Rối loạn lo âu lan tỏa thường gặp ở phụ nữ. Sự phát sinh và tiến triển của rối loạn thường liên quan đến stress môi trường mạn tính, tuy nhiên không dễ dàng nhận thấy nguyên nhân tâm lý cụ thể.

Nguyên nhân gây bệnh rối loạn lo âu lan tỏa

Cho tới nay các chuyên gia đều không rõ nguyên nhân chính xác gây rối loạn lo âu lan tỏa là gì. Tuy nhiên, có một số giả thuyết về nguyên nhân gây bệnh và cơ chế sinh bệnh như sau.

1) Thuyết phân tâm: là hậu quả của sự dồn nén xung đột giữa bản năng, dục vọng cá nhân… với sự kiềm chế của đạo đức, xã hội, luật lệ,…

2) Thuyết hành vi: là đáp ứng có điều kiện đối với các kích thích đặc biệt là kích thích từ môi trường.

3) Giả thuyết về sinh học: Rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh: gamma Aminobutiric acide (GABA), norepinephrin (NE), serotonin (5-HT).

Chẩn đoán bệnh rối loạn lo âu lan tỏa

Để chẩn đoán các bệnh lý tâm thần kinh nói chung và bệnh lý rối loạn lo âu lan tỏa nói riêng là không đơn giản. Cần tuân theo các nguyên tắc chẩn đoán bệnh chung và có thể thực hiện thêm các xét nghiệm cần thiết.

Các nguyên tắc chẩn đoán rối loạn lo âu lan tỏa

1. Trạng thái căng thẳng, lo lắng, lo sợ kéo dài ≥ 6 tháng về các sự kiện thường ngày (sức khoẻ, công việc, tài chính, người thân …).
2. Lo âu biểu hiện dai dẳng, không trội lên mạnh mẽ trong bất kỳ hoàn cảnh hoặc sang chấn môi trường đặc biệt nào.
3. Các triệu chứng thường rất thay đổi theo thời gian, có thể thay đổi hàng giờ.
4. Có ít nhất 4 triệu chứng sau (ít nhất 1 triệu chứng từ mục 1-4) thuộc các nhóm:

• Các triệu chứng kích thích thần kinh thực vật:

Hồi hộp, tim đập nhanh

Vã mồ hôi.

Run.

Khô miệng (không do thuốc hoặc mất nước ).

• Các triệu chứng liên quan đến ngực, bụng:

Khó thở.

Cảm giác nghẹn.

Đau hoặc khó chịu ở ngực.

Sôi bụng, buồn nôn…

• Các triệu chứng về trạng thái tâm thần:

Chóng mặt, choáng váng hoặc ngất xỉu.

Tri giác sai thực tại hoặc giải thể nhân cách.

Sợ mất kiềm chế.

Sợ bị chết.

• Các triệu chứng toàn thân:

Các cơn đỏ mặt hoặc ớn lạnh.

Tê cóng hoặc cảm giác kim châm.

• Các triệu chứng căng thẳng:

Căng cơ hoặc đau cơ.

Bồn chồn hoặc không thể thư giãn được.

Có cảm giác tù túng hoặc căng thẳng tâm thần.

Cảm giác có khối trong họng hoặc khó nuốt.

• Các triệu chứng không đặc hiệu khác:

Đáp ứng quá mức hoặc giật mình trước kích thích nhỏ.

Khó tập trung, đầu óc trống rỗng vì lo âu.

Dễ cáu gắt.

Khó ngủ vì lo lắng.

Xét nghiệm cận lâm sàng khi nghi ngờ mắc rối loạn lo lâu lan tỏa

• Test Zung (hỗ trợ chẩn đoán): tổng điểm từ 40 (50%) trở lên là có lo âu bệnh lý.
• Làm điện tâm đồ để loại trừ bệnh tim mạch (nếu bệnh nhân có các triệu chứng về tim như mạch nhanh, đầu vùng trước ngực …).

Chẩn đoán phân biệt rối loạn lo âu lan tỏa

Các rối loạn lo âu ám ảnh sợ: lo âu xuất hiện do những hoàn cảnh hay đối tượng bên ngoài chủ thể, người bệnh tránh né hoàn cảnh hay đối tượng đó hoặc chịu đựng với sự khiếp sợ. Triệu chứng lo âu không nhẹ đi khi biết rằng người khác không coi hoàn cảnh hay đối tượng đó là nguy hiểm hay đe doạ.

