Một trong trong những biện pháp chống rét mà người dân nghèo thường sử dụng là: dùng máy sưởi, túi sưởi, lò sưởi, than củi…để sưởi ấm. Tuy nhiên, than củi khi cháy thải ra những chất cực độc gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Vậy, sử dụng than củi để sưởi nguy hiểm như thế nào? Phương pháp xử lý khi bị ngộ độc than củi.

Khí CO được tạo ra từ than củi như thế nào?

Khí carbon monoxide (CO) được tạo ra từ các loại than (than tổ ong, than củi..), khi đốt hoặc sưởi ấm, khói từ các vụ cháy nhà, khói xả từ máy phát điện, động cơ xe máy, ôtô….

Đặc biệt khi than củi cháy trong điều kiện thiếu không khí (trong nhà, diện tích nhỏ, hẹp, không khí ít lưu thông) thì khí carbon monoxide (CO) sẽ là loại khí cực độc gây độc hại cho sức khỏe.

Khí CO, một loại khí cực độc được sản sinh khi đốt, sưởi bằng than củi (Ảnh minh họa)

Vì sao khí CO lại gây nguy hiểm?

+ Khí carbon monoxide (CO) là một loại khí rất độc.

+ Khí CO không màu, không mùi cho nên khi bị ngộ độc, nạn nhân thường không biết.

+ Khí CO gây ngạt toàn thân do tranh chấp với oxy.

+ Khí CO gây giảm oxy máu ở tất cả các cơ quan của cơ thể.

+ Khi bị ngạt khí CO, những cơ quan sử dụng nhiều oxy như: não, tim ..sẽ bị tổn thương nhiều nhất.

+ Ngạt khí CO sâu sẽ dẫn đến tử vong…

Các dấu hiệu ngộ độc khí CO

+ Đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, nôn, mệt mỏi.

+ Đau ngực, khó tập trung.

+ Nhìn mờ, khó thở khi gắng sức, mạch nhanh, thở nhanh, hoại tử cơ.

+ Mất định hướng, co giật, hôn mê.

Choáng, ngất, hôn mê …là các dấu hiệu ngộ độc than củi (Ảnh  minh họa)

+ Rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp, thiếu máu cơ tim.

+ Tiểu tiện, đại tiện không tự chủ.

+ Bệnh nhân có thể bị ngất, tím ở môi và các đầu ngón tay, ngón chân, co cứng tay chân hoặc có những động tác bất thường…

Hậu quả khi sử dụng than củi để sưởi

+ Than cháy tạo ra nhiều bụi than, bám vào da, vào các lỗ chân lông, gây nhiễm khuẩn da.

+ Thải ra khí CO2 làm ô nhiễm không khí.

+ Tổn thương ở tim, não, ảnh hưởng đến hệ hô hấp…

+ Gây ngộ độc khí CO (phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có bệnh tim mạch, mạch máu não có nguy cơ bị ngộ độc nặng hơn).

+ Để lại các di chứng thần kinh, tâm thần.

+ Gây tử vong.

Phương pháp xử trí khi bị ngộ độc than củi

+ Mở rộng cửa, làm thoáng khí.

+ Gọi cấp cứu 115.

+ Đưa bệnh nhân ra khỏi nơi nhiễm độc càng nhanh càng tốt.

+ Hà hơi, thổi ngạt.

+ Đưa bệnh nhân đến bệnh viện…

Hà hơi thổi ngạt, mở rộng cửa, làm thoáng khí…khi cấp cứu người ngộ độc than củi (Ảnh minh họa)

Phương pháp điều trị khi bị ngộ độc than củi

+ Khai thông đường thở.

+ Cung cấp ôxy liều cao càng sớm càng tốt.

+ Hỗ trợ hô hấp, khi cần phải đặt ống nội khí quản và thở máy chống co giật, hôn mê.

+ Khi bệnh nhân tụt huyết áp, phải truyền dịch, đặt catheter, cho thuốc vận mạch.

+ Dùng thuốc điều  trị toan chuyển hóa, tiêu cơ vân, suy thận.

+ Các trường hợp ngộ độc nặng cho bệnh nhân thở ô xy cao áp.

+ Đảm bảo dinh dưỡng cho bệnh nhân…

Phương pháp phòng tránh

+ Sử dụng máy điều hòa, quạt sưởi, máy sưởi, túi sưởi…

+ Tuyệt đối không dùng các loại than (than củi, than tổ ong…) để sưởi.

Lời kết

Từ xa xưa, con người đã biết dùng củi đốt giữ lửa, nấu ăn, sau đó làm than củi để sưởi khi đông về.  Tuy nhiên, khi dùng than củi để sưởi trong môi trường không khí ít lưu thông (trong nhà, diện tích hẹp…) sẽ sinh ra chất CO rất độc, ảnh hưởng đến các các cơ quan của cơ thể: tim, não, di chứng thần kinh, tâm thần,  thậm chí tử vong…

Vì vậy, người dân không nên dùng than củi để sưởi mà sử dụng các dụng cụ sưởi khác như: máy điều hòa, quạt sưởi điện, quạt sưởi dầu, túi sưởi…Lưu ý không đặt máy sưởi ở nơi kín như tầng hầm, cửa phòng ngủ, nơi dễ cháy nổ.. đồng thời mua thiết bị phát hiện khí CO để trong nhà để đo nồng độ CO định kỳ và có biện pháp xử lý khi nồng độ CO vượt quá ngưỡng cho phép để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.

