Tình hình thực tế là như thế nào

Không đáng lo ngại lắm bởi năm nay rét tương đối muộn. Nếu với độ ẩm hiện nay cộng với trời ấm hoặc nóng thì bệnh đau mắt đỏ sẽ gia tăng nhanh chóng. Trong khỏang 100 bệnh nhân đến khám mắt có chừng 10 bệnh nhân đau mắt đỏ. Ở đỉnh dịch , thông thường từ tháng 7 đến tháng 9, con số trên sẽ là 30-40/ 100 người đến khám. Giới chuyên môn chúng tôi chưa thấy có gì đáng báo động, giới truyền thông đã cảnh báo và thông tin khá nhiều đến bạn đọc rồi.

“ Biết rồi, khổ lắm, nói mãi” nên tôi chỉ xin khuyến cáo những nét chính để chúng ta có thể tự phát hiện bệnh, điều trị đúng và tránh biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.

Tôi có bị đau mắt đỏ hay không

Khoảng 3-5 ngày trước khi đau mắt bạn có thể có sốt nhẹ, gai rét, đau họng, hạch trước tai hoặc hạch cằm nổi to. Thường mắt sẽ chuyển từ trắng sang đỏ rất nhanh trong vòng 24h. Ra nhiều gỉ, đặc biệt về sáng khiến mi như bị dính chặt , rất khó mở mắt. Cảm giác như có cát, sạn ở trong mắt. Nhiều bệnh nhân đến viện vì tưởng có bụi hay cát bay vào mắt. Gỉ ra nhiều khiến bệnh nhân phải lau chùi thường xuyên. Mắt thứ hai cũng viêm sau mắt thứ nhất khỏang 5 ngày. Một chu trình bệnh: khởi phát, toàn phát, lui bệnh trung bình là 10-15 ngày dù có hay không điều trị. Sau khi hết bệnh mắt sẽ trở về bình thường. Nhưng hiếm ai lại để nguyên không cần điều trị gì bởi những khó chịu do đau mắt đỏ đem lại là rất lớn, “thứ nhất đau mắt, thứ nhì nhức răng” ai cũng đồng ý như vậy.

Những thuốc nên dùng là thuốc gì

Rửa mắt là quan trọng. Nhưng không thể bằng nước lã hay nước muối tự pha. Nước muối tự pha sẽ gây sưng phù và trầy xước cho mắt do nồng độ muối quá cao. Rửa mắt bằng nước muối 9% dạng nhỏ mắt nhiều lần trong ngày đã được giới chuyên môn khuyến cáo từ lâu. Rửa mắt làm trôi đi mầm bệnh, đẩy gỉ ra ngoài, làm ẩm và an dịu cho bề mặt nhãn cầu. Có thể rửa mắt mỗi khi thấy kèm nhèm hoặc trung bình 10 lần/ ngày.

Nước mắt nhân tạo, chất làm ẩm hay bôi trơn nhãn cầu có độ nhớt thấp cũng có thể dùng cho đau mắt đỏ với tác dụng như trên nhưng đắt tiền hơn, đem lại cảm giác dễ chịu hơn. Trên thị trường đang có: Tear Natural II, Refresh Plus, Moiture Eye.. là các sản phẩm thuộc nhóm này. Cần nói ngay là nước muối hay nước mắt nhân tạo không làm kết thúc nhanh diễn tiến của bệnh

Thông thường người dân sẽ thích dùng kháng sinh mạnh, có người còn chấp nhận để y sĩ tiêm kháng sinh vài ngày. Dân thành thị thì tự mua kháng sinh đắt tiền để tra nhỏ mắt. Thực ra kháng sinh không giết được virus gây bệnh, có chăng là diệt các vi khuẩn bội nhiễm luôn có mặt kèm với virus khi chúng hòanh hành ở kết mạc. Thái độ đúng đắn trong việc sử dụng kháng sinh trong đau mắt dịch là: dùng một kháng sinh tra nhỏ mắt phổ rộng là đủ. Thuốc nội hay ngoại tùy thuộc vào kinh tế của bệnh nhân nhưng nhìn chung các nhà sản xuất lớn về sản phẩm nhãn khoa như ALCON, SANTEN, NOVATIS bao giờ cũng cho những sản phẩm tốt, ít kích ứng, cảm giác êm diụ khi tra nhỏ. Người ta ít dùng thuốc mỡ trong giai đoạn cấp, do sẽ làm tăng cảm giác khó chịu khi viêm đang ở giai đoạn viêm và long các sản phẩm viêm: biểu mô, fibrin, xác bạch cầu, nhày nhớt…

