Bệnh có nhiều tên gọi khác như viêm khớp cấp do thấp, sốt thấp, thấp tim. Bệnh hay gặp ở lứa tuổi trẻ em học đường, đặc biệt từ 6- 15 tuổi. Bệnh phổ biến ở các nước chậm phát triển mà điều kiện kinh tế, văn hoá nói chung và y tế nói riêng còn chưa tốt. ở Việt Nam tỷ lệ mắc bệnh từ khoảng 4- 7%.

Nguyên nhân thấp khớp cấp

Nguyên nhân bệnh viêm khớp cấp do thấp là do nhiễm một loại vi khuẩn được gọi là liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A (Streptococcus pyogenes). Loại vi khuẩn này thường cư trú ở vùng hầu họng. Khi trẻ bị viêm họng, ngoài tình trạng viêm tại họng, vi khuẩn này không gây tổn thương tại chỗ mà thông qua một “tác động gây bệnh từ xa” (thuật ngữ chuyên môn gọi là phản ứng miễn dịch), từ đó khởi phát các tổn thương ở khớp, tim, da, thần kinh…

Cần lưu ý còn có một nhóm liên cầu khuẩn khác thường khu trú ở vùng da gây các bệnh da như chàm, chốc…, hoặc gây viêm cầu thận nhưng không gây bệnh viêm khớp do thấp.

Biểu hiện bệnh thấp khớp cấp

Bệnh thấp khớp cấp thường gặp vào cuối thu, mùa đông xuân, khi thời tiết lạnh, ẩm, khí hậu thay đổi đột ngột. Bệnh có thể gây thành các vụ dịch nhỏ trong các lớp mẫu giáo, nhà trẻ, trường học…

– Trẻ ban đầu thường có biểu hiện viêm họng như sốt cao, mệt mỏi, đau rát họng, nuốt khó, ho khan hoặc có đờm. Khám thấy họng đỏ, amidan có thể sưng to, hạch góc hàm sưng to, đau. Viêm họng có thể tự khỏi hoặc nếu không được điều trị tích cực có thể gây biến chứng viêm phổi hoặc viêm tai giữa… Sau 2 đến 4 tuần kể từ khi bị viêm họng, ở một số trẻ (chứ không phải tất cả các trẻ bị viêm họng) có thể xuất hiện các triệu chứng của bệnh viêm khớp cấp do thấp.

– Biểu hiện bệnh tại khớp thường là viêm nhiều khớp với đặc điểm: thường xảy ra đột ngột, hay gặp ở các khớp to vừa như khớp gối, cổ chân, khuỷu tay, cổ tay. ít gặp viêm các khớp nhỏ ở bàn tay, bàn chân. ít khi gặp viêm một khớp đơn độc. Các khớp bị viêm sưng to, nóng, đỏ, đau, có thể có dịch nhưng không bao giờ bị hóa mủ. Khớp viêm thường không đối xứng, hay di chuyển từ khớp này sang khớp khác. Thời gian viêm một khớp thường từ 3- 5 ngày. Viêm khớp có thể tự khỏi nhưng thường khỏi nhanh hơn khi dùng thuốc chống viêm. Trường hợp không điển hình khớp chỉ đau, không sưng, nóng, đỏ.

– Trong khi biểu hiện ở khớp thường khỏi nhanh, khỏi hoàn toàn không để lại di chứng thì biểu hiện ở tim thường nặng nề và là biểu hiện nguy hiểm nhất của bệnh. Bệnh nhân bị viêm các bộ phận của tim (cơ tim, màng trong hoặc màng ngoài tim) dẫn đến các bệnh lý tim do thấp, có thể gây suy tim cấp và mạn tính. Đặc biệt hay gặp các bệnh lý di chứng van tim do thấp như hẹp hở van hai lá, van ba lá, van động mạch chủ…

Bài viết Thấp khớp cấp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Vậy, làm sao phân biệt được bệnh thấp khớp cấp với các loại bệnh khớp khác? Bệnh khớp cấp gây nguy hiểm tới tim như thế nào?

Bệnh thấp khớp là gì?

Bệnh thấp khớp là bệnh gây ảnh hưởng đến các khớp xương. Bệnh thường xảy ra ở nhiều khớp và có thể ảnh hưởng đến bất kỳ khớp nào trong cơ thể.

Bệnh gây đau, sưng và cứng khớp. Nếu một đầu gối hoặc bàn tay bị thấp khớp, thông thường đầu gối hoặc bàn tay còn lại cũng bị bệnh. Những người mắc bệnh này có thể cảm thấy ốm yếu, mệt mỏi và thỉnh thoảng bị sốt.