Benh.vn

Bài viết Sử dụng than củi để sưởi nguy hiểm như thế nào? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Carboxyhemoglobin là gì

Carbon monoxid (CO) là một chất khí không màu, không mùi được tìm thấy trong khói thuốc lá, khí thải ô tô, khói cháy trong môi trường thông khí kém, các lò sưởi hoạt động chức năng không tốt và các thiết bị đốt gaz không cháy hết (như lò gốm).

Khi hemoglobin máu tiếp xúc với CO trong khí hít vào, carboxyhemoglobin được hình thành. Ái lực của CO với hemoglobin mạnh gấp 200 lần ái lực với oxy, vì vậy sau khi gắn với carbon monoxid, hemoglobin mất khả năng gắn và vận chuyển oxy tới các mô trong cơ thể (Vd: não) gây tình trạng giảm oxy mô (hypoxia).

Carboxyhemoglobin (COHb) được hình thành trong ngộ độc khí CO.

Nồng độ CoHb được sử dụng để lượng giá mức độ nặng của ngộ độc CO.

Các triệu chứng của ngộ độc khí CO biến đổi tuỳ theo nồng độ carboxyhemoglobin. Nồng độ carboxyhemoglobin từ 20 – 30% sẽ gây đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn và suy giảm khả năng tư duy. Nồng độ carboxyhemoglobin từ 30 – 40% sẽ gây lú lẫn, yếu cơ, thở nhanh, tụt huyết áp và nhịp tim nhanh. Khi nồng độ carboxyhemoglobin lên tới 50 – 60%, BN sẽ bị mất ý thức và có thể xuất hiện cơn co giật. Khi nồng độ carboxyhemoglobin > 60% tình trạng ngừng thở và tử vong có thể xẩy ra.

Chỉ định xét nghiệm

Để chẩn đoán và theo dõi các trường hợp ngộ độc khí CO.

Cách lấy bệnh phẩm

Xét nghiệm được tiến hành trên máu toàn phần. Mẫu máu được lấy vào ống nghiệm có EDTA.

Không nhất thiết yêu cầu BN cần phải nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm. Bệnh nhân không được phép hút thuốc trước khi lấy mẫu xét nghiệm.

Phương pháp định lượng

Phương pháp đo quang phổ nhiều bước sóng.

Giá trị bình thường

• Người không hút thuốc: < 3% hemoglobin toàn phần.
• Người hút thuốc (1-2 bao/ngày): 4 – 5% hemoglobin toàn phần.
• Người nghiện thuốc lá nặng (> 2 bao/ngày): 8 – 10% hemoglobin toàn phần.
• Trẻ sơ sinh: 10 – 12% hemoglobin toàn phần.

Tăng nồng độ carboxyhemoglobin máu

Nguyên nhân chính thường gặp là:

Ngộ độc carbon monoxid.

Các nguyên nhân khác:

• Bệnh lý tan máu.
• Có máu trong lòng ruột.
• Phản ứng của vi khuẩn ruột.
• Giảm khẩu phần calo.
• Sau gắng sức.

Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm

Có khoảng chồng chéo giữa giá trị nồng độ carboxyhemoglobin ở người nghiện thuốc lá mạn tính với giá trị nồng độ hemoglobin ở đối tượng bị ngộ độc khí CO do tai nạn.

Điều trị bằng oxy liều cao trước khi lấy máu xét nghiệm có thể làm giảm mức độ nặng của tình trạng carboxyhemoglobin.

Nồng độ COHb giảm đi với tốc độ khoảng 15% mỗi giờ khi bệnh nhân được đưa ra khỏi môi trường bị nhiễm khí độc.

Lợi ích của xét nghiệm định lượng carboxy hemoglobin máu

Xét nghiệm không thể thiếu để chẩn đoán và nhất là để theo dõi các trường hợp ngộ độc khí CO, sau khi đã tiến hành cho BN thở oxy liều cao hay oxy cao áp (oxygénothérapie hyperbare).

Xét nghiệm có thể được áp dụng hữu ích để phát hiện các bệnh nhân nghiện thuốc lá lâu ngày và có thể có tình trạng ngộ độc CO mạn tính.

Các hướng dẫn thực hành lâm sàng dựa trên y học bằng chứng

Không thể sử dụng xét nghiệm các chất khí trong máu động mạch để chẩn đoán tình  trạng ngộ độc CO. Do carbon monoxid không có tác động trên lượng oxygen được hòa tan trong huyết thanh vì vậy, PO2 và độ bão hòa oxy máu sẽ bình thường.

Theo dõi độ bão hòa oxy máu mao mạch (pulse oximetry monitoring) sẽ cung cấp kết quả bình thường “giả tạo” do đầu đo độ bão hòa mạch nảy sẽ đọc độ bão hòa carboxy-hemoglobin như oxyhemoglobin.

Các cảnh báo lâm sàng

Một đối tượng nghi ngờ bị ngộ độc khí CO cần được đưa ra khỏi nơi nghi ngờ gây ngộ độc khí CO và được cho thở oxy trước khi xét nghiện đánh giá nồng độ carboxyhemoglobin.

Phụ nữ và trẻ em có thể có biểu hiện triệu chứng ngộ độc CO nặng nề hơn ở  một mức nồng độ Carboxyhemoglobin thấp hơn so với nam giới, do họ có số lượng hồng cầu thấp hơn so với nam giới.

Bài viết Xét nghiệm sinh hóa Carboxyhemoglobin trong máu đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.