Dưới đây chúng tôi trình bày về một số đặc điểm của u não nguyên phát.

U não nguyên phát có thể lành tính hoặc ác tính.

U não lành tính là những u não không chứa các tế bào ung thư:

• Bờ hay ranh giới của các u não lành tính có thể nhìn thấy được một cách rõ ràng trên hình ảnh cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ có tiêm thuốc.
• Các tế bào của u lành không xâm lấn các mô xung quanh và cũng không phát triển lan sang những phần khác của cơ thể. Tuy nhiên, u cũng đè ép lên những vùng chức năng của não và gây ra những triệu chứng.

U não ác tính là những u não có chứa các tế bào ung thư:

• U não ác tính thường không có ranh giới rõ ràng so với nhu mô não xung quanh.
• Chúng có thể phát triển nhanh chóng và xâm lấn những mô não bình thường xung quanh.
• Trong một số ít trường hợp, các tế bào ung thư có thể lan ra ngoài khối u sang những phần khác của não, đến tuỷ sống, hoặc thậm chí đến cả những khu vực khác của cơ thể. Sự lan rộng của khối u được gọi là sự di căn.

Hình ảnh bệnh u não (ảnh minh họa)

Dấu hiệu bệnh u não nguyên phát

Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng lâm sàng của u não tuỳ thuộc vào kích thước, loại và vị trí của khối u. Những triệu chứng cũng có thể xảy ra do khối u đè vào những vùng xung quanh hoặc u bị phù nề hoặc do tình trạng ứ nước trong não.

Dưới đây là những triệu chứng thường gặp nhất của u não:

• Nhức đầu thường có tình chất tăng dần, thường nặng hơn vào buổi sáng, đau đầu có thể khu trú ở một khu vực sau đó lan ra toàn bộ đầu.
• Nôn hoặc buồn nôn.
• Dấu hiệu bất thường khi soi đáy mắt: xuất huyết gai thị, phù gai thị, teo gai thị.
• Thay đổi giọng nói: nói khó,
• Thị giác: nhìn mờ, nhìn đôi, mất thị lực
• Thính giác: ù tai, nghe kém…
• Rối loạn thăng bằng: đi loạng choạng, rối loạn phối hợp động tác.
• Thay đổi tâm trạng, tính cách, hoặc khả năng tập trung.
• Giảm hoặc mất trí nhớ.
• Co giật động kinh.
• Liệt nửa người, rối loạn cảm giác nửa người.

Đau đầu là triệu chứng điển hình của bệnh u não (ảnh minh họa)

Những triệu chứng này không phải là dấu hiệu chắc chắn của u não mà cũng có thể gặp ở những bệnh khác. Nếu gặp những triệu chứng trên, bệnh nhân nên đi khám bệnh ngay khi có thể.

Triệu chứng cận lâm sàng

Nếu bệnh nhân có những triệu chứng lâm sàng nghi ngờ u não cần tiến hành các thăm khám cận lâm sàng để chẩn đoán xác đinh.

– Chụp cắt lớp vi tính sọ não (CT) có tiêm thuốc cản quang: là phương pháp chẩn đoán không xâm nhập. Hình ảnh CT sọ não cho biết những dấu hiệu: vị trí u, kích thước u, sự phù nề chèn ép của u, tình trạng ứ nước trong não. Tuy nhiên chụp CT khó phát hiện những khối u não kích thước nhỏ, vị trí ở thân não, tiểu não.

– Chụp cộng hưởng từ sọ não có tiêm thuốc đối quang từ (MRI): cũng là một phương pháp không xâm lấn, có độ nhạy cao hơn chụp CT, đặc biệt trong phát hiện u não vùng thân não, tiểu não. Hình ảnh MRI cho biết vị trí, kích thước u, sự chèn ép nhu mô não lành, biến chứng giãn não thất.

– Ghi điện não đồ: có thể phát hiện ổ sóng kịch phát bất thường khu trú ở một vùng hoặc lan toả ở cả hai bán cầu não trong trường hợp bệnh nhân có động kinh.