Bệnh thấp khớp cấp

Thấp khớp cấp là biến chứng của viêm họng do nhiễm vi khuẩn liên cầu nhóm A không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng bệnh thấp khớp cấp

• Khởi bệnh thường là cấp tính với sốt, đau-viêm họng, đau viêm khớp.
• Vị trí đau bắt đầu thường ở các khớp lớn (khớp gối, khớp khuỷu tay, khớp cổ chân).
• Sưng nóng đỏ đau, khớp lớn, không hoặc ít đối xứng, có thể có dịch nhưng không bao giờ bị hóa mủ.
• Viêm họng sốt cao, mệt mỏi, đau rát họng, nuốt khó, ho khan hoặc có đờm.
• Di chuyển từ khớp này sang khớp khác, khi chuyển sang khớp mới, khớp cũ hết đau, không để lại di chứng tại khớp .

Viêm khớp cấp do viêm họng nhiễm khuẩn liên cầu nhóm A biến chứng (Ảnh minh họa)

Đối tượng mắc bệnh thấp khớp cấp

• Tỷ lệ mắc bệnh là: 0,5 – 0,6 % dân số trẻ em, rất ít gặp ở người lớn.
• Gặp đều ở cả hai giới (Nữ = Nam)
• Bệnh thường mắc ở trẻ em lứa tuổi đến trường (thường từ 5 – 15 tuổi)

Sự nguy hiểm của thấp khớp cấp tới tim

Thấp khớp có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho các van tim đưa đến suy tim, chính vì vậy người ta xếp thấp khớp vào nhóm bệnh tim mạch và gọi là thấp tim. Biến chứng tim hay não có thể muộn hơn 10 đến 20 năm.

Các triệu chứng thấp tim khởi đầu khoảng hai tuần sau khi nhiễm trùng họng bao gồm sốt, đau mắt cá chân, đầu gối, khuỷu tay hoặc cổ tay, di chuyển từ khớp này sang khớp khác, sưng đỏ nóng đau, nổi nốt dưới da, nhịp tim nhanh, đánh trống ngực, chuyển động giật rung tay chân và khuôn mặt.

Thấp khớp cấp có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho các van tim đưa đến suy tim, Bệnh có nhiều tên gọi khác như viêm khớp cấp do thấp, sốt thấp, thấp tim.

Phòng bệnh thấp khớp cấp

• Dự phòng gồm phòng thấp ban đầu và phòng thấp tái phát. Phòng thấp ban đầu áp dụng cho trẻ chưa bao giờ bị thấp tim.
• Trẻ cần thực hiện vệ sinh răng miệng hàng ngày bằng đánh răng, xúc họng, ngậm họng bằng nước muối.

Trẻ cần vệ sinh răng miệng hàng ngày, ngâm họng nước muối…(Ảnh minh họa)

• Tránh cho trẻ tiếp xúc với người bị viêm nhiễm đường hô hấp trên.
• Khi phát hiện trẻ bị viêm họng, sưng khớp cần phải cho trẻ đi khám bệnh, làm xét nghiệm để phát hiện, điều trị  sớm, đúng cách.

Điều trị viêm khớp cấp và chế độ sinh hoạt, ăn uống cho bệnh nhân

Thấp khớp cấp được điều trị bằng các loại thuốc giảm viêm, chống đau, kháng sinh diệt liên cầu. Ngoài ra cần chú ý chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý.

Thuốc điều trị thấp khớp cấp

Sử dụng các loại thuốc bao gồm:

• Giảm đau, cải thiện chức năng và ngăn ngừa tổn thương khớp gia tăng.
• Chống nhiễm khuẩn nhằm loại bỏ liên cầu khuẩn (thường dùng các chế phẩm Penicillin).
• Chống viêm (nhóm không Steroid như Aspirin, nhóm không Steroid như Prednisolon), điều trị triệu chứng như suy tim (nếu có).
• Khi đã được chẩn đoán thấp khớp thì cần phải được điều trị dự phòng cấp I, nếu bệnh đã vào tim thì phải được dự phòng cấp II (có thể kéo dài 5,10 năm hoặc suốt đời)

Chế độ sinh hoạt của bệnh nhân thấp khớp cấp

• Bệnh nhân thấp khớp cấp cần chú trọng nồng độ cholesterol (trong máu), huyết áp.
• Tránh giữ cơ thể ở một vị trí quá lâu hay những chuyển động làm cho các khớp thêm căng thẳng dẫn đến đau các khớp.
• Bôi kem chống viêm phủ kín chỗ khớp đau.
• Giảm cân nếu người bệnh đang thừa cân.
• Duy trì lối sống khỏe mạnh.

