặp vấn đề sẽ biểu hiện ra bằng đau bụng và sẽ có những tính chất diễn biến bệnh khác nhau.

Một số cơ quan ngoài ổ bụng như cơ, tim, màng phổi, bệnh lý động mạch chủ… đôi khi cũng biểu hiện bằng đau bụng do kích thích lan từ ngoài vào.

Đôi khi các rối loạn bệnh lý toàn thân như ngộ độc, đái tháo đường biến chứng… cũng biểu hiện bằng đau bụng tuy không phải là triệu chứng chính.

Tóm lại: đa số các nguyên nhân đau bụng đều do bệnh lý của các cơ quan trong ổ bụng gây ra mà chúng ta sẽ nói tới từng trường hợp cụ thể sau:

Nguyên nhân cụ thể

Khi bạn đau bụng thì vị trí đau có thể gợi ý nguyên nhân đau bụng:

– Đau hạ sườn phải (A): áp xe gan, giun chui ống mật, viêm túi mật cấp…

– Đau thượng vị (B): viêm dạ dày, viêm tụy, nhồi máu cơ tim, thoát vị, giun chui ống mật…

– Hạ sườn trái (C): viêm đại tràng, viêm thận, sỏi thận.

– Đau hạ vị (H): viêm bàng quang, sỏi bàng quang, viêm tử cung phần phụ, chửa ngoài tử cung…

– Đau quanh rốn (E): viêm dạ dày ruột, đau bụng giun, ngộ độc thức ăn…

– Đau hố chậu phải (G): viêm ruột thừa, viêm manh tràng, sỏi niệu quản….

– Đau hố chậu trái (I): sỏi niệu quản, viêm túi thừa, xoắn đại tràng…

– Đau hai bên mạng sườn (D và F): sỏi niệu quản

Các loại đau không có vị trí vụ thể như đau quặn bụng có thể do co thắt từ ruột, viêm nhiễm trong ổ bụng.

Yếu tố thuận lợi

– Ăn uống không vệ sinh, đồ ăn cũ bị ô nhiễm.

– Nghiện rượu bia, tăng mỡ máu có thể nguy cơ gây viêm tụy.

– Uống ít nước tăng nguy cơ gây bệnh sỏi thận.

– Tiền sử phẫu thuật bụng từ trước có thể gây tắc ruột do dính.

Xử trí của bạn trong trường hợp đau bụng

Mọi trường hợp đau bụng cấp cần phải đến bệnh viện để kiểm tra đặc biệt là nguyên nhân nguy hiểm. Rất khó để phân biệt các cơn đau bụng thông thường với các cơn đau bụng nguy hiểm nếu các bạn không khám bác sĩ. Nên nhịn ăn và tránh tự ý sử dụng các thuốc giảm đau nếu chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Nếu bạn thấy rất mệt, suy sụp kèm theo đau bụng hoặc các cơn đau bụng liên tục kéo dài không dứt nên tới bệnh viện ngay. Việc chậm trễ sẽ gây nguy hiểm tới tính mạng.

Các thông tin bác sĩ cần có từ bạn như đau ở vị trí nào, thời gian được bao lâu, cơn đau liên tục hay ngắt quãng, có sốt không, có bí đại tiểu tiện không và các tiền sử bệnh lý khác mà bạn có.

Tại bệnh viện, bác sĩ có thể phải cho bạn làm nhiều các xét nghiệm máu và thăm dò chức năng như siêu âm, chụp cắt lớp ổ bụng, chụp Xquang… để tìm ra nguyên nhân đau bụng.

Cẩm nang TT BV Bạch Mai 

Bài viết Cấp cứu đau bụng cấp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Nguyên nhân đau bụng có thể do một số bệnh lý tại ruột hoặc là do bệnh lý ngoài ống tiêu hóa. Mức độ của bệnh, biểu hiệu lâm sàng rất đa dạng. Cần phân biệt đây là đau bụng cấp, đau bụng tái diễn, đau bụng nội khoa hay đau bụng ngoại khoa.

