Đau bụng rất thường gặp ở trẻ em

Tiếp cận trẻ bị đau bụng

Việc thăm khám một trẻ đau bụng thường khó khăn vì những trẻ nhỏ không thể chỉ ra chỗ đau và việc sợ hãi khi tiếp xúc người lạ. Những trẻ lớn hơn nhiều khi cũng có tâm lý sợ nhân viên y tế nên việc đánh giá mức độ của tình trạng đau bụng trẻ em rất khó khăn. Bác sĩ có thể quan sát tư thế, động tác, cách đi của trẻ để phán đoán như trẻ đi nhưng giữ phần bụng dưới bên phải có thể nghi ngờ viêm ruột thừa hay không.

Một số nguyên nhân ngoài đường tiêu hoá gây đau bụng như: Động kinh thể bụng; nhện đen độc cắn; hội chứng tan máu urê huyết cao; viêm mao mạch dị ứng; ngộ độc kim loại nặng; viêm hầu họng (đặc biệt do nhiễm liên cầu); viêm phổi; nhiễm khuẩn huyết ….

Khai thác các triệu chứng xuất hiện bệnh đau bụng trẻ em qua cha mẹ để có thể định hướng bệnh như: đau bụng có liên quan đến tình trạng nôn của trẻ không, xuất hiện trước hay sau khi nôn; hoặc có thể khai thác các dấu hiệu mà cha mẹ trẻ nhận ra bất thường so với sinh hoạt bình thường của trẻ như: trẻ thỉnh thoảng khóc thét lên, ưỡn người hoặc cong gập người lại khi đang bế trẻ, hoặc trẻ có những cơn tái người, vã mồ hôi …

Sau khi định hướng được tình trạng đau bụng, bác sĩ có thể cho trẻ làm thêm các xét nghiệm để khẳng định chẩn đoán như: siêu âm ổ bụng, chụp phim Xquang, làm xét nghiệm máu, nước tiểu hoặc có thể chụp scanner ổ bụng …

Thăm khám trẻ cẩn thận kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định căn nguyên bệnh cho trẻ để có quyết định xử trí hợp lý kiểm soát tình trạng đau bụng của trẻ. Như đánh giá tình trạng mất nước ở những trẻ nghi ngờ do viêm dạ dày ruột để bù nước hợp lý hoặc hướng dẫn bù nước và theo dõi tại nhà (các dấu hiệu như: thóp trũng, mắt trũng, không có nước mắt, đái ít, nếp véo da, thay đổi trạng thái tinh thần…).

Một số nguyên nhân thường gặp gây đau bụng trẻ em

Viêm dạ dày ruột

Nguyên nhân

Thường do virus và Rotavirus là nguyên nhân thường gặp nhất, gặp nhiều ở lứa tuổi từ 4 tháng đến 23 tháng; ngoài ra còn có các nguyên nhân khác như do Norwalk virus.

Ngoài ra có thể có các nguyên nhân do vi khuẩn như E.Coli; Salmonella, Campylobacter..

Đánh giá trẻ

Nôn thường xuất hiện trước khi ỉa lỏng từ 12-24 giờ.

Sốt nhẹ có thể liên quan hoặc không đến tình trạng viêm dạ dày ruột cấp.

Xác định mức độ nôn của, chất nôn

Trẻ mất nước nhẹ có thể không có biểu hiện rõ ràng ra bên ngoài, trẻ có đái ít là dấu hiệu muộn của mất nước. Trẻ dễ mất nước là những trẻ dưới 12 tháng tuổi, trẻ đi ỉa tần số nhiều (thường > 8 lần/ngày) hoặc trẻ nôn nhiều (> 2 lần/ngày) và những trẻ suy dinh dưỡng.

Ỉa chảy nghi ngờ do nguyên nhân vi khuẩn thường ở những trẻ đi du lịch, trẻ có tiếp xúc với nguồn bệnh, trẻ sốt cao, có máu trong phân.

