Bệnh trầm cảm sau sinh

Sau khi sinh, người phụ nữ có thể có một số rối loạn tâm thần xuất hiện sớm gồm bệnh lý trầm cảm không điển hình và trầm cảm điển hình với các biểu hiện mệt mỏi, chán chường, buồn bã, người bệnh cố gắng vượt qua, nếu không vượt qua được thì sẽ tìm đến cái chết sau khi giết con, giết chồng…

Trầm cảm sau sinh có thể gây ra nỗi đau rất lớn cho gia đình và xã hội

Trong đó, trầm cảm không điển hình thường xảy ra vào ngày thứ 3 sau khi sinh, người mẹ đang từ trạng thái vui vẻ, phấn chuyển sang tâm trạng lo buồn, sợ hãi cho khả năng nuôi con của mình, lo lắng cho sự hoàn thiện và an toàn của đứa con. Rối loạn có thể làm xuất hiện cơn chảy nước mắt không giải thích được nguyên nhân hoặc thay đổi nội tiết xảy ra nhanh chóng và sự thay đổi tâm lý làm cho người mẹ quá lo lắng, quá quan tâm đến số phận và cuộc sống của đứa con.

Ngoài ra cũng có người mẹ quá nhạy cảm với các nhu cầu được chăm sóc, bế ẵm, nuôi dưỡng, ăn uống của đứa con như thấy con cựa mình hơi mạnh, uốn rướn người, hay khóc là đã lo lắng sợ con mình bị đói, bị lạnh hoặc bị bệnh gì đó mà mình chưa biết.

Hội chứng này có thể tự biến mất sau vài ngày tùy thuộc vào sự quan tâm chăm sóc, nâng đỡ về mặt tình cảm của gia đình, người thân và những người ở chung quanh đối với người mẹ bởi trạng thái trầm cảm không điển hình thường xảy ra nhẹ và lành tính. Do đó, người mẹ cần được chăm sóc, hướng dẫn, giải thích, tư vấn rõ để có kiến thức chăm sóc và nuôi dạy con ngay từ những tháng cuối của thời kỳ mang thai và tiếp tục được nhân viên y tế, nữ hộ sinh giúp đỡ theo dõi, hướng dẫn chăm sóc và nuôi con sau khi sinh.

Bệnh loạn thần

Chứng loạn thần được đặc trưng bởi liên hệ sai lệch với thực tế và là một triệu chứng của những rối loạn tâm thần nghiêm trọng dẫn tới hoang tưởng hoặc ảo giác.

Loạn thần sau sinh đặc trưng bởi sự liên hệ sai lệch với thực tế, có thể xuất hiện hoang tưởng hoặc ảo giác

Ảo giác là những trải nghiệm cảm xúc xảy ra mặc dù không có những kích thích thực tế. Ví dụ, một người bị ảo thanh có thể nghe thấy tiếng la hét của mẹ trong khi mẹ của họ không ở xung quanh đó. Hoặc một người bị ảo giác có thể nhìn thấy thứ gì đó, ví dụ như một người ở trước mặt họ nhưng thực sự thì không có ai ở đó.

Người bị loạn thần có thể có những suy nghĩ trái ngược với thực tế. Những suy nghĩ này được gọi là hoang tưởng. Họ có thể bị mất đi động lực và xa rời xã hội.

Những gì mà họ trải qua có thể rất đáng sợ khiến những người bị loạn thần tự làm tổn thương chính họ hoặc người khác. Triệu chứng của loạn thần bao gồm khó tập trung, tinh thần giảm sút, ngủ quá nhiều hoặc không ngủ đủ, lo lắng, đa nghi, xa lánh gia đình và bạn bè, ảo giác, hoang tưởng…

Ý kiến của chuyên gia

TS-BS Dương Minh Tâm, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội)

Sau vụ việc gây chấn động dư luận, người mẹ ở Thạch Thất, Hà Nội giết con 35 ngày tuổi, TS Minh Tâm đưa ra quan điểm cho rằng sản phụ trên có thể bị loạn thần chứ không phải bệnh trầm cảm “Bởi lẽ, trầm cảm sau sinh thường có biểu hiện mệt mỏi, chán chường, buồn bã, người bệnh cố gắng vượt qua, nếu không vượt qua được thì mới tìm đến cái chết và trước khi tự sát thường giết con, giết chồng…”.