Các thuốc được quảng cáo là để chữa đỏ mắt phần lớn sẽ không có tác dụng chữa đau mắt dịch, đặc biệt là những thuốc có chất co mạch có thể làm viêm nặng lên hoặc gây xuất huyết  kết mạc,

Các sản phẩm có cortisol, nên thận trọng

Có quá nhiều sản phẩm không cần kê đơn mà bạn vẫn mua được ở hiệu thuốc thuộc nhóm này: Nemydexa, Clodexa, cloxit H…. Người bán hàng có thể mời chào bạn, khi đọc chỉ định cũng thấy rất có lý thế nhưng dùng nó lại không đơn giản, giống như học nghề thuốc vậy. Kinh điển các sản phẩm loại này có thể dùng để cắt ngắn đi chu trình bệnh ở giai đoạn gần lui bệnh hoặc giai đoạn có biến chứng. Bạn đừng nên tự tra nhỏ bởi chỉ có bác sĩ nhãn khoa mới biết được bạn có đúng bị đau mắt dịch không? Đang ở giai đoạn nào của bệnh, có nguy cơ biến chứng hay đang bị biến chứng gì?

Ai cũng gọi chúng là con dao hai lưỡi là lý do như vậy. Dùng đúng, khéo léo thì có lợi ngược lại thì mang hại.

Giới chuyên môn chúng tôi ưa thích những sản phẩm kết hợp một kháng sinh mạnh và một chống viêm dòng cortisol như: Tobradex, Decordex, Vigadexa…cho những bệnh nhân nhất định và hòan cảnh nhất định chứ không kê đơn hàng loạt các thuốc trên.

Những nguy cơ khi điều trị sai hoặc lạm dụng thuốc

Những người nôn nóng , sốt ruột thường muốn khỏi bệnh nhanh. Họ tự mua, tự tra nhỏ, tự xông lá, nghe người nọ người kia bảo… làm theo. Thực tế tai họa lại hay rơi vào họ. Bỏng mắt do xông lá hay tinh dầu là chuyện hay gặp mặc dù chuyên môn đã khuyến cáo. Nhỏ cortisol tùy tiện gây loét giác mạc do Herpes hay nấm năm nào cũng làm hàng chục hàng trăm người mù lòa. Chỉ sau nhỏ 2 lọ Clodexa cũng làm bạn phát sinh bệnh glôcôm, có thể gây mù lòa, điều trị rất phức tạp và tốn kém.

Quan điểm dùng thuốc nói chung hay các thuốc có cortisol nói riêng là thận trọng và thận trọng. Dùng phải có ý kiến của chuyên môn, dừng thuốc khi đã đạt mục đích điều trị, giảm liều dần dần, có theo dõi và khám lại theo hẹn.

Vệ sinh tốt có thể giúp bạn thoát khỏi đau mắt đỏ

Rất nhiều người không đau mắt trong khi những người khác lại bị. Bởi họ có tố chất tốt, cách ly tốt và vệ sinh tốt. Rửa mắt bằng nước muối 0.9%, không tiếp xúc với bệnh nhân đau mắt đỏ, không đến chỗ đông người hay bệnh viện vào mùa dịch, rửa tay nhiều lần trong ngày bằng xà phòng tiệt trùng… có thể giúp bạn phòng đau mắt đỏ xảy ra với mình. Chính tôi cũng đã thành công nhờ những bí quyết trên trong hơn 10 năm hành nghề bác sĩ mắt.

Ths.Bs. Hoàng Cương – Bệnh viện Mắt TW

Bài viết Điều trị đau mắt đỏ – những thái độ cần lưu ý đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Các bậc phụ huynh tranh thủ cho con cái đi khám mắt, chỉnh kính. Những gì không thể làm được cho con cái họ trong khi các em đi học thì ngày nghỉ hè họ đem ra giải quyết: mổ laser điều trị cận thị, các dị tật, phẫu thuật thẩm mỹ. Thế nhưng đông đảo nhất vẫn là các bệnh nhân đến khám vì bị đau mắt, tên gọi dân gian của nhóm bệnh học viêm kết mạc. Chúng ta sẽ thấy ngay lý do của hiện tượng này.

Nước ta ở đới khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm, mưa nhiều. Có tới 6 tháng trời nóng, trong đó 3 tháng cực điểm là tháng 6 đến tháng 9. Trong thời gian này các bệnh lý liên quan đến dị ứng thời tiết, bệnh của mùa nóng sẽ mặc sức hoành hành. Điều ấu trĩ hay cũng là sự bế tắc của y học đó là chúng ta chỉ có khả năng giảm khó chịu do nhóm bệnh lý trên gây ra chứ không thể đề phòng nó hay thanh toán nó. Câu nói đùa của tôi khi gặp những bệnh nhân này là “hãy chuyển nhà đi để có cuộc sống dễ chịu hơn”.