Chế độ ăn uống của bệnh nhân thấp khớp cấp

• Đảm bảo một chế độ ăn uống lành mạnh với đầy đủ các loại: trái cây và rau quả có chứa các vitamin và khoáng chất quan trọng, đặc biệt là vitamin E.
• Ăn thức ăn giàu a xít béo omega-3 như cá nước lạnh (cá hồi, cá thu, cá trích), hạt lanh, hạt cải dầu (canola), đậu nành, dầu đậu nành, hạt bí ngô, quả óc chó…

Ý kiến của chuyên gia về thấp khớp cấp

Bác sĩ Nguyễn Đức Thành, Khoa Chấn thương – Chỉnh hình, Bệnh viện Đại học Y Dược

“Bệnh khớp không chỉ “đớp” tim như lâu nay chúng ta vẫn hiểu. Biến chứng của nó còn nặng nề hơn nhiều nếu không được quan tâm và điều trị đúng mức.

Không phải bệnh khớp nào cũng gây ảnh hưởng đến tim. Ngược lại, không phải bệnh thấp tim nào cũng có đau sưng khớp. Thấp khớp thường hay gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên và biến chứng tim hay não của nó có thể muộn hơn 10 đến 20 năm.

Bệnh thường biểu hiện mở đầu bằng nhiễm khuẩn đường hô hấp trên do liên cầu trùng tan huyết nhóm A: sốt ho, đau họng, nổi các hạch ở dưới hàm và hai bên cơ ức, đòn chũm trong khoảng 5-7 ngày. Sau đó là hiện tượng viêm sưng đau các khớp to, di chuyển nhanh, kèm sốt 38-39 độ, đôi khi có nổi ban đỏ, có bờ ở dưới da, có co giật ở tứ chi, ở các cơ mặt, lưỡi hoặc sờ thấy các hạt thấp ở dưới da. Nếu nghe nhịp tim lúc này, bác sĩ sẽ nhận thấy tạp âm bệnh lý.

Thấp tim là bệnh cực kỳ nguy hiểm nhưng có thể dự phòng hiệu quả. Chỉ cần tuân thủ chặt chẽ chế độ điều trị dự phòng. Nếu phát hiện sớm những trường hợp cần nong hoặc thay van tim thì mới có thể kiểm soát được bệnh.”

Lời kết

Thấp khớp cấp là một bệnh có thể phòng có hiệu quả nếu chúng ta quan tâm đúng mức. Đối tượng mắc bệnh thấp khớp cấp thường là trẻ em trong độ tuổi đi học (từ 5 đến 15 tuổi).

Vì vậy, khi trẻ mắc các bệnh mãn tính vùng hầu, họng cần đưa trẻ đến bệnh viện để được khám và điều trị một cách triệt để, đề phòng viêm họng do nhiễm khuẩn liên cầu nhóm A gây nên những biến chứng chạy vào tim, não…

Ngoài ra cần cải thiện điều kiện sống, đảm bảo một chế độ ăn đầy đủ rau xanh, dưỡng chất… để tăng cường sức khỏe, sức đề kháng cho trẻ.

Xem thêm: Chẩn đoán, điều trị bệnh thấp tim

Bài viết Sự nguy hiểm của bệnh thấp khớp cấp đối với tim của trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Kết quả thử nghiệm lâm sàng cho thấy, các loại thuốc này có tác dụng kìm hãm sự phát triển của bệnh viêm khớp mạn tính tăng dần, đồng thời làm giảm đáng kể các triệu chứng của bệnh. 3 loại thuốc đó là: mabthera (rituximab), orencia (abatacept) và tocilizumab.

Các triệu chứng giảm 50%

Trưởng nhóm nghiên cứu, GS. Josef Smolen, thuộc Trường đại học Y khoa Vienna (Áo) cho biết: “3 loại thuốc mới này rất có triển vọng. Tất cả đều có tác dụng làm giảm mạnh những triệu chứng của viêm khớp, hạn chế sự phát triển những thương tổn ở khớp, cải thiện tình trạng sức khỏe và chức năng vận động của cơ thể”.