Phân tích hành vi, sự việc có thể thấy sản phụ bị bệnh loạn thần sau sinh dẫn đến hoang tưởng, ảo giác liên quan đến tên người mà bệnh nhân viết ra trên cầu thang; hoặc là phản ứng tâm lý nhất thời sau sinh do mâu thuẫn, tức tối về việc gì đó khiến bệnh nhân bộc phát hành động dại dột. “Loạn thần sau sinh là bệnh lý liên quan trực tiếp đến quá trình thai sản, có thể là nguyên nhân trực tiếp, bệnh nhân có tổn thương, thay đổi về mặt hormone, nhiễm độc… cơ thể, ảnh hưởng đến chức năng não bộ, biểu hiện triệu chứng loạn thần.

Loạn thần có nhiều mức độ khác nhau nhưng cốt lõi phụ thuộc vào nội dung mà triệu chứng loạn thần mắc phải như người bệnh hoang tưởng là có ai đó rình rập theo dõi giết mình, nên họ sẽ tìm người đó, tiêu diệt người đó trước, trước khi người đó ra tay, hoặc trốn tránh.

Một loại khác nữa là ảo giác nghe có nhiều tiếng nói, nội dung xui khiến mình làm gì đó: giết con, ăn cắp, đốt nhà… Họ hành động theo ảo giác chi phối. Trong trường hợp này, phải thăm khám trực tiếp hay phải theo dõi giám định pháp y mới kết luận chính xác được, từ đó có điều trị phù hợp. Nếu bệnh nội sinh thì dùng thuốc loạn thần là chủ yếu, còn nếu do hậu quả của sinh đẻ, nhiễm độc, nhiễm trùng, viêm tắc tĩnh mạch sau xoang, tổn thương não bộ…, phải tìm nguyên nhân để điều trị phù hợp”.

Qua đó, để phòng bệnh, người thân trong gia đinh cần quan tâm, lưu ý đến sản phụ nhiều hơn “Những biểu hiện của bệnh loạn thần sau sinh thường dễ phát hiện khi bệnh nhân có sự thay đổi về tính cách, nếp sinh hoạt. Chẳng hạn: bệnh nhân thường ngủ ít hơn, có hành động, thái độ, ngôn ngữ và cảm xúc thay đổi nhiều so với trước. Phải chẩn đoán chính xác mới áp dụng phác đồ điều trị bệnh loạn thần sau sinh”.

ThS.BS Nguyễn Lan Hải (chuyên gia tâm lý – giới tính)

Trầm cảm ở phụ nữ có thể xuất hiện ngay ở thời gian đầu của thai kỳ và kéo dài tới sau sinh nếu không được phát hiện, chữa trị kịp thời. Nguy hiểm là nhiều người vẫn còn nhầm lẫn những triệu chứng thai nghén với trầm cảm do đó không điều trị.

Theo BS, 10% bệnh trầm cảm ở phụ nữ mang thai có thể trở thành một vấn đề quan trọng với khủng hoảng tiền sản. Một số liệu từ Trung tâm Nghiên cứu và đào tạo phát triển cộng đồng cho thấy tỉ lệ phụ nữ trầm cảm khi mang thai cao gấp đôi người bình thường và gần 40% thai phụ gặp các rối loạn tâm thần phổ biến ở giai đoạn đầu thai kỳ. Đến cuối thai kỳ, tỉ lệ này còn gần 29%. Ở vùng sâu, vùng xa càng có nguy cơ bị rối nhiễu tâm lý khi mang thai do chế độ dinh dưỡng kém, ốm yếu, thiếu vi chất, mâu thuẫn và bạo lực gia đình, áp lực kinh tế. Tỉ lệ rối nhiễu tâm lý chung của người VN là từ 12-15%.

Vai trò của người thân trong gia đình

Chuyên gia tâm lý Minh Huệ cho biết bà mẹ sau sinh thường rất nhạy cảm với bất kỳ sự không thấu hiểu, vô tình nào của chồng hoặc người thân. Khi người mẹ có những dấu hiệu bất thường như cảm thấy lo lắng, bồn chồn, mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều, ăn ít hoặc ăn quá nhiều, cảm thấy mình thừa thãi, không còn được làm những gì mình thích… thì chồng và người thân cần có sự chia sẻ, động viên ngay để tìm hiểu những suy nghĩ, khó khăn của người phụ nữ lúc ấy.

