Tìm hiểu về trúng gió

Trúng gió là một khái niệm của phương Đông và có nhiều ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe hàng ngày.

Trúng gió là gì

Trúng gió là thuật ngữ của Đông Y. Bệnh trúng gió theo Đông Y có thể hiểu tương đương với bệnh cảm trong Tây Y. Trong Đông Y coi trúng gió là do hiện tượng xâm nhập của các yếu tố như Gió, Lạnh (hàn), nóng (nhiệt), ẩm… Cơ thể vốn là một thể cân bằng, tuy nhiên, khi cơ thể bị yếu, hoặc gió độc hoặc vì lý do gì đó mà gió nhiễm vào cơ thể gây tình trạng trúng gió. Với Tây Y có thể coi như đây là vấn đề giữa yếu tố môi trường sống và sức đề kháng của cơ thể. Khi cơ thể bị yếu, các lỗ chân lông mở rộng tạo cơ hội cho mầm bệnh xâm nhập và làm thay đổi khả năng điều hòa trong cơ thể, mất khả năng kiểm soát thân nhiệt hoặc khả năng tiết mồ hôi, vận mạch nên gây ra hiện tượng cảm. Các biểu hiện của trúng gió như mệt mỏi, khó thở, đau đầu, gai rét..

Những người dễ bị trúng gió

Mọi người đều có nguy cơ bị trúng gió nếu không đề phòng. Tuy nhiên, một số đối tượng sau dễ trúng gió hơn cả.

• Người già.
• Trẻ em.
• Những người đang điều trị bệnh…

Trúng gió xảy ra khi nào

• Khi thời tiết nắng, gió, trời lạnh, sương giá, mưa… (cơ thể không thích ứng kịp nên mắc bệnh)
• Khi thời tiết thay đổi thất thường, từ nóng sang lạnh, từ lạnh sang nóng…
• Khi giao mùa (xuân sang hè, thu sang đông…)

Triệu chứng khi bị trúng gió

• Cảm thấy ớn lạnh gáy, sống lưng, tay, chân.
• Nhức đầu, chóng mặt, chảy nước mũi, nôn mửa.
• Đau bụng, tiêu chảy.
• Tình trạng nặng có thể hôn mê, chân tay co cứng…

Trúng gió không xử lý kịp thời sẽ để lại di chứng phong thấp, tê thấp, mất khả năng đề kháng…

Cách xử trí khi bị trúng gió

Trúng gió thường không phải là tình trạng nặng nề tới mức phải nhập viện, nên thường bệnh nhân sẽ xử lý tại nhà. Đông Y và Tây Y có các cách xử lý trúng gió khác nhau, do cách nhìn nhận nguyên nhân khác nhau.

Xử lý nhanh trúng gió theo Tây y

Theo Tây Y thì trúng gió tương đương với hiện tượng cảm, không rõ nguyên nhân. Cho nên, Tây Y chú trọng việc xử lý triệu chứng bệnh với các loại thuốc điều trị triệu chứng như hạ sốt, giảm đau, kháng histamin. Ngoài ra, cũng có thể bổ sung thêm các loại multivitamin đặc biệt là Vitamin C để tăng sức đề kháng cho cơ thể.

• Khi bệnh nhân bị trúng gió, các bác sỹ thường chỉ định uống thuốc cảm (paracetamol đơn thành phần hoặc kết hợp nhiều thành phần…)
• Ngoài ra bổ sung Vitamin C để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Xử lý nhanh trúng gió theo Đông y

Loại trừ các yếu tố “gió độc” ra khỏi cơ thể là cách mà Đông y sử dụng để xử lý nhanh trúng gió. Việc cạo gió, đánh cảm khá đơn giản nên thường không cần tới cơ sở y tế mà bạn có thể chuẩn bị ngay tại nhà với sự giúp đỡ của 1 người thân trong gia đình. Sau đây là các cách xử lý nhanh trúng gió tại nhà theo quan điểm Đông Y và cũng là cách dân gian phổ biến của người Việt áp dụng khá hiệu quả.