Đau bụng cấp tính là một chẩn đoán cấp cứu xảy ra đột ngột, tức thời và có ảnh hưởng cấp tính đến hoạt động của trẻ. Có thể phối hợp các triệu chứng của một nguyên nhân nội hay ngoại khoa.

Tiếp cận bệnh nhân đau bụng cấp tính

Việc hỏi về tính chất cơn đau, cách xuất hiện cơn đau: ngày, giờ liên quan với bữa ăn, đột ngột hay từ từ,  vị trí khu trú của cơn đau lúc bắt đầu xuất hiện, cường độ cơn đau: nặng làm trẻ phải thức giấc, ngừng chơi. Yếu tố làm tăng đau: đi lại, ho, hít vào sâu, đi tiểu, yếu tố làm giảm đau: nghỉ ngơi, nôn, sau ăn, tư thế giảm đau. Tiến triển cơn đau tức thời: giảm, tăng đau, không đổi, kéo dài liên tục, xen kẽ, từng cơn.

 Các dấu hiệu kèm theo đau bụng

– Tình trạng toàn thân: sốt, mệt mỏi, chán ăn, sút cân

– Triệu chứng tiêu hoá: buồn nôn, nôn ra máu, rối loạn nhu động: táo bón, bí trung đại tiện, tiêu chảy (số lần, tính chất phân lỏng, có nhày có máu)

– Hô hấp: Sổ mũi, ho.

– Tiết niệu: Đái buốt, vô niệu, nước tiểu máu, sẫm màu.

– Thần kinh: Nhức đầu, rối loạn lưỡng tri

– Đau khớp, đau cơ

– Phát ban hoặc xuất huyết

– Dấu hiệu dậy thì: Có kinh lần đầu tiên

* Các thông tin khác

– Hoàn cảnh gia đình:

– Xung đột gia đình

– Các quan hệ xã hội của trẻ

– Trẻ đi học có khó khăn học tập

– Tiền sử: cơn đau bụng cấp tính hoặc tương tự như cơn đau của bệnh nhi trước đó, tiền sử phẫu thuật

Khám bụng

– Quan sát: xem có trướng bụng, sự di động của bụng, sẹo ở thành bụng

– Sờ bụng để  đánh giá mức độ mềm mại, điểm đau khu trú, co cứng thành bụng, phản ứng thành bụng và cảm ứng phúc mạc

– Gõ bụng: bụng trướng, gõ đục vùng thấp, mất vùng đục trước gan

– Nghe bụng đánh giá nhu động ruột

– Kích thích thành bụng tìm dấu hiệu rắn bò, quai ruột nổi

– Thăm trực tràng

Khám toàn thân

– Cần khám toàn thân một cách hệ thống

– Các biểu hiện nhiễm trùng như da niêm mạc: da tái nhợt, vàng da, thiếu máu, xuất huyết, phát ban

– Đánh giá tình trạng sốc: mạch, huyết áp, refill, nghe tim

– Khám hô hấp: nhịp thở, nghe phổi

– Khám khớp: tìm ban xuất huyết khớp

– Khám tai mũi họng

Phân loại đau bụng cấp

Phân loại theo nguyên nhân

– Đau bụng do nguyên nhân ngoại khoa

– Đau bụng do nguyên nhân nội khoa

– Đau bụng không xác định được nguyên nhân nội hay ngoại khoa cấp tính

Phân loại theo lứa tuổi:  < 1 tuổi, 2-5 tuổi, 6-11 tuổi, vị thành niên

Nguyên nhân ngoại khoa đau bụng cấp ở trẻ

– Viêm ruột thừa cấp tính

– Lồng ruột cấp tính

– Thoát vị bẹn nghẹt

– Các nguyên nhân gây tắc ruột, bán tắc ruột cấp tính: tắc ruột do giun, túi thừa Meckel, bã thức ăn

– Viêm phúc mạc tiên phát hoặc thứ phát

– Các nguyên nhân khác:

– Viêm loét túi thừa Meckel

– U nang buồng trứng xoắn, Tératome xoắn, túi máu tử cung do không thủng màng trinh

– Xoắn tinh hoàn

– Chạm thành bụng (có tiền sử chấn thương bụng)

Nguyên nhân nội khoa đau bụng cấp ở trẻ

Đau bụng có sốt

– Viêm dạ dày ruột cấp tính: TCC, nôn, phân lỏng hoặc máu

– Viêm phổi thuỳ dưới phải: sốt cao, ho, đau ngực, CTM, chụp phổi

– Viêm hạch mạc treo: sốt, nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính

– Nhiễm khuẩn đường tiết niệu

– Viêm gan do virus

– Viêm họng cấp (viêm họng, đau)

Đau bụng không có sốt

Cần tìm các biểu hiện rối loạn tiêu hoá, nôn, phân

– Tiêu chảy , nôn => ngộ độc thức ăn

– Táo bón

– Nếu không có các dấu hiệu rối loạn tiêu hoá:

• Viêm mao mạch dị ứng (Schönlein Henoch)
• Đau bụng giun
• Viêm dạ dày tá tràng cấp tính, mãn tính
• Loét dạ dày tá tràng
• Sỏi mật
• Sỏi thận

Đau bụng chưa xác định được nguyên nhân nội hay ngoại khoa

Nên cho trẻ nhập viện để theo dõi, xác định quy luật, đặc điểm của đau bụng, tiến hành khám bụng nhiều lần. Không nên sử dụng thuốc giảm đau, có thể làm các xét nghiệm sơ bộ như: Công thức máu, siêu âm, chụp bụng, nước tiểu. Kết thúc theo dõi khi có thể phân loại được nguyên nhân.

Phân loại đau bụng cấp theo lứa tuổi

Chẩn đoán đau bụng cấp tính

– Chẩn đoán mức độ đau bụng cấp

– Chẩn đoán nguyên nhân

– Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán mức độ đau bụng cấp

– Mức độ nhẹ:

+ Hẹn khám lại và theo dõi

+ Đau âm ỉ, ít ảnh hưởng tới sinh hoạt, hoạt động của trẻ

+ Phối hợp với bệnh nhẹ, lành tính.

– Mức độ vừa:

+ Lưu theo dõi tại phòng khám

+ Đau bụng ảnh hưởng ít tới hoạt động sinh hoạt trẻ, nhưng gây khó chịu, quấy khóc

+ Phối hợp với triệu chứng nhiễm khuẩn

+ Có thể có tiền sử phẫu thuật bụng trước đó

– Mức độ nặng:

+ Cần vào viện theo dõi và điều trị cấp cứu

+ Đau nhiều, liên tục hoặc tuỳ cơn dày, trẻ quấy khóc la hét, ảnh hưởng nặng tới hoạt động bình thường của trẻ

+ Ảnh hưởng nặng tới tình trạng toàn thân

– Mức độ rất nặng:

+ Cần vào cấp cứu, điều trị tích cực

+ Đau liên tục, từng cơn gây sốc, hạ huyết áp, trẻ phải nằm tại giường

+ Kết hợp với một bệnh nhiễm khuẩn rất nặng

+ Trẻ kích thích vật vã, li bì, thờ ơ, suy thở

Chẩn đoán nguyên nhân đau bụng cấp

– Hỏi và khám bệnh chi tiết, cẩn thận

– Phân loại đau bụng:

+ Nguyên nhân ngoại khoa

+Nguyên nhân nội khoa

+ Khi chưa thể phân định được => tiếp tục theo dõi cho tới khi có thể phân loại giữa nội khoa và ngoại khoa rõ ràng

Chẩn đoán phân biệt đau bụng cấp

– Để chẩn đoán phân biệt được nguyên nhân gây đau bụng cấp cần chú ý: Tính chất khởi phát cơn đau, vị trí đau, hướng lan của đau, tính chất cơn đau, các triệu chứng kèm theo đau bụng

Benh.vn

Bài viết Triệu chứng đau bụng cấp tính ở trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.