Sự động viên, chia sẻ của chồng sẽ giúp vợ vượt qua những khó khăn của giai đoạn sau sinh

Đặc biệt “Tuyệt đối không được phủ nhận cảm xúc của các bà mẹ sau sinh, dù đó là những cảm xúc mà chính người chồng hay người bên ngoài cảm thấy thật khó hiểu. Phải luôn đồng hành cùng họ trong giai đoạn nhạy cảm này”.

Ngoài ra chồng, gia đình cần động viên và đi cùng vợ đến gặp các bác sĩ về tâm thần, tâm lý để được tư vấn cách điều trị, tránh xảy ra những trường hợp đáng tiếc.

Theo các chuyên gia, trầm cảm không chỉ ảnh hưởng đến bà mẹ mà còn ảnh hưởng đến con. Thai nhi hoặc trẻ sinh ra có thể không cảm nhận được mối dây liên kết tình mẫu tử, khó chịu khi ở cùng mẹ, quấy khóc khi ngủ, chậm phát triển, không muốn giao tiếp, không “hóng chuyện” và trở nên thụ động. Trường hợp mẹ trầm cảm nặng có thể có hành vi nguy hiểm như ghét con, chối bỏ con, gây gổ với gia đình, tự sát hoặc giết con…

Benh.vn tổng hợp

Bài viết Đề phòng bệnh loạn thần, trầm cảm sau sinh đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bệnh cảnh là trạng thái lâm sàng biến đổi nhanh chóng và “đa dạng” nổi bật với các triệu chứng như hoang tưởng, ảo giác, rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi tác phong…

Có sang chấn tâm lý kết hợp: các triệu chứng loạn thần đầu tiên xuất hiện trong vòng hai tuần sau một hay nhiều sự kiện được xem như  là gây sang chấn cho đa số người trong hoàn cảnh tương tự.

Thông thường bệnh khỏi hoàn toàn trong vòng một vài tháng, có trường hợp vài ngày đến vài tuần.

Một số yếu tố liên quan bệnh nguyên, bệnh sinh

– 20- 33% bệnh nhân có tiền sử gia đình bị rối loạn tâm thần như: tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc, rối loạn loạn thần cấp…

– 20-30% bệnh nhân có kết hợp với sang chấn tâm lý: tang tóc, mất mát tài sản, đổ vỡ hôn nhân, tình yêu, bị tai nạn…

– Có một số nét nhân cách bất thường ở bệnh nhân RLLT cấp và nhất thời:

• Nét nhân cách nhạy cảm, dễ bị tổn thương.
• Nét nhân cách dạng phân liệt (khép kín, không cởi mở, ít quan hệ…).
• Nét nhân cách phân ly: dễ xúc động, hay tưởng tượng, thích được quan tâm…
• Nét nhân cách lo âu: hay lo lắng, chi li, cầu toàn.

Chẩn đoán rối loạn loạn thần

Chẩn đoán xác định

Theo tiêu chuẩn của ICD-10, mục F23

Một giai đoạn loạn thần kéo dài từ một đến 3 tháng (tuỳ theo thể lâm sàng), trong giai đoạn này một số hoạt động như quan hệ xã hội, nghề nghiệp bị ảnh hưởng. Khởi bệnh cấp trong khoảng 2 tuần.

Lâm sàng đa dạng với nhiều triệu chứng: hoang tưởng các loại, ảo giác các loại, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi… Nếu có rối loạn cảm xúc thì các triệu chứng này không đủ đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán của cơn hưng cảm hay trầm cảm. Các triệu chứng thay đổi liên tục thậm chí trong một ngày.

Trong bệnh sử xác định không có nguyên nhân thực tổn như: chấn động não, mê sảng hay mất trí; trạng thái nhiễm độc rượu, ma tuý hay các chất độc khác.

Cận lâm sàng: Không có xét nghiệm giúp cho chẩn đoán xác định.

Trong những trường hợp để chẩn đoán loại trừ các nguyên nhân thực tổn cần làm:

• Xét nghiệm tìm chất ma tuý
• Xét nghiệm HIV
• Chụp CT scanner, MRI…

Điều trị các rối loạn loạn thần

Nguyên tắc điều trị

– Rối loạn loạn thần cấp với nhiều hoang tưởng, ảo giác, rối loạn cảm xúc, hành vi…xuất hiện đột ngột, vì vậy bệnh nhân nên được điều trị trong bệnh viện.