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm: các triệu chứng rối loạn lo âu và trầm cảm đều có nhưng không đủ nặng và không nhóm triệu chứng nào chiếm ưu thế.

Các bệnh thực thể thuộc hệ tim mạch, hô hấp, tiêu hoá: có sự mất tương xứng giữa triệu chứng cơ năng và thực thể. Các triệu chứng hoạt động quá mức của hệ thần kinh tự trị và lo lắng mơ hồ mà rối loạn lo âu thường gặp trong đa khoa.

Điều trị bệnh rối loạn lo âu lan tỏa

Điều trị bệnh rối loạn lo âu lan tỏa cần phối kết hợp trị liệu bằng thuốc, trị liệu tâm lý và điều trị kéo dài tối thiểu 3-6 tháng dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế.

Nguyên tắc điều trị rối loạn lo âu lan tỏa

• Phối hợp tâm lý liệu pháp và hoá dược liệu pháp.
• Phối hợp thuốc giải lo âu và thuốc chống trầm cảm.
• Chọn liều thuốc và loại thuốc phù hợp với từng trường hợp.
• Điều trị duy trì tối thiểu 3-6 tháng sau khi hết triệu chứng.

Các thuốc điều trị rối loạn lo âu lan tỏa

Thuốc giải lo âu: Dùng một trong các loại sau.

• Diazepam liều 5-10mg/ngày
• Stresam: liều 50-100mg/ngày
• Lưu ý: thuốc giải lo âu nên dùng ngắn ngày, đề phòng quen thuốc.

Thuốc chống trầm cảm: Dùng một trong các loại sau.

• Amitriptylin liều 25-50mg/ngày
• Paroxetin: liều 20-40mg/ngày
• Sertaline : liều 50-100mg/ngày
• Mirtazapine liều 30-45mg/ngày.

Thuốc an thần kinh:

• Dogmatil: 50-100mg/ngày.
• Olazapine: 5-10mg/ngày.

Liệu pháp tâm lý điều trị rối loạn lo âu lan tỏa

Các liệu pháp tâm lý thông dụng như: Thư giãn luyện tập, Yoga.

Dự phòng bệnh rối loạn lo âu lan tỏa

• Loại trừ các tình huống stress trong gia đình, cơ quan,… có vai trò quan trọng trong phòng rối loạn lo âu.
• Bồi dưỡng nhân cách, giáo dục cho gia đình kiến thức bồi dưỡng nhân cách cho con cái cũng là một biện pháp phòng ngừa rối loạn lo âu.
• Bồi dưỡng sức khoẻ để tăng sức đề kháng cho cơ thể chống lại các tình huống lo âu.

Cẩm nang truyền thông các bệnh thường gặp – BV Bạch Mai.

Bài viết Bệnh rối loạn lo âu lan tỏa đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Rối loạn lo âu là gì?

• Lo âu là một tín hiệu báo động, báo trước một nguy hiểm sắp xảy đến, cho phép con người sử dụng mọi biện pháp để đương đầu với sự đe doạ.
• Lo âu bệnh lý là lo âu quá mức hoặc dai dẳng không tương xứng với sự đe doạ được cảm thấy, ảnh hưởng đến hoạt động của người bệnh, có thể kèm theo những ý nghĩ hay hành động có vẻ như quá mức hay vô lý.
• Lo âu có thể là biểu hiện hay gặp của nhiều rối loạn tâm thần và cơ thể.

Trước một bệnh nhân lo âu cần xác định:

• Lo âu bình thường hay bệnh lý.
• Nếu là bệnh lý cần xác định lo âu nguyên phát hay thứ phát (do một bệnh tâm thần hoặc cơ thể khác).

Biểu hiện của bệnh Rối loạn lo âu

Triệu chứng cơ bản của rối loạn lo âu

là lo âu, hoảng sợ, thường phát sinh cấp, thời gian diễn biến bệnh kéo dài nhiều ngày nhiều tuần, có khi xuất hiện những cơn hoảng sợ cấp, lặp đi lặp lại.

Phân biệt lo âu bệnh lý với lo âu ở người bình thường

Bệnh lý rối loạn lo âu

• Chủ đề: Không có chủ đề rõ ràng mang tính chất vô lý, mơ hồ (lo lắng về tương lai…).
• Thời gian: Kéo dài lặp đi lặp lại.
• Triệu chứng: Nhiều rối loạn thần kinh thực vật (mạch nhanh, thở gấp, chóng mặt, khô miệng, vã mồ hôi, lạnh chân tay, run rẩy, bất an…).