• Sử dụng phương pháp cạo gió, đánh cảm (vùng cổ, bụng, lưng, chân, tay, hút giác). Tuy nhiên không sử dụng phương pháp này đối với người cao huyết áp, phụ nữ mang thai…
• Uống trà gừng, uống nước gừng tươi giã nát (để làm ấm cơ thể).
• Làm nóng gan bàn chân.
• Đối với người bị bất tỉnh cần tác động vào huyệt nhân trung (nằm nằm ngay dưới gốc mũi) ở vị trí 1/3 trên của rãnh nhân trung giúp bệnh nhân tỉnh lại.
• Đặt bệnh nhân nằm đầu thấp hơn chân (để tăng lượng máu nuôi dưỡng não), để tư thế nằm nghiêng đầu sang một bên (tránh tụt lưỡi hoặc hít phải chất nôn vào phổi), đắp chăn ấm, tránh gió lùa.
• Cho ngửi tinh dầu, xoa dầu vào huyệt nhân trung…
• Khi bệnh nhân tỉnh táo hoàn toàn có thể ăn cháo hành, tía tô để làm ấm cho cơ thể.

Lưu ý: Trong trường hợp bệnh nhân không tỉnh lại cần đưa ngay đến các cơ sở y tế để điều trị. Nếu các biểu hiện bệnh của người trúng gió trầm trọng hơn như lờ mờ, mệt mỏi, khó thở, hãy đưa tới cơ sở y tế gần nhất để được trợ giúp.

Lời kết

Trúng gió thường xảy ra khi thời tiết thay đổi, giao mùa… Đối với những người đang điều trị bệnh, người già, trẻ em do sức đề kháng yếu nên thường bị trúng gió hơn so với những người bình thường khác.

Vì vậy, để hạn chế bị trúng gió, chúng ta cần bổ sung dinh dưỡng để tăng sức đề kháng cho cơ thể. Ngày lạnh trước khi ra đường nên đội mũ che tai, quàng khăn để tránh gió lùa vào tai, cổ, giữ ấm đôi bàn chân. Khi ngồi trong phòng điều hòa, cần tránh luồng khí lạnh phả ra từ phía sau. Thường xuyên vận động vai, gáy, cổ để máu huyết lưu thông. Khi ngủ dậy nên nằm trên giường 5 phút cho tỉnh hẳn trước khi xuống giường…Ngoài ra cần tăng cường thể dục thể thao để tăng sức để kháng cho cơ thể.

Bài viết Chuyên gia mách cách xử lý nhanh khi bị trúng gió đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Vậy, đánh cảm cần căn cứ vào nguyên nhân nào? Khi đánh cảm cần lưu ý những gì? Chúng ta sẽ cùng Benh.vn tìm hiểu vấn đề này.

Những cách đánh gió

• Đánh cảm bằng trứng gà và đồng bạc.
• Đánh cảm bằng bạc kết hợp dầu gió.
• Đánh cảm bằng gừng.
• Đánh cảm bằng cám rang với lá ngải cứu, cúc tần….

Dân gian thường dùng trứng gà và đồng bạc để đánh cảm (Ảnh minh họa)

Khi nào thì nên đánh gió

Chỉ nên đánh cảm, cạo gió khi xác định người bệnh bị một trong 4 tình trạng cảm sau.

1. Khi bị cảm lạnh.
2. Khi bị cảm nắng.
3. Khi bị cảm nóng.
4. Khi bị cảm gió…

Các triệu chứng cảm lạnh cần đánh cảm

• Hắt hơi, sổ mũi, tịt mũi.
• Đau  đầu, ớn lạnh dọc sống lưng.
• Người gai gai sốt, khó chịu….
• Sợ lạnh, sợ gió.
• Rêu lưỡi trắng mỏng.

Đau đầu có thể là một biểu hiện của trúng gió, cảm

Các triệu chứng cảm nóng cần đánh cảm

• Sốt nóng, sợ gió, đầu nặng, đau họng.
• Miệng khô, ra mồ hôi, ho có đờm..
• Đau lưng, miệng khô, khát.
• Nước tiểu vàng, rêu lưỡi vàng.
• Khám thấy họng đỏ.