– Điều trị RLLT cấp tùy thuộc bệnh cảnh lâm sàng, song chủ yếu bằng các an thần kinh (ATK).

– Điều trị duy trì sau giai đoạn loạn thần đầu tiên phụ thuộc vào chẩn đoán và tiên lượng. Thường điều trị duy trì từ 12-18 tháng để phòng tái phát.

Điều trị giai đoạn cấp

Điều trị bằng an thần kinh

Tham khảo thành công hoặc thất bại ở giai đoạn trước (nếu có).

Sử dụng các an thần kinh cổ điển chọn một trong các thuốc sau với liều trung bình:

• Haloperidol: từ 5-15mg/ ngày.
• Aminazin: từ 150-300mg/ngày.
• Levomepromzin: từ 150-300mg/ngày.

Sử dụng các an thần kinh thế hệ mới chọn một trong các thuốc sau với liều trung bình:

• Rispridone: từ 4-6 mg/ngày.
• Olanzapine: từ 10-20 mg/ngày.
• Solian:từ 400-600mg/ngày.

Đường sử dụng: nếu bệnh nhân có biểu hiện kích động, chống đối; hoang tưởng, ảo giác rầm rộ sử dụng đường tiêm từ 3 đến 5 ngày, sau chuyển đường uống.

Điều trị phối hợp

– Nếu có lo âu: kết hợp với diazepam: 5-10mg/ngày.

– Nếu có trầm cảm: kết hợp thuốc chống trầm cảm (amitriptilin 25-50mg/ngày, hoặc zoloft 50-100mg/ngày, hoặc remeron 30-60mg/ngày…).

– Nếu có hưng cảm: kết hợp thuốc chỉnh khí sắc (carbamazepine 300mg/ngày, hoặc depakin 200-500mg/ngày).

Theo dõi điều trị

– Các tác dụng không mong muốn của thuốc: nếu có xuất hiện triệu chứng nào cần phải điều trị ngay. Lưu ý hội chứng ATK ác tính.

– Các dấu hiệu đầu tiên về sự cải thiện các triệu chứng lâm sàng chứng tỏ ATK được lựa chọn điều trị có hiệu quả, thường sự cải thiện rất sớm trên các triệu chứng như kích động, lo âu (từ 1 đến 3 ngày).

Cách phòng chống rối loạn loạn thần

Nguyên nhân RLLT cấp và nhất thời chưa rõ ràng nên không thể phòng bệnh tuyệt đối được. Tuy nhiên, phải theo dõi sức khoẻ tâm thần ở những người có nguy cơ cao như những người có yếu tố tiền sử gia đình (Tâm thần phân liệt, RLLT cấp, rối loạn cảm xúc…) cần được theo dõi và phát hiện sớm.

Chú trọng rèn luyện trẻ em biết cách thích ứng với môi trường và các điều kiện khó khăn của cuộc sống. Rèn luyện nhân cách để hạn chế ảnh hưởng của các sang chấn tâm lý.

Người bệnh sau giai đoạn loạn thần đầu tiên cần tiếp tục được điều trị duy trị từ 12 tháng đến 18 tháng, và tích cực phục hồi các chức năng tâm lý – xã hội để đề phòng tái phát.

Cẩm nang truyền thông các bệnh thường gặp – BV Bạch Mai

Bài viết Bệnh rối loạn loạn thần cấp và nhất thời đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Tổng quan về bệnh lý tâm thần kinh do rượu gây ra

Nhiều người nghĩ rượu chỉ gây hại trên tiêu hóa, gây ngộ độc… Tuy nhiên, trên thực tế, hệ thần kinh bị tổn thương nặng nề nhất do rượu gây ra.

Tác hại của rượu gây ra trên tâm thần kinh

Rượu gây ra nhiều tác hại về mặt cơ thể và tâm thần. Theo thống kê của Tổ chức y tế thế giới (TCYTTG) loạn thần do rượu chiếm 10% các trường hợp nghiện rượu mãn tính.

Thuật ngữ loạn thần do rượu được xác định bởi loạn thần xuất hiện và phát triển do hậu quả tác dụng trực tiếp của rượu lên não. Loạn thần phát triển chủ yếu do nhiễm độc rượu lâu dài gây tổn thương các cơ quan nội tạng và rối loạn chuyển hoá trong cơ thể. Loạn thần xuất hiện không những do ngộ độc rượu khi nồng độ rượu cao trong cơ thể mà ngay cả khi lượng rượu trong máu không có hoặc có rất thấp (Wictor M., 1953).