Mức độ mất nước của trẻ cần được xác định khi vào khám cấp cứu. Tuy nhiên có một vấn đề là người nhà thường không biết chính xác cân nặng của trẻ trước khi bị bệnh. Nếu có thể biết trước cân nặng của trẻ ta có thể ước tinh lượng nước mất khoảng 1 lít khi cân nặng giảm 1 kg. Đánh giá mất nước cũng có thể dựa trên những biểu hiện bên ngoài của trẻ như thóp trũng, mắt trũng, miệng khô, uống nước háo hức hoặc trạng thái tinh thần của trẻ…

Chú ý ở trẻ sơ sinh, nhũ nhi khi có dấu hiệu mất nước biểu hiện ra bên ngoài là trẻ đã mất nước rất nhiều so với các trẻ lớn.

Xử trí

Trẻ mất nước từ mức độ trung bình là phải theo dõi tại bệnh viện.

Tuỳ theo mức độ mất nước và tình trạng bệnh kèm theo của trẻ mà nhân viên y tế sẽ có biện pháp điều trị, theo dõi và hướng dẫn gia đình cụ thể.

Táo bón gây đau bụng trẻ em

Đây là một trong những nguyên nhân gây đau bụng thường gặp nhất của trẻ em đến khám tại một phòng cấp cứu Nhi.

Trẻ mới sinh thường ỉa phân su trong vòng 48 giờ sau đẻ và đi ỉa thường từ 0 đến 12 lần/ngày trong tuần đầu tiên. Khi trẻ 3-4 tháng tuổi số lần đi ngoài giảm xuống, với những trẻ uống sữa công thức thường chỉ đi ngoài 1 lần/ngày.

Nguyên nhân gây táo bón

– Những nguyên nhân nặng nề là: hậu môn bị bịt lại, hẹp hậu môn, tắc ruột phân su, phình đại tràng bẩm sinh, ngộ độc, hạ calci máu, suy giáp…

– Những nguyên nhân khác thường liên quan đến chế độ dinh dưỡng đặc biệt khi chuyển từ sữa mẹ sang sử dụng sữa công thức hoặc ăn bột, cháo. Uống thiếu nước cũng là nguyên nhân gây táo bón. Ở lứa tuổi học đường có thể nguyên nhân là do sử dụng chế độ ăn nhiều chất bột và tâm lý không muốn đi vệ sinh tại trường học.

Đánh giá tình trạng táo bón

– Thăm hỏi cha mẹ hoặc người chăm sóc tình trạng đi ngoài của trẻ: thời gian, tần suất đi ngoài, kích thước, hình dáng cục phân, tính chất đau của trẻ (có liên quan đến bữa ăn không, đau từng cơn hay liên tục, những lần trước sau khi đi ngoài trẻ có đỡ đau không)..

– Khám xét xem trẻ có tình trạng sốt, nôn hay sút cân không.

– Tình trạng dinh dưỡng của trẻ, thói quen đi ngoài của trẻ khi đi học, tình trạng sử dụng thuốc và các thực phẩm khác.

– Thăm khám đánh giá tình trạng ổ bụng: bụng mềm, khối ở vùng bụng, khối dọc theo đại tràng….

– Kiểm tra tình trạng hậu môn: không có lỗ hậu môn, hẹp hậu môn, nứt kẽ hậu môn (thường gặp).

– Ngoài ra bác sĩ có thể cho trẻ đi làm siêu âm bụng, chụp Xquang ổ bụng… để loại trừ các nguyên nhân khác.

Xử trí táo bón gây đau bụng ở trẻ

Tư vấn chế độ dinh dưỡng hợp lý; động viên trẻ tăng cường uống nước, tạo thói quen đi vệ sinh đều đặn.

Sử dụng các thuốc chống táo bón theo chỉ định của bác sĩ nhưng không nên lạm dụng.

Có thể thụt tháo phân để giúp trẻ đi ngoài nhưng không nên sử dụng thường xuyên dễ làm mất phản xạ đi ngoài của trẻ.

Điều trị các bệnh lý vùng hậu môn

Viêm ruột thừa

Chiếm khoảng 3-4%0 ở trẻ em và chiếm khoảng 2,3% số trẻ có đau bụng vào cấp cứu.

Chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ nhỏ rất khó khăn, những trẻ lớn hơn biểu hiện ban đầu có thể là đau bụng vùng quanh rốn sau đó vài giờ mới khu trú lại vùng hố chậu phải. Chính vì đánh giá khó nên tỷ lệ biến chứng của viêm ruột thừa ở trẻ em cao hơn ở người lớn (30-65%).