– Chọc dò ống sống thắt lưng xét nghiệm dịch não tuỷ: đây là thủ thuật can thiệp, ít sử dụng trong chẩn đoán u não vì nguy cơ tụt kẹt não. Dịch não tuỷ có thể thấy hiện tượng phân ly dịch não tuỷ: tăng protein trong dịch não tuỷ, bạch cầu trong dịch não tuỷ không tăng.

– Sinh thiết u não: sinh thiết là một thủ thuật can thiệp lấy ra một mẫu mô để quan sát trên kính hiển vi xem có tế bào u hay không. Có 3 cách làm sinh thiết mô u não:

• Sinh thiết qua kim: đưa kim sinh thiết vào mô u não qua một lỗ khoan xương sọ.
• Sinh thiết định vị 3 chiều: nhờ hình ảnh CT hoặc MRI não để hướng dẫn đưa kim vào bên trong u não qua lỗ khoan xương sọ.
• Sinh thiết trong lúc mổ. Sinh thiết là cách chẩn đoán chắc chắn u não và giúp phân loại độ biệt hoá của tế bào u não, tuy nhiên nhiều trường hợp không thể sinh thiết được: bệnh nhân yếu, vị trí trong sâu, vùng có nhiều chức năng. Trong những trường hợp này phải dựa vào hình ảnh CT, MRI… để chẩn đoán.

– Các phương pháp khác: chụp mạch máu não DSA, chụp X quang xương sọ thường quy.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân của u não chưa được khẳng định.

Những yếu tố nguy cơ sau có liên quan đến sự gia tăng khả năng bị u não nguyên phát:

• Nam giới – Thông thường, u não thường gặp ở nam hơn nữ. Tuy nhiên, u màng não lại gặp ở nữ nhiều hơn nam.
• Chủng tộc – U não thường gặp ở những người da trắng nhiều hơn những chủng tộc khác.
• Tuổi – U não có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên, u não lại là loại ung thư nhiều thứ 2 ở trẻ em (sau ung thư máu).
• Tiền căn gia đình – Những người có người thân bị u tế bào đệm dễ bị u não hơn.

Chẩn đoán bệnh u não tiên phát

Chẩn đoán u não dựa vào lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh, chẩn đoán mô bệnh học qua sinh thiết u não là chẩn đoán chắc chắn nhất.

Chẩn đoán độ biệt hoá của u não: Độ biệt hoá của u não được phân loại thành 4 độ và được chẩn đoán dựa vào hình ảnh của tế bào trên kính hiển vi:độ I, II là độ thấp, độ III và IV được xếp loại độ cao. Những tế bào từ khối u có độ biệt hoá cao sẽ có hình dạng bất thường hơn và thường phát triển nhanh hơn những tế bào từ những khối u có độ biệt hoá thấp.

Điều trị bệnh u não

U não có thể điều trị bằng phẫu thuật, xạ trị, hoá trị hoặc phối hợp các phương pháp. Lựa chọn phương pháp điều trị dựa vào kích thước, vị trí, độ biệt hoá của u não. Ngoài ra, phải áp dụng các phương pháp điều trị triệu chứng: giảm đau, chống động kinh, liệu pháp tâm lý.

Phẫu thuật

Mục đích của phẫu thuật: Phẫu thuật có thể lấy hoàn toàn u hoặc chỉ một phần hoặc mục đích sinh thiết u chẩn đoán mô bệnh học, giải phóng sự chèn ép, phù nề, hoặc dẫn lưu dịch não tuỷ. Tuy nhiên, nhiều trường hợp không thể tiến hành phẫu thuật được do u ở vị trí khó, nguy hiểm, nhiều chức năng như u thân não, đồi thị…

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia bức xạ năng lượng cao tiêu diệt tế bào u, tia xạ có thể bắt nguồn từ tia X, tia Gamma, hoặc photon.

Xạ trị thường được áp dụng sau phẫu thuật để tiêu diệt phần còn lại của u não sau phẫu thuật, tuy nhiên xạ trị có thể được áp dụng ngay đầu tiên với những u không thể tiến hành phẫu thuật được.

Các phương pháp pháp xạ trị đang được áp dụng điều trị u não: xạ trị chiếu ngoài với nguồn Coban, xạ trị bằng máy gai tốc tuyến tính, xạ trị định vị: xạ phẫu Gamma knife, xạ phẫu Cyber knife.