Mục đích và nguyên tắc đánh gió

Đánh gió trục xuất yếu tố phong hàn có trong cơ thể để giúp cơ thể tái lập cân bằng, chữa cảm mạo, đau đầu, đầu nhức cơ thể.

Mục đích của đánh cảm

Đánh cảm có 03 mục đích chính như sau. Khi đánh cảm, nếu đạt được cả 3 kết quả này thì người bị cảm sẽ cảm thấy khoan khoái dễ, chịu, đỡ gần như tất cả triệu chứng, mệt mỏi trong người. 03 mục đích đó bao gồm.

• Đả thông kinh mạch.
• Lưu thông khí huyết.
• Loại bỏ mệt mỏi.

Nguyên tắc đánh cảm

Có một số nguyên tắc quan trọng khi đánh cảm, người đánh cảm cần phải biết và tuân thủ đúng để việc đánh cảm hiệu quả. Nếu không tuân thủ tốt các nguyên tắc chung này, thậm chí người bệnh còn thấy mệt mỏi hơn.

• Xem người bệnh bị nhiễm loại cảm nào: cảm lạnh, nóng, nắng, gió…để tìm cách đánh tương ứng.
• Đánh cảm từ trên xuống dưới: đỉnh đầu, mặt, ngực, bụng, cơ quan sinh dục, lưng, mông, chân tay, lòng bàn chân và tay…
• Không đánh theo chiều ngược lại (dưới lên)
• Chỉ đánh theo hai bên cột sống lưng (không đánh thẳng vào cột sống lưng)
• Duy trì nhiệt độ vừa đủ làm nóng các loại lá, trứng…  trong khi đánh cảm.
• Tuyệt đối không dùng rượu gừng, dầu nóng cạo gió khi cảm nóng.
• Không dùng nước mát, dầu trắng (loại dầu không nóng dùng làm mát cơ thể) để đánh cảm lạnh vì cơ thể đã bị lạnh lại càng lạnh thêm.

Đánh cảm hai bên cột sống lưng, không đánh thẳng vào cột sống (Ảnh minh họa)

Lưu ý trước và sau khi đánh gió

Các lưu ý trước khi đánh cảm

• Khi đánh cảm chọn nơi kín gió,  để người bệnh nằm ngay ngắn, tĩnh tâm, toàn thân thư giãn.
• Sát trùng dụng cụ cạo gió.

Các lưu ý sau khi đánh cảm

• Người bệnh cần mặc đồ kín, ấm.
• Người bệnh cần nghỉ ngơi, tránh ra gió và uống nước ấm.
• Có thể đắp một tấm chăn mỏng để cơ thể toát mồ hôi.

Những trường hợp không được đánh gió

Không đánh cảm cho trẻ em (Ảnh minh họa)

• Trẻ em là đối tượng chống chỉ định với mọi hình thức đánh cảm.
• Phụ nữ mang thai.
• Người bị bệnh tim mạch, cao huyết áp….

Những phương pháp đánh cảm

1. Đánh cảm bằng trứng gà và đồng bạc nguyên chất

Tác dụng: dùng để đánh cảm cho những trường hợp bị cảm: lạnh, cảm nắng, cảm gió…

Thành phần:

• Trứng gà 4-5 quả.
• Dây chuyền bạc hoặc đồng tiền bạc nguyên chất.

Cách làm:

Luộc chín trứng gà rồi bóc vỏ, bổ đôi, bỏ lòng đỏ, nhét đồng bạc nguyên chất vào giữa rồi bọc bằng khăn xô dày (để không bị xước da).

Thao tác đánh gió:

• Vuốt từ đỉnh đầu xuống cả người phía trước, gồm: mặt mũi, ngực, bả vai, cánh tay bên trong bên ngoài, lòng và mu bàn tay, các ngón tay, bụng, bắp vế, lòng và mu bàn chân, các ngón chân.
• Cuối cùng, vuốt các vùng cơ thể phía sau, gồm: đầu, gáy, lưng, mông, lòng bàn chân và các ngón chân.
• Vuốt tới khi nào trứng nguội hẳn mới thay quả trứng và đồng bạc khác.