Lo âu bình thường

• Chủ đề: Lo lắng có chủ đề, nội dung rõ ràng như ốm đau, công ăn việc làm…
• Thời gian: Nhất thời khi có các sự kiện trong đời sống tác động đến tâm lý của chủ thể. Hết lo âu khi mất các tác động này.
• Triệu chứng: Không có hoặc có rất ít rối loạn thần kinh thực vật.

Phân biệt lo âu bệnh lý với ám ảnh sợ

• Lo âu bệnh lý: Không có chủ đề rõ ràng. Bệnh nhân (BN) thường than vãn, lo sợ chờ đợi một điều gì đó xảy ra với mình mà không biết rõ, kèm theo các rối loạn thần kinh thực vật. Không có hành vi né tránh.
• Ám ảnh sợ: Thường khu trú vào đối tượng, tình huống xác định. Biết vô lý nhưng vẫn sợ, ám ảnh sợ có nội dung vô lý: Sợ đám đông, sợ ở nhà một mình, sợ chỗ rộng, sợ dị hình, sợ chỗ cao, sợ vật nhọn…. Có hành vi né tránh.

Cơn lo âu

Những biểu hiện cơ thể: luôn được BN quan tâm nhất

• Hô hấp: Khó thở đa dạng như nghẹt thở, ho, nấc, ngáp rối loạn phát âm hoặc mất tiếng.
• Tim mạch: Đánh trống ngực, mạch nhanh, rối loạn nhịp, đau vùng trước tim được mô tả như nóng bỏng, phồng lên, đau nhói hoặc bóp chặt lại, lan truyền đa dạng, đau thắt ngực, cơn co thắt mạch hoặc xung huyết (khi thì ở khắp nơi trong cơ thể, khi thì khu trú trú ở mặt, chi và ngón tay) thường kèm theo với rối loạn cảm giác.
• Tiêu hoá: Co thắt thanh quản, thực quản, co thắt dạ dày và ruột kèm đau nhói hoặc co thắt, nôn, buồn nôn, ỉa chảy, mót dặn, ứa nước bọt hoặc khô miệng…
• Tiết niệu: Đái dắt, đái nhiều…
• Thần kinh-Cơ: run, rung mặt, đặc biệt rung mí mắt và cơn đau giả thấp khớp.
• Cảm giác, giác quan và da: Tăng và loạn cảm giác, cơn ngứa, sởn da gà, tiết nhiều mồ hôi, đau nhói, nghe kém, nhìn mờ, đau đầu, chóng mặt, sợ chỗ rộng, đôi khi có triệu chứng không đứng không đi.

Các triệu chứng tâm thần

Nhiều tác giả phân biệt sợ với lo âu và chỉ ra mối liên quan giữa lo âu và chóng mặt. 3 thành phần cơ bản của trạng thái cảm xúc này:

• Cảm giác bi quan không thực tế, đối với chủ thể điều này đến như là từ bi kịch nội tâm, xung đột vô thức.
• Chờ đợi sự nguy hiểm: Lo lắng, lúng túng, nghi ngờ, lo sợ về quá khứ (sự luyến tiếc, ân hận), về hiện tại (nghi ngờ), về tương lai (đe doạ, linh cảm).
• Hoảng loạn.

Trạng thái lo âu thường xuyên

Khi lo âu trở nên một tình trạng mãn tính.

Rối loạn tâm thần

Ít hơn so với cơn lo âu, nhưng các cảm giác giống nhau: Chờ đợi nguy hiểm, tri giác âm tính các sự kiện và tương lai, cảm giác lo lắng nhẹ, lúng túng: “Nghĩ gì, làm gì, tin gì, tôi đã lãng phí cuộc đời tôi, tôi đã không thành công một cái gi cả, tôi không có khả năng, không cần thiết, kiệt sức, thất vọng”. Chủ đề lo âu là chủ đề về sự hèn kém, thiếu may mắn, yếu ớt, sợ, quay lại hoàn cảnh phụ thuộc thời bé, sự thoái lùi về những xúc động đầu tiên trước thế giới bên ngoài. Cái tôi, không đáp ứng được các kích thích của ngoại cảnh, được giải toả bởi hành vi kêu gọi sự giúp đỡ, tin tưởng và công kích, phụ thuộc và kích thích theo kiểu phản ứng trẻ con.