Một bệnh lý mắt trong mùa nóng rất nhiều người biết và ghê sợ là viêm kết mạc mùa xuân. Nền nhiệt cao, đậm độ tia tử ngoại tăng vọt, nắng nhiều khiến bệnh đang ổn định bỗng nặng lên. Rất nhiều các cháu thiếu niên, nam gặp nhiều hơn nữ đến gặp chúng tôi trong những ngày hè vì căn bệnh này. Ngoài những biểu hiện lâm sàng đặc hiệu: nhú gai trên kết mạc sụn, thẩm lậu vùng rìa, ánh củng mạc mờ đục thì việc khai thác tiền sử sẽ giúp chúng tôi khẳng định chẩn đoán. Cơ địa dị ứng là đặc điểm rất quan trọng khi khai thác tiền sử bệnh. Hơn 80% các em sẽ than phiền về tiền sử hen xuyễn lúc còn nhỏ hoặc vẫn đang bị. Viêm mũi xoang dị ứng, viêm da cơ địa, dị ứng thức ăn cũng được coi là cơ địa dị ứng, mảnh đất màu mỡ để viêm kết mạc mùa xuân phát triển. Không cần những xét nghiệm đắt tiền trong labo, chỉ với câu hỏi cháu có bị ngứa hay không cộng với khám lâm sàng khiến ta có thể chẩn đoán chắc chắn tới 85%. Bệnh nhân viêm kết mạc mùa xuân khốn khổ vì ngứa, càng day dụi càng thích, ngứa muốn cào mắt ra. Một thể nặng của bệnh là viêm kết mạc quanh năm. Tính chất theo mùa xuân hè của bệnh đã không còn. Bệnh nhân bị ngứa quanh năm, tất nhiên dữ dội nhất là trong dịp hè.

Trái ngược với những vất vả và khó chịu của bệnh nhân, vũ khí để chiến đấu với viêm kết mạc mùa xuân lại không có nhiều. Nhóm chống viêm có cortizol, hay gần đây là những thuốc điều hòa miễn dịch như cyclosporine A đã cho thấy tác dụng nhất thời của nó cũng như những biến chứng tiềm tàng rất nguy hiểm. Các thuốc bền màng dưỡng bào, kháng histamine H1, chống viêm không có cortizol phần lớn không làm bệnh nhân thỏa mãn. Giúp bệnh nhân vượt qua mùa nóng an toàn phải là nghệ thuật phối hợp các thuốc trên cùng với nước mắt nhân tạo.

Giải thích, giáo dục cho bệnh nhân và người nhà tự giảm nhẹ gánh nặng bệnh tật cũng rất quan trọng. Đa phần các bệnh nhân sẽ giảm ngứa và ngừng day dụi nếu được chườm đá ngay trong cơn cộng với nhỏ nước mắt nhân tạo để trong ngăn mát tủ lạnh. Đội mũ rộng vành, kiêng nắng, kiêng nóng, đeo kính ngăn tia UV có gọng to ôm sát mặt sẽ giúp trẻ có thể chơi và học như những trẻ khác trong mùa hè.

Mùa hè là mùa của tắm mát, của các môn thể thao dưới nước. Các loại viêm kết mạc liên quan đến tắm nắng, bơi lội có thể phát sinh. Tuy không nhiều nhưng cũng nên biết để tự xử lý hoặc đi khám bệnh. Tắm nắng thái quá, không mang kính bảo vệ, tắm nắng khi đậm độ tia UV đang rất cao từ 10h sáng đến 2 h chiều có thể gây bỏng da mi, xung huyết kết mạc, tổn thương biểu mô giác mạc. May thay màu da, màu lông mi và lông mày người Việt Nam chúng ta có nhiều sắc tố, ngăn cản tốt tia UV xâm nhập vào mắt nên những tai nạn như trên còn chưa gặp nhiều.

Với các cư dân ở các đô thị lớn, đi bơi trong các bể bơi công cộng chắc chắn sẽ có người bị đau mắt đỏ. Vì sao vậy? Việc bơi lội làm tăng cơ hội lây nhiễm của một loại vi khuẩn có tên là chalamydia cùng họ với vi khuẩn gây ra bệnh mắt hột. Vi khuẩn này có thể từ bộ phận sinh dục lây vào mắt hoặc từ mắt sang mắt. Các bác sĩ Pháp còn gọi bệnh là viêm kết mạc bể bơi hay viêm kết mạc thể vùi trên người lớn. Biểu hiện của bệnh này là mắt đỏ, ra gỉ nhiều, kết mạc có hột đặc hiệu, giác mạc có thể bị ảnh hưởng: viêm giác mạc chấm và thẩm lậu giác mạc vùng rìa, viêm dưới biểu mô và màng máu. Một chu kỳ bệnh diến tiến từ 3 đến 12 tháng. Chính vì vậy bệnh nhân nên đi khám để lấy đơn thuộc điều trị đặc hiệu: kháng sinh họ macrolit đường uống, tra nhỏ mắt các thuốc có tetracycline, neomycine hay quinolone kiên trì trong 3 tháng.