Về lâm sàng loạn thần do rượu có thể chia ra: sảng rượu, ảo giác do rượu, hoang tưởng do rượu, hội chứng Korsakov do rượu, bệnh não do rượu … (Sumski N. G., 1963).

Ảo giác do rượu là hình thái lâm sàng thường gặp sau sảng rượu, chiếm 5,6 – 22,5% các loạn thần có liên quan đến nghiện rượu mãn tính (Marozov G. V., 1974).

Tuổi bị bệnh thường gặp ở lứa tuổi 30 – 40 tuổi (Achte K., 1969). Ảo giác thường xuất hiện sau 10 năm uống rượu (Katralv.A. K., 1973). Tiến triển của ảo giác do rượu có thể cấp, kéo dài và có thể ảo giác mãn tính (Sumski N.G., 1983).

Hoang tưởng do rượu thường gặp sau sảng rượu và ảo giác do rượu, chiếm 1% loạn thần do rượu (Achte, 1969). Về lâm sàng có paranoid do rượu và paranoia do rượu (hay gặp nhất là hoang tưởng ghen tuông).

Xác định đặc điểm lâm sàng của loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế, chẩn đoán đúng và điều trị tích cực là hết sức cần thiết trong lâm sàng tâm thần học.

Hoang tưởng và ảo giác do rượu – lịch sử, phân loại theo khoa học

Hoang tưởng do rượu và ảo giác do rượu được biết đến từ lâu nhưng không được chú ý nhiều như sảng rượu và các bệnh não do rượu.

Nhiều tác giả coi hoang tưởng, ảo giác là những thể riêng biệt trong loạn thần do rượu.

Marozov lại cho rằng hoang tưởng chỉ là một hình thái trong ảo giác do rượu. Một số tác giả chỉ nhấn mạnh các hoang tưởng paranoia mà quên đi các hoang tưởng paranoid do rượu. Có tác giả lại quá mở rộng đưa vào hoang tưởng do rượu cả sảng rượu và say rượu bệnh lý.

Các tác giả Anh – Pháp quan niệm hoang tưởng, ảo giác là những biến chứng của nghiện rượu nghiện rượu mãn tính nên chỉ chú ý nghiên cứu về nghiện rượu mà ít quan tâm tới hoang tưởng, ảo giác do rượu.

Một số tác giả Đức (Meyer E., 1904) lại coi hoang tưởng, ảo giác do rượu là những thể tâm thần phân liệt tiềm tàng có khởi phát muộn, về sau có một số ý kiến phản đối quan niệm này.

Một số tác giả nghiên cứu nhằm xác định sự khác nhau giữa hoang tưởng, ảo giác do rượu và tâm thần phân liệt.

Một số tác giả Nga (Sumski N. G) xếp hoang tưởng, ảo giác vào 2 trong số 4 thể cổ điển của loạn thần do rượu, mô tả kỹ hoang tưởng, ảo giác do rượu và đã chia hoang tưởng, ảo giác do rượu thành những thể nhỏ theo lâm sàng và tiến triển.

Gần đây theo bảng phân loại quốc tế lần thứ 10 (ICD.10) hoang tưởng và ảo giác do rượu là hậu quả của nhiễm độc rượu lâu dài, là biến chứng của nghiện rượu mãn tính.

Theo cách phân loại cổ điển thì ảo giác do rượu được chia ra ảo giác cấp, ảo giác kéo dài và ảo giác mãn tính. Ảo giác cấp tính là những ảo giác tồn tại từ vài ngày đến 1 tháng. Ảo giác kéo dài là những ảo giác tồn tại từ 1 đến 6 tháng. ảo mãn tính là những ảo giác tồn tại trên 6 tháng.

Hoang tưởng do rượu được chia ra paranoid do rượu và paranoia do rượu.

Paranoid do rượu gồm có các hoang tưởng khác nhau có thể cấp tính, có thể kéo dài. Paranoid do rượu chủ yếu nghiên cứu về hoang tưởng ghen tuông do rượu.

Trong ICD-10 hoang tưởng và ảo giác do rượu xếp vào mục rối loạn loạn thần do rượu, trong đó hoang tưởng chiếm ưu thế và ảo giác chiếm ưu thế.