Rối loạn cơ thể

• Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ, giấc ngủ không sâu (thường hay dậy, ác mộng), thức dậy 3 giờ sáng, là giờ của cực điểm lo âu buổi sáng, là một trong các triệu chứng thường gặp nhất. Hiếm hơn là ngủ nhiều, 12 giờ hoặc hơn mà không tạo ra sự nghỉ ngơi và yên tĩnh tốt. Vai trò của giấc ngủ đối với lo âu đã được biết đến từ lâu. Nó giúp cho khả năng đáp ứng với những kích thích của trạng thái thức.
• Sự kích thích: tăng cảm xúc. Tác nhân kích thích chỉ gây cho người bình thường một biểu hiện cảm xúc thích hợp như cười, khóc, run, đỏ mặt, nắm chặt tay. Ở người lo âu, nó trở thành kích thích, rối loạn vận mạch, co thắt nội tạng, tức giận bệnh l{, thay đổi khí sắc. Các phản ứng quá mạnh trong mọi trường hợp. Hậu quả của các rối loạn này là mệt và kiệt sức với hai cực buổi sáng và buổi chiều.
• Các rối loạn chức năng: Rất thường gặp: rối loạn gan, tiêu hoá, viêm đại tràng, rối loạn nước tiểu, co thắt, loạn cảm giác bản thể, các rối loạn tình dục như ham muốn tình dục giảm hoặc mất.

Khám lâm sàng và xét nghiệm

• Tăng tương lực cơ và tăng phản xạ: Cơ co lại, khó giãn cơ, run nhẹ, nhanh, đa dạng. Các phản xạ gân, da, xương – quanh xương tăng.
• Tim mạch: Thường ít, BN thường có đánh trống ngực và ngoại tâm thu. Ngay cả khi điện tâm đồ bình thường cũng thường thấy mạch nhanh, nhỏ, huyết áp thấp, chỉ số dao động mạch nhẹ.
• Rối loạn mao mạch đa dạng, có thể có rối loạn tuần hoàn trung tâm (khuynh hướng giảm mỡ máu) hoặc ngoại biên (xanh tím đầu chi, bệnh Raynaud).
• Hô hấp: Giảm khả năng hô hấp, hô hấp nhanh và nông ảnh hưởng đến sự đồng hoá tế bào.
• Chức năng thực vật và nội tiết: Thường rối loạn nhẹ, đôi khi nặng nề, luôn thay đổi theo thời gian, có thể hồi phục, liên hợp với trạng thái tâm lý tạo nên các rối loạn này.

Bài viết Rối loạn lo âu – Bệnh lý đáng sợ đe dọa sức khỏe tâm thần đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

– Điều đó có thể là một tâm căn ám ảnh sợ trong đó chủ thể chuyển lo âu vào đối tượng (sợ chỗ rộng, chỗ kín).

– Có thể là triệu chứng nghi bệnh: Chủ thể giải toả lo âu bằng việc qui cho một hoặc nhiều cơ quan, có khi mơ hồ, có khi là một bệnh nặng như ung thư…

– Biến chứng thường gặp nhất là những rối loạn tâm thể: Lo âu trở nên loét, hen, lo âu lan toả…

– Đôi khi có thể tạo ra cơn trầm cảm, đôi khi là sầu uất. Trên lâm sàng có thể đi kèm loạn khí sắc chu kỳ với trạng thái lo âu mạnh.

Tiên lượng

Dựa vào:

– Nhân cách: Mạnh, hài hoà giúp vượt qua được lo âu, ít có những triệu chứng tâm căn quan trọng.

– Hoàn cảnh môi trường: Gia đình và xã hội khó khăn, bệnh nhân đang đi vào ngõ cụt làm cho bệnh nặng hơn.

– Cách điều trị: Phương pháp điều trị không thích hợp có thể làm bệnh nặng và k o dài hơn.

Điều trị

Luôn cần phối hợp giữa trị liệu tâm lý và liệu pháp hoá dược.

1. Trị liệu tâm lý:

– Cần nghiên cứu hoàn cảnh gây lo âu, chẩn đoán giá trị gây bệnh của các yếu tố gây nên lo âu.

– Có sự khác nhau giữa điều trị lo âu “phản ứng” và lo âu mãn tính.

– Cần hiểu rõ tâm lý của bệnh nhân.

– Dùng liệu pháp tâm lý thích hợp.