Thăm khám

Triệu chứng cổ điển là đau vùng bụng dưới bên phải kèm theo buồn nôn, nôn và sốt (thường nhẹ ở trẻ em), bí trung đại tiện.

Triệu chứng phổ biến nhất trong viêm ruột thừa ở trẻ em là đau ¼ bụng dưới bên phải, bụng chướng, phản ứng thành bụng và nôn. Khai thác trong tiền sử có thể phát hiện triệu chứng đau bụng trước rồi nôn có thể có ích trong phân biệt với viêm dạ dày ruột cấp tính. Ở trẻ nhỏ thường có triệu chứng ỉa chảy.

Các bác sĩ chỉ định thêm các xét nghiệm để chẩn đoán chính xác như: xét nghiệm máu, nước tiểu, siêu âm ổ bụng và hiện nay còn có thể chụp cắt lớp ổ bụng để chẩn đoán viêm ruột thừa.

Xử trí bệnh viêm ruột thừa

Khi đã chẩn đoán viêm ruột thừa cần liên hệ chuyên khoa ngoại để xử trí

Lồng ruột gây đau bụng trẻ em

Xảy ra nhiều ở lứa tuổi 3 tháng đến 24 tháng, chỉ có 10% xuất hiện ở trẻ > 3 tuổi

Biểu hiện lồng ruột

Trẻ có những cơn khóc thét và tái người đi do đau bụng nhiều và trẻ thường đưa đầu gối gập lên phía ngực, giữa những cơn đau trẻ dường như bình thường hoặc trông mệt mỏi kiệt sức tuỳ vào giai đoạn và mức độ đau .

Nôn. Tuy nhiên đau cũng không phải là triệu chứng thường xuyên.

Phân có nhầy máu chiếm khoảng 20-40%.

Sốt cũng có thể xuất hiện nếu ở giai đoạn muộn.

Siêu âm bụng có giá trị chẩn đoán cao.

Xử trí lồng ruột

Đưa trẻ đến cơ sở y tế có thể tháo lồng ruột cho trẻ; tuỳ từng giai đoạn mà bác sĩ có biện pháp xử trí hợp lý.

Ngoài ra, còn có rất nhiều nguyên nhân khác có thể gây đau bụng ở trẻ em như tắc ruột, viêm túi thừa Meckel, thoát vị, hoặc các nguyên nhân nội khoa khác như: viêm tai giữa, nhiễm khuẩn tiết niệu… cũng gây các triệu chứng đau bụng. Như vậy, khi trẻ có triệu chứng đau bụng mà không rõ nguyên nhân, nên đưa trẻ đến khám lại cơ sở y tế để xác định nguyên nhân và có hướng xử trí hợp lý.

Cẩm nang truyền thông các bệnh thường gặp – BV Bạch Mai.

Bài viết Đau bụng trẻ em nguyên nhân và xử trí đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Tìm hiểu về chứng Đau bụng

Đau bụng là tình trạng thường gặp ở trẻ em, liên quan nhiều tới những nguyên nhân rối loạn chức năng ruột, tâm thần. Bệnh chiếm 10 -15% trẻ đến khám, kéo dài trên 3 tháng và gây ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của trẻ, bệnh cảnh lâm sàng thay đổi theo:

• Đặc điểm giải phẫu
• Bệnh cảnh nhiễm trùng, viêm
• Bất thường sinh hóa của cơ thể

Tiêu chuẩn chẩn đoán đau bụng mạn tính ở trẻ nhỏ

• Đau bụng tái diễn (Apley):
• Xảy ra ở trẻ 4-16 tuổi
• Có ≥ 3 cơn đau bụng/tháng và tái phát kéo dài ≥3 tháng
• Đau bụng kéo dài làm ảnh hưởng tới những hoạt động bình thường của trẻ

Biểu hiện dưới 3 hình thức chính

• Đau bụng cơn đơn độc
• Đau bụng kèm theo rối loạn tiêu hóa
• Đau bụng kèm theo rối loạn nhu động ruột

Mục tiêu khám bệnh nhi đau bụng mãn tính: không nhầm lẫn với những đau bụng do nguyên nhân thực thể

Thăm khám lâm sàng

Thăm khám lâm sàng cho trẻ khi có dấu hiệu đau bụng là quan trọng hàng đầu và phải tiến hành trước khi có bất kỳ xét nghiệm nào.