Hiệu quả của đánh cảm bằng trứng gà và đồng bạc

• Nếu bị cảm nắng, đồng bạc sẽ chuyển màu đồng.
• Nếu bị cảm lạnh, đồng bạc màu đen, càng cảm lạnh nặng, đồng bạc càng đen.
• Nếu bị cảm gió thì đồng bạc sẽ có màu đen nhánh với sắc xanh.
• Nếu vừa cảm nắng vừa cảm lạnh, đồng bạc có cả hai màu.

Lưu ý: có thể để nguyên vỏ trứng, để có nhiều sức nóng hơn, nhưng phải dùng loại khăn rửa mặt dầy, để tránh bị vỏ trứng làm xước da.

2. Dùng đồng bạc (hoặc thìa bằng bạc…) kết hợp dầu gió

Tác dụng: dùng để đánh cảm cho những trường hợp bị cảm lạnh, cảm gió.

Thành phần

• Đồng bạc, thìa bạc..
• Dầu gió (các loại dầu gió)

Cách đánh cảm

• Tỳ mạnh đồng bạc (thìa bạc) cạo sát xuống da kết hợp xoa dầu nóng.
• Cạo chậm rãi và kéo đường càng dài càng tốt.
• Cạo khắp nơi trên cơ thể: cổ, gáy, trán, trên đầu, hai thái dương, bả vai, bên trong bên ngoài hai cánh tay, mu bàn tay, ngón tay, lưng, ngực, bụng, bụng dưới, mông, bên trong bên ngoài đùi, chân, bắp vế và mu bàn chân, ngón chân.

Hiệu quả đánh cảm bằng đồng bạc và dầu gió

• Nếu bị cảm lạnh, đồng bạc màu đen, càng cảm lạnh nặng, đồng bạc càng đen.
• Nếu bị cảm gió, đồng bạc sẽ có màu đen nhánh với sắc xanh.

Lưu ý: Nếu đồng bạc bị đen bỏ vào một cái chén, bên dưới lót một miếng giấy bạc rồi đổ nước sôi lên, đồng bạc sẽ trắng trở lại và có thể sử dụng trong lần cạo gió sau.

3. Đánh cảm bằng cám rang lá cúc tần hoặc ngải cứu

Đánh gió bằng cám rang lá ngải cứu (Ảnh minh họa)

Tác dụng: chữa cảm lạnh

Thành phần:

• Cám gạo.
• Lá cúc tần hoặc ngải cứu.

Cách đánh gió bằng lá cúc tần/ ngải cứu

• Bỏ cám vào chảo, rang nóng.
• Cho lá cúc tần hoặc ngải cứu vào rang cùng cám.
• Khi lá bắt đầu săn và bốc mùi thơm dùng vải màn hoặc khăn mùi xoa sạch túm chỗ lá vừa rang lại để đánh cảm.

Thao tác đánh gió:

Đánh nhanh tay từ đỉnh đầu xuống, sau đó đánh ở mặt, ngực, bụng, mông, chân, tay, ….sau đó kết thúc đánh ở lòng bàn tay, bàn chân.

Lưu ý: Nếu thấy gói cám và lá ngải cứu nguội thì đổ ra rang tiếp cho ấm lên rồi tiếp tục đánh.

4. Đánh cảm bằng gừng

Tác dụng: chữa cảm lạnh

Thành phần:

• Gừng: 100 gr gừng.
• Rượu trắng: rượu đế, volka, rượu gạo…

Cách đánh cảm bằng gừng

• Rửa sạch gừng sau đó giã dập.
• Cho gừng đã giã vào một chiếc khăn hay vải mỏng.
• Nhúng khăn có gừng vào một bát rượu mạnh.