Trong thử nghiệm lâm sàng, các chuyên gia đã xem xét hiệu quả của 3 loại thuốc mới trên nhiều phương diện, trong đó có việc sử dụng chúng một cách độc lập hay kết hợp với những loại thuốc truyền thống.

3 loại thuốc mới này được gọi là thuốc “thông minh”, vì mỗi loại có chứa những phân tử có tác dụng tác động đến những thành phần khác nhau của hệ miễn dịch. Chúng hoạt động theo cách triệt tiêu hoặc ngăn chặn hoạt động của những tế bào có vai trò trong việc gây ra bệnh viêm khớp.

Mabthera tác động vào những tế bào B, những tế bào bạch cầu vốn có chức năng tạo ra kháng thể để bảo vệ cơ thể. Nhưng trong bệnh viêm khớp mạn tính tăng dần – một loại bệnh tự miễn, những tế bào này đã hoạt động sai lầm bằng cách tấn công khớp của bệnh nhân.

Trong khi đó, orencia có tác dụng ngăn chặn hoạt động của tế bào T, một dạng tế bào bạch cầu khác, còn tocilizumab thì vô hiệu hóa interleukin-6, một phân tử truyền tín hiệu kích hoạt nhiều loại tế bào của hệ miễn dịch.

Kết quả thử nghiệm cho thấy, mabthera làm giảm các triệu chứng bệnh ở mức trên 50% đối với hơn 1/3 số bệnh nhân. Còn orencia giúp giảm 50% triệu chứng đối với khoảng 40% bệnh nhân, khi được sử dụng kết hợp với với methotrexate – một loại thuốc cơ bản dùng cho bệnh nhân viêm khớp tiến triển ở giai đoạn sớm.

Trong khi đó, kết quả thử nghiệm tocilizumab kết hợp với methotrexate cũng tương tự như trong trường hợp orencia.

Trong quá trình thử nghiệm, một số bệnh nhân được điều trị bằng mabthera hoặc orencia đã có mức nhiễm khuẩn nặng cao hơn trước khi uống thuốc. Đối với tocilizumab, những tác dụng phụ được ghi nhận như: nhức đầu, nổi mụn ở da, sốt và tăng cholesterol trong máu.

Về vấn đề này, nhóm nghiên cứu cho biết: “Trong quá trình thử nghiệm, có một số bệnh nhân chưa có những phản ứng tích cực đối với các loại thuốc mới. Do đó, cần phải tìm ra giải pháp và phương thức trị liệu thích hợp hơn để tăng phản ứng tích cực và đạt được tỉ lệ giảm bệnh cao hơn nữa, thậm chí là chữa hết bệnh. Khả năng thành công của thuốc mới là rất lớn”.

“Kỷ nguyên mới trong điều trị viêm khớp”

Viêm khớp mạn tính tăng dần là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch thay vì bảo vệ cơ thể lại ra lệnh cho kháng thể tấn công các thành phần trong cơ thể người bệnh. Ở bệnh này, các kháng thể tấn công các khớp, khiến sụn và xương bị sưng, viêm và thương tổn, làm cho bệnh nhân rất đau đớn.

Hiện nay, theo nhóm nghiên cứu, những loại thuốc truyền thống dùng để điều trị bệnh này chỉ mang lại những tác dụng có giới hạn, thậm chí sự kết hợp giữa chúng với những thuốc mới hơn, như chất ức chế yếu tố hoại tử ở vết loét cũng có hiệu quả không cao.

Vì thế, việc nghiên cứu và phát triển những thuốc mới có công hiệu cao hơn là rất cần thiết. Thuốc mới trị bệnh viêm khớp được xem là sự khởi đầu cho một cuộc “cách mạng”, trong đó bác sĩ và bệnh nhân sẽ có thêm sự chọn lựa thích hợp trong quá trình điều trị.

Trong một báo cáo về nghiên cứu này trên tạp chí y học The Lancet vào ngày 13/6, GS. Smolen viết: “Sự ra đời của những thuốc mới đã mở ra một kỷ nguyên mới đã bắt đầu trong việc điều trị bệnh viêm khớp mạn tính tăng dần”.

GS. Alan Silman, Giám đốc Y khoa của Arthritis Research Campaign (Chiến dịch nghiên cứu viêm khớp) ở Anh cho rằng, “thuốc mới sẽ mang lại niềm hy vọng cho khoảng 1/3 bệnh nhân không tương thích với các loại thuốc đang được sử dụng để điều trị cho họ”.

Benh.vn (theo ANTĐ)

Bài viết 3 loại thuốc mới chữa bệnh thấp khớp hiệu quả đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.