Tiếp cận bệnh nhân đau bụng mạn tính

Đau bụng mạn tính ở trẻ em cần được tiếp cận khác với người lớn do khả năng nhận thức về cơ thể của trẻ còn hạn chế.

Hỏi về tính chất cơn đau:

• Các tính chất cơn đau như phần đau bụng cấp
• Đau bụng xuất hiện ban ngày hoặc ban đêm ảnh hưởng tới giấc ngủ của trẻ
• Tính chất chu kỳ
• Các dấu hiệu toàn thân và tiêu hoá kèm theo

Tiền sử gia đình:

• Viêm loét dạ dày tá tràng
• Bệnh đại tràng
• Thiếu máu
• Động kinh

Khám lâm sàng

• Cần khám kỹ bụng và bộ phận tiêu hoá:
• Tìm các điểm đau thực thể khi khám ấn bụng
• Xác định vị trí điểm đau
• Tìm các khối ở bụng: gan lách to, các khối, nhu động ruột chỉ xuất hiện trong và ngoài cơn đau
• Cần tiếp xúc và khám bụng nhiều lần
• Cần khám kỹ các bệnh ngoài đường tiêu hoá và toàn thân:
• Bệnh lý thần kinh
• Rối loạn tâm thần hành vi, động kinh
• Khám hệ thống cơ quan khác: hô hấp, da, tiết niệu

Phân loại đau bụng mạn tính ở trẻ em

• Đau bụng kéo dài đơn độc
• Đau bụng kéo dài kèm theo với các triệu chứng tiêu hoá:
• -Đau bụng liên quan đến bữa ăn
• Đau vùng thượng vị, ợ hơi, ợ chua
• Kèm theo buồn nôn, nôn, đau sau xương ức, chớ trào ngược thức ăn qua miệng, ứa nhiều nước bọt, nấc
• Đau bụng kéo dài + rối loạn chức năng ruột: tiêu chảy, táo bón, đi ngoài không hết hoặc són phân
• Đau bụng kéo dài + dấu hiệu toàn thân, ngoài tiêu hoá:
• Bệnh thần kinh tâm thần động kinh
• Bệnh hệ thống tiết niệu
• Bệnh lý hô hấp

Nguyên nhân đau bụng mãn tính

• Đau bụng mạn tính do nguyên nhân thuộc bộ phận tiêu hoá, gan mật
• Đau bụng mãn tính liên quan tới bệnh tiết niệu
• Đau bụng mãn tính liên quan tới bệnh phụ khoa
• Đau bụng do nguyên nhân tâm thần, rối loạn hành vi, đau tâm thể
• Những nguyên nhân đau bụng mãn tính khác

Nguyên nhân tiêu hoá, gan mật gây đau bụng trẻ em

Đau bụng trẻ em do hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích là bệnh thường gặp nhất, ở mọi lứa tuổi (≥ 4 tuổi). Với đặc điểm đau từng cơn phù hợp với những dấu hiệu rối loạn, tăng nhu động ruột + tiêu chảy, táo bón. Trẻ hoàn toàn không ảnh hưởng đến tình trạng toàn thân, phát triển thể chất.

Đau bụng trẻ em do bệnh dạ dày tá tràng

Bệnh dạ dày tá tràng (viêm dạ dày tá tràng mãn tính, loét dạ dày tá tràng) đau bụng kéo dài liên quan tới bữa ăn đau về đêm kèm theo nôn, xuất huyết tiêu hoá, khó tiêu, ợ hơi, ợ chua.

Đau bụng trẻ em do viêm thực quản

Đau bụng vùng thượng vị + nóng rát sau xương ức,  chẩn đoán dựa vào nội soi thực quản dạ dày.