Thao tác đánh gió:

• Thực hiện thao tác vuốt từ đỉnh đầu xuống cả người phía trước, gồm: mặt mũi, ngực, bả vai, cánh tay bên trong bên ngoài, lòng và mu bàn tay, các ngón tay, bụng, bắp vế, lòng và mu bàn chân, các ngón chân.
• Cuối cùng, vuốt các vùng cơ thể phía sau, gồm: đầu, ót, gáy, lưng, mông, lòng bàn chân và các ngón chân.

Cạo gió, đánh cảm cho người cao huyết áp dẫn đến méo mồm

Ông N.V.T, 54 tuổi, Từ Sơn- Bắc Ninh

“Ông T bị huyết áp cao. Một buổi sáng ngủ dậy, vừa bước chân xuống đất thì choáng váng, ngã vật ra.

Tưởng ông T bị trúng gió, cảm nên vợ con xúm vào bế bố lên giường rồi dùng muôi múc canh để cạo gió: cạo từ cổ đến lưng, sang cả 2 vai… Cạo được khoảng 10 phút ông T có hiện tượng méo mồm.

Đánh gió cho người cao huyết áp gây biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong (Ảnh minh họa)

Vợ ông T thấy thế tưởng chồng bị trúng gió độc lại càng ra sức cạo, đến nỗi bầm tím hết vùng gáy, lưng và cổ. Càng cạo, ông T càng cảm thấy miệng mình méo hơn.

Khi đến bệnh viện, thấy tình trạng ông T, bác sĩ lắc đầu: “Ông ấy bị cao huyết áp, không cho uống thuốc mà lại đè ông ấy cạo gió, đánh cảm, may mà còn sống. Chứ thế này mà cạo gió không những mồm méo mà còn có thể chết ’bất đắc kỷ tử”.

Ý kiến của chuyên gia

Bác sỹ Nguyễn Văn Tuấn chuyên khoa thần kinh, Viện sức khỏe tâm thần

“Cạo gió là cách chữa bệnh dân gian, tuy nhiên không nên lạm dụng. Cứ thấy bị bệnh gì cũng đánh cảm, cạo gió là không tốt.

Cạo gió, đánh cảm không được áp dụng đối với bệnh nhân bị cao huyết áp vì nó có thể gây giãn mạch, làm nặng thêm tình trạng thiếu máu não”.

Lương y Bùi Văn Phượng

“Khi bị bệnh, cảm, các huyệt đạo của cơ thể bị bế tắc, lỗ chân lông trên bề mặt da cũng bị bít lại một phần nên không thể thải độc tố trong cơ thể ra ngoài. Cạo gió sẽ giúp khí huyết, huyệt đạo và kinh lạc lưu thông, giúp bề mặt da thông thoáng để thải độc tố.

Với những người bị cảm nóng, cảm nắng thì cạo gió là nhằm mục đích làm thông thoáng, làm mát cơ thể. Nhiều người không biết, không hiểu kỹ lại dùng dầu gió, dầu nóng, rượu gừng để cạo gió đánh cảm. Việc này không những không giảm bệnh, không làm mát cơ thể mà còn làm cho khí nóng tích tụ thêm vào cơ thể khi cạo gió, sức nóng vốn tích tụ trong cơ thể vẫn bị tích lại làm cho tình trạng bệnh càng nặng hơn”.

Lời kết

Từ ngàn xưa, cạo gió là phương pháp chữa bệnh rất hiệu quả được dùng phổ biến để chữa các triệu chứng cảm.

Tuy nhiên, khi đánh cảm cần tìm hiểu người bệnh bị cảm lạnh hay cảm nóng mà dùng các biện pháp đánh cảm cho phù hợp.

Ngoài ra, cần lưu ý tuân thủ một số quy định như: đánh cảm từ trên xuống, không đánh thẳng vào sống lưng, không đánh cảm cho trẻ em, phụ nữ có thai, những người bị bệnh tim mạch…

Xem thêm: Xử lý nhanh khi bị trúng gió

Bài viết Những lưu ý khi đánh cảm đánh gió cho người bệnh đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.