Bánh nhau là bộ phận vô cùng quan trọng cho sự phát triển của thai nhi

Vị trí bám bất thường (Rau tiền đạo)

Nhau không bám ở đáy tử cung là nơi có nhiều mạch máu mà bám ở thành bên hay thấp hơn, thậm chí bám vào cổ hay gần cổ tử cung (nhau tiền đạo). Thai phụ thường hay bị xuất huyết bất thường trong thai kỳ và thai nhi dễ bị kém dinh dưỡng, sinh non, nhẹ ký.

Các nguyên nhân phát sinh có thể là: u xơ tử cung, sẹo tử cung (vết mổ cũ, nạo phá thai nhiều lần), người mẹ lớn tuổi, tử cung dị dạng… Khi người mẹ bị ra máu bất thường trong những tháng cuối, nên nghĩ đến khả năng có nhau tiền đạo và làm siêu âm chẩn đoán. Về trị liệu, chủ yếu là cầm máu, trì hoãn cho thai lớn thêm và mổ lấy thai; khi chảy máu quá nhiều, có thể phải chấp nhận bỏ thai để cứu mẹ hoặc phải cắt tử cung cầm máu khi mổ lấy thai.

Bất thường về mức độ bám (Cài răng lược)

Nhau có thể bám vào tử cung quá chặt (cài răng lược), khó bong ra sau sinh, có khi ăn thủng thành tử cung và ăn lan ra thành bàng quang hay trực tràng. Khi sổ thai, nhau thường không bong tự nhiên hay bong không đầy đủ, kèm theo chảy máu nhiều.

Bệnh lý này thường gặp trên các tử cung có vết sẹo (mổ sinh nhiều lần, mổ bóc nhân xơ, nạo phá thai nhiều lần) hay trong các trường hợp nhau tiền đạo.

Trước chuyển dạ, siêu âm đặc biệt sẽ cho biết độ bám của bánh nhau để có thể chủ động mổ lấy thai (mặc dù đây là một trường hợp mổ khó). Nếu không nắm biết trước, khi chuyển dạ sinh sẽ dễ bị băng huyết và phải mổ cấp cứu để cầm máu.

Phù nhau thai

Bánh nhau dày trên 4 cm, thường là do bệnh lý nhiễm trùng, bệnh về miễn dịch. Khi bánh nhau bị phù, chức năng của nó bị sụt giảm và thai cũng có thể bị phù, đưa đến thai chết lưu hay sinh non. Người ta có thể nghĩ đến phù nhau khi bụng to nhanh hơn so với tuổi thai. Trong đa số trường hợp, phải chấm dứt sớm thai kỳ vì thai thường hay bị chết trong bụng và người mẹ dễ bị băng huyết sau sinh.

Nhau bong non

Bình thường, sau sổ thai, bánh nhau sẽ bong ra. Vì một lý do nào đó (chấn thương, vỡ ối đột ngột trong đa ối), bánh nhau bong ra khi thai vẫn còn trong tử cung, khiến thai phụ lên cơn đau bụng giống như chuyển dạ và có thể bị ra máu âm đạo. Trong đa số trường hợp nếu không xử trí kịp thời,, thai sẽ yếu dần rồi chết.

Việc điều trị đòi hỏi làm phẫu thuật cấp cứu để cứu người mẹ.

ThS. Bs. Đặng Lê Dung Hạnh

Bài viết Các bệnh lý về bánh nhau đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Hình ảnh nhau thai bong non

Bong nhau non là gì?

Rau bong non là trường hợp rau bám đúng vị trí nhưng bị bong sớm trước khi thai nhi được sổ ra ngoài, do có sự hình thành khối huyết tụ sau rau, khối huyết tụ lớn dần làm bong bánh rau ra khỏi thành tử cung cắt đứt sự nuôi dưỡng giữa mẹ và thai nhi

Nguyên nhân bong nhau non

Nguyên nhân chính xác gây rau bong non chưa được biết rõ, tuy nhiên người ta nhận thấy có những yếu tố thuận lợi sau:

– Rau bong non hay gặp ở người sinh con rạ hơn là người sinh con so (80%).