Lồng ruột tái diễn

• Đau quặn bụng từng cơn tái phát
• Đi ngoài phân máu từng đợt
• Có thể sờ thấy búi lồng
• Chẩn đoán bằng siêu âm, chụp bụng có bơm hơi

Bệnh ký sinh trùng đường ruột

Đau bụng giun, giun chui ống mật, nhiễm trùng đường mật sau GCOM, bán tắc ruột

Hội chứng bán tắc ruột

• Đau bụng từng cơn + nôn, nhu động rắn bò, khám có khối u ruột
• Nguyên nhân: giun, bã thức ăn, polyp ruột
• Viêm loét chảy máu túi thừa Mickel:
• Thường gặp ở lứa tuổi nhỏ dưới 3-5 tuổi
• Đau bụng vùng quanh rốn từng cơn từng đợt + xuất huyết tiêu hoá từng đợt
• Thiếu máu
• Chẩn đoán xác định: chụp nhấp nháy phóng xạ Tc99

Khối u gây đau bụng trẻ em

Các khối u lành hoặc ác tính trong ổ bụng gây đau bụng do chèn ép, xoắn (u nang buồng trứng, hạch to)

Các bệnh mật, tuỵ ở trẻ em cũng có thể gây đau bụng

• Sỏi đường mật
• Viêm tuỵ mãn tính
• Giãn đường mật bẩm sinh (Kyste cholecloque)
• Giãn hệ thống đường mật: bệnh Karoli, u nang giả tuỵ
• Bệnh viêm mãn tính xuất hiện ở đại tràng:
• Bệnh Crohn, viêm trực tràng đại tràng chảy máu
• Hiếm gặp ở trẻ em
• Đau bụng + tiêu chảy phân có máu kéo dài
• Ảnh hưởng rõ rệt đến tình trạng toàn thân, viêm nhiễm

Đau bụng liên quan đến bệnh lý tiết niệu, sinh dục

Bệnh lý đường tiết niệu:

• Dị dạng đường tiết niệu bẩm sinh: thận ứ nước, hội chứng đoạn nối bể thận niệu quản
• Nhiễm khuẩn tiết niệu thấp tái phát nhiều lần (trẻ gái)
• Sỏi đường tiết niệu: cơn đau quặn thận, đái máu
• Chẩn đoán xác định bằng X quang, siêu âm

Đau bụng mãn tính liên quan tới bệnh phụ khoa:

Thường đề cập ở trẻ nữ ở tuổi dậy thì với triệu chứng đau vùng hạ vị. Nguyên nhân do chu kỳ kinh sớm, không có lỗ màng trinh, u nang buồng trứng, bệnh viêm nhiễm đường sinh dục. Thường chẩn đoán bệnh nguyên bằng siêu âm.

Đau bụng do nguyên nhân tâm thần, rối loạn hành vi, tâm thể

• Chiếm 90% nguyên nhân đau bụng mãn tính ở trẻ lớn
• Tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở lứa tuổi 8-12 tuổi

Đau bụng với đặc điểm:

• Đau đơn độc, quanh rốn hoặc không xác định được vị trí.
• Thời gian đau: vài phút tới vài giờ, vài ngày hoặc vài tuần.
• Các triệu chứng giảm, hết đau khi không có một can thiệp thích đáng nào.
• Đau ảnh hưởng tới gia đình xã hội và bản thân trẻ. Trẻ thường chịu đựng tốt, không có các dấu hiệu thực thể với phát triển tinh thần, thể chất bình thường.

Cần loại trừ các nguyên nhân thực thể đường tiêu hoá và có thể can thiệp bằng tâm lý liệu pháp đối với trẻ và gia đình

Đau bụng mạn tính do nguyên nhân khác

Bệnh thần kinh:

Nguyên nhân: U não, động kinh nội tạng. Ngoài đau bụng bệnh nhân còn có các biểu hiện khác: rối loạn tri giác, cơn vắng ý thức, cơn co giật ngắn. Chẩn đoán dựa vào khai thác kỹ tiền sử gia đình, tính chất cơn giật điện não đồ.

Ngộ độ kéo dài như ngộ độc chì

Tiếp cận chẩn đoán đau bụng mạn tính

• Lưu ý nguyên nhân thực thể trước
• Loại trừ các nguyên nhân ngoại khoa
• Chỉ đưa ra chẩn đoán nguyên nhân do rối loạn chức năng, tâm lý sau khi đã loại trừ nguyên nhân thực thể.

Bài viết Triệu chứng đau bụng mạn tính ở trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Tuy nhiên, để có những hiểu biết khoa học khi dùng thuốc tẩy giun cho trẻ như: thời điểm tẩy giun, độ tuổi tẩy giun, những lưu ý cần thiết khi tẩy giun… thì không chỉ có các ông bố bà mẹ ở nông thôn mà ở thành phố không phải ai cũng biết.