2. Điều trị an dịu:

– Thuốc an dịu hỗ trợ cho trị liệu tâm lý.

– Thuốc bình thản được ưu tiên sử dụng, cần tính đến loại thuốc, liều tùy theo từng trường hợp.

Một số thuốc an thần kinh (đặc biệt là Levomepromazin) có thể có hoạt tính an dịu mạnh. Nếu có trầm cảm có thể dùng liều nhỏ thuốc chống trầm cảm (đặc biệt là Amitriptyline).

– Cần cho bệnh nhân lo âu nặng nhập viện, liệu pháp gây ngủ ngắn (3-5 ngày) có thể được áp dụng. Điều này có tác dụng cả về thể chất lẫn tâm lý.

– Điều trị thư giãn mang lại hiệu quả tốt.

– Cần lưu ý là thuốc an thần kinh hoặc gây ngủ đôi khi không có tác dụng mà lại làm tăng lo âu.

Hậu quả của việc dùng các thuốc này là làm cho bệnh nhân bị trầm cảm hay ức chế. Biến chứng do thuốc này nói chung không nặng, có thể sửa đổi bằng việc sử dụng thuốc chống trầm cảm liều thấp. Nếu trầm cảm rõ, đôi khi cũng cần tăng liều. Ở loại trầm cảm nặng có thể phải sốc điện.

Benh.vn

Bài viết Tiến triển, biến chứng và điều trị các rối loạn về lo âu đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Vậy phải làm thế nào để đẩy lùi căng thẳng, những lời khuyên dưới đây rất bổ ích cho bạn đấy.

Ngừng lo lắng

Nhiều người nghĩ rằng thường xuyên lo lắng sẽ giúp họ xử lý những tình huống khó khăn và kiểm soát tốt tất cả mọi thứ trong cuộc sống của họ. Nhưng trên thực tế, thường xuyên lo lắng chỉ khiến bạn liên tục rơi vào trạng thái căng thẳng không lối thoát.

Khi bạn đang lo lắng về điều gì đó, bạn hay tưởng tượng những trường hợp xấu xảy ra và bắt đầu suy nghĩ tiêu cực. Sau đó, dần dần điều này sẽ trở thành một thói quen và bạn sẽ phải đối mặt với căn bệnh trầm cảm.

Tâm lý của bạn là chìa khóa để giải quyết vấn đề này. Thay bằng việc thường xuyên suy nghĩ tiêu cực bạn hãy nhìn nhận mọi việc theo một chiều hướng tích cực hơn, bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn rất nhiều đấy.

Không nên quá nghiêm khắc với bản thân

Bạn không bao giờ có thể tha thứ cho lỗi lầm của mình? Điều này về lâu dài hoàn toàn không tốt chút nào, nó có thể khiến bạn mắc chứng trầm cảm nghiêm trong vì luôn tự dằn vặt bản thân. Đừng phán xét chính mình vì những điều bạn không thể kiểm soát. Nếu bạn cố gắng để từ bi hơn với chính mình, bạn sẽ trở thành một người thành công và tự tin hơn.

Tập thở sâu

Thở bằng cơ hoành là một trong những cách tốt nhất để giúp bạn giảm stress và căng thẳng. Bài tập thở kích thích công việc của hệ thống thần kinh trong cơ thể bạn tốt hơn, giúp cải thiện dòng chảy bạch huyết, tăng tế bào miễn dịch.

Tìm một nơi thoải mái, đặt tay trên ngực và bụng. Tập trung vào hơi thở đến khi cảm thấy dạ dày của bạn lên xuống nhịp nhàng. Cách làm này vô cùng hữu ích và rất hiệu quả. Nó sẽ giúp bạn quên đi sự căng thẳng và giận dữ nhanh chóng.

Cố gắng hiểu cảm xúc của bản thân

Bạn có thể cải thiện đáng kể cuộc sống của mình nếu bạn hiểu được cảm xúc của chính mình. Đừng kìm nén cảm xúc của bạn trong mọi trường hợp, vì nó có thể dẫn đến những tác hại lớn đối với thể chất và tinh thần của bạn. Hơn nữa, cố nén và giấu những cảm xúc của bạn có thể làm hỏng mối quan hệ tốt đẹp của bạn với những người bạn yêu thương. Yếu tố này có thể làm tăng stress và căng thẳng trong cuộc sống của bạn.

Benh.vn

Bài viết Những lời khuyên giúp bạn đẩy lùi căng thẳng hiệu quả đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.