– Huyết áp cao nhiễm độc thai nghén (khi có thai mới bị cao huyết áp, trước đó chưa bao giờ bị)

– Do sang chấn gây ra rau bong non:

• Chấn thương trực tiếp vào bụng (do tai nạn giao thông, bị ngã xe, hoặc do tai nạn sinh hoạt (do bị đánh hoặc khi lao động bị ngã)
• Do dấu kim đâm vào lá rau khi chọc dò ối không đúng chỗ gây chảy máu tạo thành khối máu tụ sau rau làm rau bong
• Do thủ thuật ngoại xoay thai không đúng kỹ thuật làm kéo dây rốn gây rau bong non

Triệu chứng nhau bong non

– Triệu chứng cơ năng:

• Đau: Đau vùng bụng dưới xuất hiện một cách đột ngột, bắt đầu từ tử cung đau xiên ra sau lưng và lan xuống đùi sau đó lan khắp cả bụng. Cơn đau có tính chất liên tục kéo dài. Khi tử cung cứng như gỗ bệnh nhân đau lăn lộn vật vã hốt hoảng có dấu hiệu choáng ngày càng nặng, mạch nhanh huyết áp tụt nặng hơn nữa có thể kèm theo hội chứng tiền sản giật
• Xuất huyết: Xuất huyết âm đạo có thể có hoặc không có do máu đọng lại trong tử cung mà không chảy ra ngoài. Tính chất máu chảy ra là máu đỏ sậm loãng không đông

– Triệu chứng toàn thân:

• Tình trạng vật vã kích thích do thiếu máu, người mệt lả, ngất xỉu
• Choáng xẩy ra nhanh chóng mặc dù có thể thấy máu ra âm đạo ít. Có thể có hội chứng tiền sản giật đi kèm, lúc đầu huyết áp hơi tăng về sau giảm, mạch chậm, chân tay lạnh vã mồ hôi da niêm mạc nhợt nhạt… Bệnh nhân choáng không đi đôi với số lượng máu mất ra ngoài âm đạo

– Triệu chứng thực thể:

• Tử cung co cứng là triệu chứng quan trọng nhất. Tử cung co cứng một cách bất thường, trương lực cơ bản của tử cung cũng cao hơn bình thường, trong những thể nặng tử cung cứng như gỗ.
• Bề cao tử cung ngày càng tăng, khối máu tụ càng lớn làm tử cung càng tăng lên
• Sờ nắn phần thai qua thành bụng khó khăn do tử cung co cứng
• Nghe tim thai thay đổi nhanh chóng hoặc không nghe được trong những thể nặng. Những thể nhẹ cũng có thể nghe được nhưng khó khăn, thường diễn tiến đến suy thai rất nhanh chóng.
• Khám âm đạo cổ tử cung siết cứng như vòng nhẫn, ối căng phồng, bấm ối thấy nước ối lẫn máu đỏ

– Triệu chứng cận lâm sàng:

• Xét nghiệm máu: Công thức máu không thay đổi hoặc thay đổi rất ít. Sinh sợi huyết hơi tăng giai đoạn đầu về sau giảm
• Xét nghiệm nước tiểu có albumin niệu
• Siêu âm sẽ thấy hình ảnh máu tụ là một khối echo đồng nhất sau rau

Các thể lâm sàng

Rau bong non thể chảy máu (nhẹ, trung bình, nặng) và thể tiềm ẩn (từ trái qua phải)

– Thể tiềm ẩn: Triệu chứng lâm sàng không rõ rệt. Chuyển dạ tiến triển vẫn bình thường, bé sinh ra khoẻ mạnh bình thường. Trường hợp này chỉ chẩn đoán được sau khi sổ rau kiểm tra thấy mặt mẹ của lá rau có dấu ấn lõm do khối máu tụ sau rau

– Thể nhẹ: Các triệu chứng không đầy đủ, chẩn đoán trước sinh thường không rõ ràng. Đau bụng nhẹ, tử cung hơi cường tính, không có dấu hiệu choáng, chảy máu ít. Nghe tim thai bình thường hoặc hơi nhanh

– Thể trung bình: Có dấu hiệu choáng nhẹ, tử cung co cứng nhiều và đau bụng. Nghe tim thai chậm rời rạc. Ra máu âm đạo lượng vừa.