Trong DSM- IV của Mỹ, hoang tưởng và ảo giác do rượu được xếp vào mục rối loạn loạn thần do rượu, trong đó ảo giác chiếm ưu thế và hoang tưởng chiếm ưu thế.

Đặc điểm lâm sàng của bệnh loạn thần do rượu

Bệnh loạn thần do rượu có đặc điểm lâm sàng đặc trưng, dễ dàng phân biệt với các chứng loạn thần khác.

1. Các yếu tố thúc đẩy đặc điểm lâm sàng bệnh loạn thần do rượu

• Đa số các tác giả đều thừa nhận loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế thường gặp ở lứa tuổi 30 – 40 tuổi (chiếm 61,3% số bệnh nhân).
• Tỉ lệ nam/nữ có khác biệt (4:1). Theo nghiên cứu của Marozov G.V. Hoang tưởng do rượu chủ yếu gặp ở nam giới, còn ảo giác do rượu gặp ở nữ nhiều hơn ở nam. Ở nước ta hoang tưởng và ảo giác do rượu rất ít gặp ở nữ.
• Loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế thường gặp ở những người nghiện rượu mãn tính sau 10 năm (chiếm 61,5% trường hợp), thường gặp ở những người có học vấn thấp và nghề nghiệp không ổn định, thường ở trong hoàn cảnh gia đình có người thân nghiện rượu.

2. Đặc điểm khởi phát loạn thần do rượu

Loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế có thể khởi phát cấp tính hay từ từ. Giai đoạn tiền triệu ngắn với khí sắc hoang tưởng, ảo tưởng lời nói và lo âu.

Đa số tác giả cho rằng khởi phát cấp tính đạt đến đỉnh cao của bệnh trong khoảng vài giờ đến vài ngày (92,4% các trường hợp khởi phát cấp tính trong khoảng vài ngày).

3. Biểu hiện lâm sàng của loạn thần do rượu

a) Ảo giác: thường là những ảo giác thật, có thể có nhiều ảo giác trên một bệnh nhân, có thể có ảo thanh, ảo thị, ảo giác xúc giác, ảo khứu …

• Ảo thanh hay gặp nhất ở bệnh nhân, ảo thanh phần lớn được phát triển trên nền tảng những rối loạn khác kèm theo, đôi khi ảo thanh xuất hiện vào ngày cuối cùng của cơn uống rượu. Ảo thanh thường xuất hiện vào chiều tối và lúc thiêm thiếp ngủ. Có thể là ảo thanh thô sơ hay ảo thanh lời nói.
• Giọng nói có thể nói chuyện với bệnh nhân hay nói chuyện với nhau. Cường độ ảo thanh có thể là tiếng kêu hay tiếng thì thầm, giọng nói biến đổi nhưng thường có những chủ đề liên quan với nhau. ảo thanh nặng lên về chiều tối. Thoái triển đột ngột sau một giấc ngủ sâu hay giảm dần về cường độ và tần số, khi ảo thanh hết hẳn thì bệnh nhân phê phán được trạng thái loạn thần đã qua.
• Ảo thị cũng thường gặp sau ảo thanh, nội dung ảo thị thường phù hợp với nội dung ảo thanh và hoang tưởng. Khi ảo giác có sảng thì bệnh nhân thấy những côn trùng, động vật với kích thước thu nhỏ. Khi ảo giác kèm theo ý thức u ám bệnh nhân thấy những cảnh giống mộng nhưng chủ đề thường không hoàn chỉnh và mất tính thứ tự.
• Ảo xúc ít gặp hơn ảo thanh và ảo thị, thường xuất hiện cùng với ảo thị, bệnh nhân thấy những côn trùng bò trên da thịt, chuột gậm nhấm chân tay mình gây cảm giác khó chịu. Đôi khi ảo xúc là cảm giác những vật lạ trong miệng và họng.
• Ảo khứu và ảo vị chỉ gặp ở 9% bệnh nhân loạn thần do rượu với ảo giác chiếm ưu thế.

b) Hoang tưởng:

Paranoia do rượu được nhắc đến nhiều là hoang tưởng ghen tuông, được phát triển dần trên một nhân cách đã thoái hoá do rượu. Thoạt đầu những ý tưởng ghen tuông chỉ có trong khi say. Dần dần mới trở nên bền vững và xuất hiện cả những khi bệnh nhân không uống rượu. Từ chỗ nghi ngờ đi đến khẳng định vợ mình không chung thuỷ. Bệnh nhân rình mò, tra khảo, bắt vợ phải nhận lỗi. Bệnh nhân xác định người yêu của vợ mình thường là người quen biết.