Không ai sống trên đời lại thoát khỏi một lần đau mắt đỏ hay còn gọi là đau mắt dịch. Đáng tiếc là sau khi bị bệnh ta không thu được miễn dịch chọn đời như với sởi hay thủy đậu. Chính vì thế có người sẽ bị lần thứ 2 rồi thứ 3… Thủ phạm là virus nhóm Adeno, có 6 loại dưới nhóm từ A tới F với 47 type huyết thanh khác nhau. Biểu hiện bệnh lý do Adenovirus trên mắt khá đa dạng:

• Viêm kết mạc có hột cấp
• Viêm kết giác mạc dịch tễ
• Viêm thanh quản – kết mạc có sốt
• Viêm kết giác mạc có hột mạn tính

Đây là bệnh lý có tính toàn cầu, gây dịch, thường xảy ra vào mùa nóng. Bệnh lây lan dễ dàng do virus có tính kháng cồn, tồn tại trên các bề mặt dụng cụ gia đình và cả dụng cụ y tế  tới… 35 ngày. Biểu hiện chung là triệu chứng nhiễm virus: sốt nhẹ, ho, đau họng, nổi hạch. Sau đó là các triệu chứng tại mắt rầm rộ, rất khó chịu: đỏ mắt, ra gỉ, cộm rát. Với thể viêm kết- giác mạc các triệu chứng của viêm giác mạc sẽ xuất hiện từ ngày thứ 7 đến 14: viêm biểu mô lan tỏa, viêm dưới biểu mô dạng đốm, đám thẩm lậu dưới biểu mô. Bệnh nhân sẽ có nhìn mờ, chảy nước mắt, sợ sáng khác hẳn với các thể lành tính khác: không có nhìn mờ, sợ sáng, kết thúc nhanh và êm dịu. Một dạng kết thúc khác làm cha mẹ các cháu nhỏ ghê sợ đó là viêm kèm theo giả mạc. Khi có giả mạc việc điều trị sẽ khó khăn hơn, nên cho trẻ bóc giả mạc trong bệnh viện, thường sau 10 ngày bệnh mới có xu hướng lui giảm và khỏi. Thể có viêm thanh quản sẽ kèm với triệu chứng tòan thân nặng hơn: sốt cao, mệt mỏi, đau cơ, nôn mửa. May thay biến chứng vào giác mạc ở thể này lại rất ít. Đau mắt đỏ có xuất huyết dưới kết mạc rộng lại do các virus khác tên là Coxakie A24 và enterovirus gây nên. Tuy lây lan mạnh, làm bệnh nhân lo sợ nhưng lại khỏi nhanh và không có biến chứng.

Dù cho là virus gì thì cách đối phó của chúng ta cũng ít thay đổi. Vệ sinh tay, mắt, chống lây lan là quan trọng nhất. Rửa mắt bằng nước muối hoặc nước mắt nhân tạo các loại khi có người xung quanh bị đau mắt đỏ. Có thể dùng kháng sinh và các thuốc có steroides nhưng phải có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa mắt. Đừng quên chính bệnh viện là môi trường phát tán dịch trong mùa dịch do tần xuất gặp gỡ người bệnh- người lành trong bệnh viện là rất rất cao. Chính vì vậy trong những ngày đỉnh dịch không nên đến bệnh viện khi không cần thiết, cũng nên tránh chỗ đông người như siêu thị, thang máy. Công tác vô trùng, vệ sinh trong bệnh viện cần được lưu tâm hơn trong mùa nóng.

Cùng với viêm não- màng não, chân tay miệng, viêm kết mạc trong mùa nóng đã là chuyện “như cơm bữa” ngay từ những ngày đầu hè. Hỏang sợ hay thờ ơ với những căn bệnh trên đều là thái độ cực đoan. Ngành y tế cũng không thể tự mình chấm dứt dịch. Thiết nghĩ đã đến lúc phải giáo dục và cung cấp thông tin để mọi người tự bảo vệ mình, tự phát hiện bệnh, bảo vệ những người xung quanh khỏi những căn bệnh lây nhiễm quái ác trên đây. Chúc các bạn thành công!

Bs Hoàng Cương – BV Mắt Trung Ương

Bài viết Mắt đau trong những ngày hè đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.