Vậy, những biểu hiện trẻ bị đau bụng giun? Khi nào thì có thể tẩy giun cho trẻ? Chúng ta sẽ cùng Benh.vn tìm hiểu.

Các biểu hiện trẻ bị đau bụng giun

• Đau bụng quanh rốn.
• Đau bụng thành cơn, có cảm giác buồn nôn và nôn.
• Có thể nôn ra giun nếu chúng chui lên dạ dày.
• Trẻ đi ngoài sống phân, phân lỏng.
• Trẻ có thể đi ngoài ra giun…

Đau bụng quanh rốn, buồn nôn, đi ngoài phân sống… là biểu hiện trẻ bị đau bụng giun

Trẻ có giun ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

• Ảnh hưởng đến đường tiêu hóa dẫn đến không hấp thu được nhiều dinh dưỡng (do bị chia sẻ dinh dưỡng với giun).
• Trẻ bị suy dinh dưỡng, còi cọc.
• Trẻ có thể bị tắc ruột do búi giun.
• Gây ra những cơn đau cấp khi giun chui lên đường mật.
• Gây đau dạ dày cấp khi giun chui lên dạ dày.
• Trường hợp giun chui lên ống tụy, gây viêm tụy cấp có thể nguy hiểm đến tính mạng.
• Một số loại giun khác trong quá trình sinh trưởng và phát triển có thể di trú lên mắt, não….

Giun gây ra những cơn đau cấp khi chúng chui lên đường mật

Thời gian tẩy giun cho trẻ

• Trẻ 2 tuổi có thể tẩy giun.
• Trẻ dưới 2 tuổi có giun thì cha mẹ sẽ tẩy giun cho con theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Đối với những trẻ không bị đau bụng, không có các triệu chứng có giun thì ngoài 4 tuổi cũng cần tẩy giun cho trẻ…

Phương pháp đề phòng bệnh giun cho trẻ

• Đảm bảo vệ sinh thực phẩm cho trẻ: uống nước đun sôi để nguội, ăn rau đã nấu chín, các loại trái cây nên gọt vỏ sau khi rửa.
• Giữ vệ sinh trong quá trình chế biến thức ăn cho trẻ.
• Không cho trẻ ăn sống (các món trần, nhúng) mà phải cho trẻ ăn chín, uống sôi.
• Thường xuyên cắt móng tay, rửa hậu môn bằng xà phòng tắm sau mỗi lần bé đi đại tiện, không cho bé đi đại tiện bừa bãi.
• Nhắc nhở con có ý thức rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh.
• Ở nông thôn, cần bố trí khu vực xử lý phân xa nơi ở và giếng nước, không để bé bò lê la, nghịch đất cát.
• Định kỳ 6 tháng cho bé uống thuốc tẩy giun một lần. Nếu trong nhà có một thành viên bị nhiễm giun kim, nên tẩy giun cho cả nhà.
• Nhắc nhở con có ý thức rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh

Lời kết

Tẩy giun cho trẻ là việc làm cần thiết vì nếu không được tẩy giun, trẻ sẽ trở nên còi cọc, thiếu dinh dưỡng, trẻ có thể bị tắc ruột do búi giun, hoặc gây ra những cơn đau cấp khi giun chui lên đường mật, giun sinh trưởng, phát triển và di trú lên mắt, não…

Vì vậy, khi trẻ có các dấu hiệu: đau bụng kèm buồn nôn, nôn ra giun, ngoáy đít cần tẩy giun cho trẻ. Thông thường, trẻ 2 tuổi là có thể tẩy giun, trong trường hợp trẻ nhỏ hơn nhưng có giun thì cha mẹ cần tẩy giun cho con theo hướng dẫn của bác sĩ.

Ngoài ra, để phòng bệnh giun, cha mẹ nên chú ý đến việc vệ sinh ăn uống, giữ vệ sinh tay chân cho trẻ nhất là sau khi đi vệ sinh. Tuyệt đối không cho trẻ ăn sống, ăn các đồ ăn tái,… mà phải cho trẻ ăn chín, uống sôi.