Sự phức tạp của loạn thần có thể diễn ra theo 2 hướng:

• Hoang tưởng ghen tuông là chủ đề duy nhất không thay đổi.
• Ý tưởng hoang tưởng còn có nội dung khác liên quan đến sự thiệt hại vật chất (vợ lấy tiền cho người yêu, đầu độc bệnh nhân để có tự do với người yêu). Một số tác giả nhận thấy hoang tưởng ghen tuông thường xuất hiện sau loạn thần do rượu cấp tính, ở tuổi trung niên. Một số thống kê nhận thấy hoang tưởng ghen tuông gặp ở 40% bệnh nhân loạn thần do rượu với hoang tưởng và ảo giác chiếm ưu thế.

Paranoid do rượu được nhắc đến nhiều là hoang tưởng bị theo dõi, hoang tưởng bị hại và các hoang tưởng cảm thụ có tính hình tượng cao.

Hoang tưởng bị theo dõi chi phối mãnh liệt hành vi, cảm xúc của bệnh nhân.

Thường có ảo tưởng lời nói, ảo tưởng cảm xúc và ảo thanh với nội dung đe dọa.

Hành vi có tính xung động, nguy hiểm cho bản thân và xung quanh. Bệnh nhân bỏ chạy, phòng thủ, có khi tự sát. Trong những trường hợp kéo dài thì hành vi ít nguy hiểm hơn. ít thấy các hoang tưởng bị theo dõi, bị chi phối bằng vật lý như trong tâm thần phân liệt. Theo Soayka H., 1990 hoang tưởng bị theo dõi chiếm 32% bệnh nhân ảo giác do rượu.

Hoang tưởng bị hại có thể cùng xuất hiện với hoang tưởng bị theo dõi hoặc hoang tưởng ghen tuông trong paranoid cấp do rượu. Theo thống kê của một số tác giả hoang tưởng bị hại chiếm 71% bệnh nhân loạn thần do rượu với hoang tưởng chiếm ưu thế. Hoang tưởng bị hại có tỉ lệ cao nhưng không đặc hiệu cho loạn thần do rượu.

Ngoài ra ở bệnh nhân loạn thần do rượu còn thấy một số hoang tưởng khác như hoang tưởng liên hệ, hoang tưởng tự cao, hoang tưởng nghi bệnh… nhưng với tỉ lệ thấp.

Hoang tưởng và ảo giác đôi khi cùng phối hợp với nhau trong một bệnh cảnh lâm sàng của loạn thần do rượu. Theo thống kê của Soayle M., 1990 chỉ có 13% bệnh nhân loạn thần do rượu có ảo giác đơn thuần.

c) Cảm xúc và hành vi:

Hoang tưởng và ảo giác do rượu thường chi phối mạnh mẽ hành vi, cảm xúc của bệnh nhân loạn thần do rượu ở những cơn cấp tính. Bệnh nhân lo âu, sợ hãi và căng thẳng cao độ, đôi lúc khoái cảm. Hành vi thường né tránh, chạy trốn hoặc phản ứng tấn công người xung quanh.

Trong những trường hợp kéo dài mãn tính cảm xúc của bệnh nhân thường bị ức chế, đôi khi trở nên cau có, giận dữ. Hành vi có khi thẫn thờ hoặc sững sờ, cảm giác không lối thoát nhưng cũng có khi trở nên độc ác, thô bạo với người thân.

d) Các bệnh cơ thể phối hợp:

Bên cạnh các triệu chứng loạn thần còn thấy các bệnh cơ thể phối hợp như viêm lo t dạ dày, xơ gan, rối loạn huyết áp và thần kinh thực vật. Ngoài ra ở nhiều bệnh nhân có biểu hiện trạng thái suy kiệt do nhiễm độc rượu lâu ngày.

Chẩn đoán bệnh loạn thần do rượu

Để chẩn đoán bệnh loạn thần do rượu cần một số những dấu hiệu bệnh lý và phân biệt với một số bệnh lý khác.