– Thể nặng: Thể nặng còn gọi thể phong huyết tử cung nhau hay hội chứng Couvelaire. Tình trạng choáng nặng xảy ra nhanh chóng. Tử cung co cứng như gỗ. Thai chết. Thường có kèm thêm các triệu chứng của hội chứng tiền sản giật, sản giật. Khám âm đạo thấy cổ tử cung bị siết cứng xoá mỏng nhưng không mở được, ối căng phồng

Bộ môn sản ĐHYHN

Bài viết Nguyên nhân và triệu chứng của bong nhau non đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Rau bong non là một cấp cứu sản khoa nguy hiểm cho mẹ và thai vì vậy chẩn đoán và xử trí kịp thời nhằm giảm các biến chứng sản khoa hạn chế tử vong cho mẹ và cho thai nhi.

Rau bong non là một cấp cứu sản khoa nguy hiểm (ảnh minh họa)

Tiến triển và biến chứng

Trong những thể nặng mặc dù đã được xử trí nhưng tính mạng bệnh nhân vẫn bị đe doạ nhiều vì các biến chứng choáng chảy máu, vô niệu…

Tiến triển

– Thông thường sau khi nhau bong chuyển dạ sẽ bắt đầu khởi phát. Chuyển dạ thường diễn ra rất nhanh. Ở thể nhẹ bấm ối thể tích giảm làm tử cung co bóp được, cổ tử cung mở nhanh thai sổ ra ngay, rau và máu cục ra theo, nhưng tử cung có thể đờ và máu chảy nhiều

– Có thể chuyển từ thể nhẹ sang thể nặng trong chốc lát. Nếu không xử lý kịp thời sẽ đưa đến những biến chứng sau

Biến chứng

– Choáng mất máu: Vừa là triệu chứng vừa là chẩn đoán. Choáng xảy ra nhanh nhất là sau khi thai và rau ra. Điều cần lưu ý là lượng máu ứ lại trong lòng tử cung có thể rất nhiều so với lượng máu chảy ra ngoài âm đạo.

– Rối loạn đông máu: Do thiếu sinh sợi huyết, phát hiện sau khi sổ rau thấy máu loãng vẫn tiếp tục chảy ra ngoài âm đạo. Biến chứng này càng nặng nếu diễn biến nhau bong non càng kéo dài vì vậy cần phải phát hiện sớm để có ngay hướng xử trí

– Vô niệu: Cần theo dõi những giờ đầu và những ngày tiếp theo sau để phát hiện những biến chứng này. Biểu hiện bệnh nhân đái ít, đau vùng hông, urê huyết tăng cao nhưng urê niệu giảm. Vô niệu phần lớn là do tình trạng choáng tụt huyết áp, chảy máu nhiều. Một số khác do hoại tử không hồi phục của lớp vỏ thận tiên lượng nặng có thể dẫn đến tử vong

– Biến chứng khác:

Ngoài ra rau bong non có thể để lại các di chứng sau:

• Suy gan cấp
• Suy thận mạn.
• Suy tuyến thượng thận.
• Cao huyết áp.

Chẩn đoán

– Chẩn đoán xác định: Dựa vào các triệu chứng cơ năng, thực thể và cận lâm sàng để chẩn đoán

– Chẩn đoán phân biệt:

• Vỡ tử cung
• Rau tiền đạo
• Các bệnh lý của cổ tử cung

Hình ảnh rau bong non

Điều trị

– Điều trị nội khoa hồi sức tích cực bằng truyền dịch, truyền máu và phục hồi lại cân bằng nước điện giải, chống choáng giảm đau, dùng thuốc giảm co cơ tử cung.

– Nếu thể nhẹ cổ tử cung mở hết thì bấm ối cho đẻ đường dưới

– Nếu thể nặng thì chống sốc, chống các biến chứng vô niệu, mổ sớm cứu mẹ và thai

– Phẫu thuật nhằm hai mục đích chính:

• Lấy thai ra khỏi tử cung để tử cung co hồi thực hiện cơ chế cầm máu
• Quan sát kỹ các tổn thương để quyết định bảo tồn hay phải cắt tử cung

– Tích cực điều trị các biến chứng.

Phòng bệnh

– Đăng ký và quản lý thai nghén thật tốt

– Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ cao

– Xử lý sớm đối với các trường hợp rau bong non

– Tuyên truyền, giáo dục cho cộng đồng về nguyên nhân, triệu chứng và nguy cơ của rau bong non để đề phòng và phát hiện sớm

Bộ môn sản ĐHYHN

Bài viết Chẩn đoán các biến chứng và điều trị rau bong non đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.