Benh.vn

Bài viết Biểu hiện trẻ bị đau bụng giun và thời điểm cần thiết tẩy giun cho trẻ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Nguyên nhân đau bụng có thể do một số bệnh lý tại ruột hoặc là do bệnh lý ngoài ống tiêu hóa. Mức độ của bệnh, biểu hiệu lâm sàng rất đa dạng. Cần phân biệt đây là đau bụng cấp, đau bụng tái diễn, đau bụng nội khoa hay đau bụng ngoại khoa.

Đau bụng cấp tính là một chẩn đoán cấp cứu xảy ra đột ngột, tức thời và có ảnh hưởng cấp tính đến hoạt động của trẻ. Có thể phối hợp các triệu chứng của một nguyên nhân nội hay ngoại khoa.

Tiếp cận bệnh nhân đau bụng cấp tính

Việc hỏi về tính chất cơn đau, cách xuất hiện cơn đau: ngày, giờ liên quan với bữa ăn, đột ngột hay từ từ,  vị trí khu trú của cơn đau lúc bắt đầu xuất hiện, cường độ cơn đau: nặng làm trẻ phải thức giấc, ngừng chơi. Yếu tố làm tăng đau: đi lại, ho, hít vào sâu, đi tiểu, yếu tố làm giảm đau: nghỉ ngơi, nôn, sau ăn, tư thế giảm đau. Tiến triển cơn đau tức thời: giảm, tăng đau, không đổi, kéo dài liên tục, xen kẽ, từng cơn.

 Các dấu hiệu kèm theo đau bụng

– Tình trạng toàn thân: sốt, mệt mỏi, chán ăn, sút cân

– Triệu chứng tiêu hoá: buồn nôn, nôn ra máu, rối loạn nhu động: táo bón, bí trung đại tiện, tiêu chảy (số lần, tính chất phân lỏng, có nhày có máu)

– Hô hấp: Sổ mũi, ho.

– Tiết niệu: Đái buốt, vô niệu, nước tiểu máu, sẫm màu.

– Thần kinh: Nhức đầu, rối loạn lưỡng tri

– Đau khớp, đau cơ

– Phát ban hoặc xuất huyết

– Dấu hiệu dậy thì: Có kinh lần đầu tiên

* Các thông tin khác

– Hoàn cảnh gia đình:

– Xung đột gia đình

– Các quan hệ xã hội của trẻ

– Trẻ đi học có khó khăn học tập

– Tiền sử: cơn đau bụng cấp tính hoặc tương tự như cơn đau của bệnh nhi trước đó, tiền sử phẫu thuật

Khám bụng

– Quan sát: xem có trướng bụng, sự di động của bụng, sẹo ở thành bụng

– Sờ bụng để  đánh giá mức độ mềm mại, điểm đau khu trú, co cứng thành bụng, phản ứng thành bụng và cảm ứng phúc mạc

– Gõ bụng: bụng trướng, gõ đục vùng thấp, mất vùng đục trước gan

– Nghe bụng đánh giá nhu động ruột

– Kích thích thành bụng tìm dấu hiệu rắn bò, quai ruột nổi

– Thăm trực tràng

Khám toàn thân

– Cần khám toàn thân một cách hệ thống

– Các biểu hiện nhiễm trùng như da niêm mạc: da tái nhợt, vàng da, thiếu máu, xuất huyết, phát ban

– Đánh giá tình trạng sốc: mạch, huyết áp, refill, nghe tim

– Khám hô hấp: nhịp thở, nghe phổi

– Khám khớp: tìm ban xuất huyết khớp

– Khám tai mũi họng

Phân loại đau bụng cấp

Phân loại theo nguyên nhân

– Đau bụng do nguyên nhân ngoại khoa

– Đau bụng do nguyên nhân nội khoa

– Đau bụng không xác định được nguyên nhân nội hay ngoại khoa cấp tính

Phân loại theo lứa tuổi:  < 1 tuổi, 2-5 tuổi, 6-11 tuổi, vị thành niên

Nguyên nhân ngoại khoa đau bụng cấp ở trẻ

– Viêm ruột thừa cấp tính

– Lồng ruột cấp tính

– Thoát vị bẹn nghẹt

– Các nguyên nhân gây tắc ruột, bán tắc ruột cấp tính: tắc ruột do giun, túi thừa Meckel, bã thức ăn