1. Chẩn đoán xác định

Các hoang tưởng, ảo giác chiếm vị trí hàng đầu. Không chẩn đoán khi có một sự ngộ độc hoặc cai rượu phối hợp, không tính đến những ảo giác do sử dụng chất gây ảo giác.

Có bằng chứng hiển nhiên nghiện rượu là nguyên nhân liên quan đến bệnh.

Những biểu hiện sau cho phép nghĩ đến một loạn thần không do rượu: hoang tưởng, ảo giác có trước khi dùng rượu, những giai đoạn tái diễn không liên quan đến rượu.

Bệnh cảnh không diễn ra theo chiều hướng của một sảng tiến triển.

2. Chẩn đoán phân biệt

a. Với tâm thần phân liệt:

Về khởi phát hoang tưởng, ảo giác do rượu thường cấp tính, nhanh đi đến toàn phát trong khoảng vài giờ đến vài ngày. Còn trong tâm thần phân liệt khởi phát từ từ hơn, thường có giai đoạn ủ bệnh trước khi hoang tưởng, ảo giác phát triển rầm rộ.

Ảo giác do rượu thường là những ảo giác thật, ảo giác trong tâm thần phân liệt thường là những ảo giác giả có khi có ảo giác thật. Ảo thanh ra lệnh, bình phẩm đặc trưng trong tâm thần phân liệt ít thấy ở bệnh nhân loạn thần do rượu.

Hiện tượng bị động, bị chi phối hay tâm thần tự động đặc trưng cho tâm thần phân liệt ít thấy ở bệnh nhân loạn thần do rượu.

Phải xem xét tiền sử, bệnh sử, sự biến đổi nhân cách để có thể phân biệt tâm thần phân liệt và loạn thần do rượu.

b. Với sảng rượu:

Sảng rượu là một tình trạng cấp cứu, rối loạn toàn thân nặng nề hơn và có nhiều rối loạn chuyển hoá cơ thể, dễ dẫn đến tử vong.

Sảng rượu thường kèm theo rối loạn ý thức đặc thù. Sảng rượu thường gặp hiện tượng run còn gọi là sảng run.

Ảo giác trong sảng rượu thường gặp ảo thị, thấy những con vật kích thước thu nhỏ.

Điều trị bệnh loạn thần do rượu

Điều trị bệnh loạn thần do rượu cần tuân thủ đúng nguyên tắc điều trị theo từng giai đoạn bệnh.

1. Giai đoạn loạn thần

Việc điều trị nhằm làm mất trạng thái loạn thần và đề phòng các biến chứng.

Các thuốc an thần kinh: Một số tác giả khuyên nên sử dụng Halopéridol vì chúng không ảnh hưởng đến quá trình chuyển hoá thải trừ của rượu. Một số tác giả khuyên nên lựa chọn phối hợp an thần kinh tùy theo bệnh cảnh lâm sàng. Ở nước ta theo thống kê ban đầu 66,6% bệnh nhân loạn thần do rượu điều trị đơn thuần một loại an thần kinh chủ yếu là Halopéridol, 33,3% bệnh nhân điều trị phối hợp với các thuốc an thần kinh như Haloperidol, Tisercin, Aminazin …

Các thuốc bình thần: thường sử dụng Diazepam (Seduxen) để giải lo âu với liều lượng trung bình.

Các thuốc chống trầm cảm: thường sử dụng thuốc chống trầm cảm ba vòng như Amitriptilin, hoặc các thuốc chống trầm cảm mới như Stablon, Prozax… với liều thấp hoặc trung bình.

Liệu pháp Vitamin: nghiện rượu lâu thường dẫn đến thiếu Vitamin B1, giảm giữ trữ glucoza gây ra tình trạng suy kiệt. Dùng Vitamin B1 liều cao khắc phục được tình trạng này, phòng ngừa tiến triển xấu dẫn đến các bệnh não do rượu.

Liệu pháp tâm lý: nhằm mục đích thiết lập các mối quan hệ tin cậy, thông cảm với bệnh nhân, làm cơ sở cho việc điều trị tiếp theo.

2. Giai đoạn sau loạn thần

Phục hồi chức năng tâm lý xã hội để chống tái nghiện, giúp bệnh nhân tái hoà nhập với gia đình và cộng đồng. Phối hợp tâm lí, quản lí, lao động nghề nghiệp để có thể chuyển đổi hành vi của bệnh nhân theo chiều hướng tốt.

Bài viết Bệnh loạn thần do rượu đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.