– Viêm phúc mạc tiên phát hoặc thứ phát

– Các nguyên nhân khác:

– Viêm loét túi thừa Meckel

– U nang buồng trứng xoắn, Tératome xoắn, túi máu tử cung do không thủng màng trinh

– Xoắn tinh hoàn

– Chạm thành bụng (có tiền sử chấn thương bụng)

Nguyên nhân nội khoa đau bụng cấp ở trẻ

Đau bụng có sốt

– Viêm dạ dày ruột cấp tính: TCC, nôn, phân lỏng hoặc máu

– Viêm phổi thuỳ dưới phải: sốt cao, ho, đau ngực, CTM, chụp phổi

– Viêm hạch mạc treo: sốt, nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính

– Nhiễm khuẩn đường tiết niệu

– Viêm gan do virus

– Viêm họng cấp (viêm họng, đau)

Đau bụng không có sốt

Cần tìm các biểu hiện rối loạn tiêu hoá, nôn, phân

– Tiêu chảy , nôn => ngộ độc thức ăn

– Táo bón

– Nếu không có các dấu hiệu rối loạn tiêu hoá:

• Viêm mao mạch dị ứng (Schönlein Henoch)
• Đau bụng giun
• Viêm dạ dày tá tràng cấp tính, mãn tính
• Loét dạ dày tá tràng
• Sỏi mật
• Sỏi thận

Đau bụng chưa xác định được nguyên nhân nội hay ngoại khoa

Nên cho trẻ nhập viện để theo dõi, xác định quy luật, đặc điểm của đau bụng, tiến hành khám bụng nhiều lần. Không nên sử dụng thuốc giảm đau, có thể làm các xét nghiệm sơ bộ như: Công thức máu, siêu âm, chụp bụng, nước tiểu. Kết thúc theo dõi khi có thể phân loại được nguyên nhân.

Phân loại đau bụng cấp theo lứa tuổi

Chẩn đoán đau bụng cấp tính

– Chẩn đoán mức độ đau bụng cấp

– Chẩn đoán nguyên nhân

– Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán mức độ đau bụng cấp

– Mức độ nhẹ:

+ Hẹn khám lại và theo dõi

+ Đau âm ỉ, ít ảnh hưởng tới sinh hoạt, hoạt động của trẻ

+ Phối hợp với bệnh nhẹ, lành tính.

– Mức độ vừa:

+ Lưu theo dõi tại phòng khám

+ Đau bụng ảnh hưởng ít tới hoạt động sinh hoạt trẻ, nhưng gây khó chịu, quấy khóc

+ Phối hợp với triệu chứng nhiễm khuẩn

+ Có thể có tiền sử phẫu thuật bụng trước đó

– Mức độ nặng:

+ Cần vào viện theo dõi và điều trị cấp cứu

+ Đau nhiều, liên tục hoặc tuỳ cơn dày, trẻ quấy khóc la hét, ảnh hưởng nặng tới hoạt động bình thường của trẻ

+ Ảnh hưởng nặng tới tình trạng toàn thân

– Mức độ rất nặng:

+ Cần vào cấp cứu, điều trị tích cực

+ Đau liên tục, từng cơn gây sốc, hạ huyết áp, trẻ phải nằm tại giường

+ Kết hợp với một bệnh nhiễm khuẩn rất nặng

+ Trẻ kích thích vật vã, li bì, thờ ơ, suy thở

Chẩn đoán nguyên nhân đau bụng cấp

– Hỏi và khám bệnh chi tiết, cẩn thận

– Phân loại đau bụng:

+ Nguyên nhân ngoại khoa

+Nguyên nhân nội khoa

+ Khi chưa thể phân định được => tiếp tục theo dõi cho tới khi có thể phân loại giữa nội khoa và ngoại khoa rõ ràng

Chẩn đoán phân biệt đau bụng cấp

– Để chẩn đoán phân biệt được nguyên nhân gây đau bụng cấp cần chú ý: Tính chất khởi phát cơn đau, vị trí đau, hướng lan của đau, tính chất cơn đau, các triệu chứng kèm theo đau bụng

Benh.vn

Bài viết Triệu chứng đau bụng cấp tính ở trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.