Hoá trị

Hoá trị là sử dụng thuốc hoá chất đường tĩnh mạch hoặc đường uống để tiêu diệt tế bào ung thư. Thuốc hoá chất được điều trị theo chu kỳ.

Điều trị triệu chứng

Ở bất kỳ giai đọan nào của u não cũng cần điều trị kiểm soát triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Những điều trị triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân u não gồm:

• Điều trị giảm đau: bằng các thuốc thông thường, thuốc an thần.
• Điều trị chống co giật: depakin, gardenal, seduxen…
• Điều trị chống phù não bằng corticoid, manitol…

Chế độ chăm sóc

Chăm sóc bệnh nhân u não có hội chứng tăng áp lực trong sọ: bệnh nhân nằm đầu cao, theo dõi sát bệnh nhân để phát hiện các triệu chứng của hội chứng tăng áp lực trong sọ: đau đầu dữ dội, nôn, rối loạn ý thức để báo cho bác sĩ giải quyết kịp thời chống sự tụt kẹt não.

• Vật lý trị liệu: U não có thể gây liệt vận động, dẫn đến teo cơ, loét vùng tỳ đè, do đó cần tập vận động, chăm sóc vùng tỳ đè, chống loét.
• Tập nói: giúp bệnh nhân rối loạn ngôn ngữ, thất ngôn.
• Tâm lý liệu pháp: bệnh nhân u não thường có rối loạn tâm thần: chậm chạp, trầm cảm, hưng cảm, do đó cần được quan tâm chăm sóc về tinh thần.

CNTTCBTG – BV Bạch Mai

Bài viết Bệnh u não nguyên phát đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Hình ảnh khối u trong não

Lựa chọn điều trị khối u não phụ thuộc vào loại u não có, cũng như kích thước và vị trí của nó.

Triệu chứng u não

Các dấu hiệu và triệu chứng của khối u não khác nhau rất nhiều và phụ thuộc vào kích thước khối của u não, vị trí và tốc độ tăng trưởng. Dấu hiệu và triệu chứng gây ra bởi khối u não có thể bao gồm:

• Đau đầu mới khởi phát hoặc thay đổi trong mô hình đau.
• Nhức đầu dần dần trở thành thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn.
• Không giải thích được buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Tầm nhìn có vấn đề, chẳng hạn như mắt mờ, nhìn đôi hoặc mất thị giác ngoại vi.
• Dần dần mất cảm giác hoặc vận động ở một cánh tay hoặc một chân.
• Nói khó.
• Lẫn lộn trong các vấn đề hàng ngày
• Thay đổi nhân cách hoặc hành vi
• Động kinh, đặc biệt là ở những người không có tiền sử động kinh.

Gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu và triệu chứng như trên. Có thể bao gồm nhức đầu dần dần xấu đi, đặc biệt nghiêm trọng khi luôn luôn ở cùng một vị trí, hoặc có kèm theo buồn nôn hoặc nôn mửa hoặc bị mờ hoặc nhìn đôi.

Phân loại u não

Các khối u não bắt đầu trong não (u não tiên phát)

U não bắt nguồn từ chính bản thân não hoặc trong các mô gần nó, chẳng hạn như trong não – bao gồm màng não, dây thần kinh sọ, tuyến yên hoặc tuyến tùng. U não tiên phát bắt đầu khi các tế bào bình thường có các lỗi (đột biến) trong DNA. Những đột biến này cho phép tế bào phát triển và phân chia ở mức tăng và tiếp tục sống khi tế bào khỏe mạnh chết. Kết quả là khối lượng của tế bào bất thường tạo thành một khối u.

U não tiên phát ít phổ biến hơn là u não thứ phát, trong đó ung thư bắt đầu ở nơi khác và lan truyền đến não. Nhiều loại khác nhau của các khối u não tiên phát tồn tại. Cho từng tên từ loại tế bào có liên quan. Ví dụ bao gồm:

• Acoustic neuroma.
• Astrocytoma, còn được gọi là glioma, bao gồm astrocytoma anaplastic và glioblastoma.
• Ependymoma.
• Ependymoblastoma.
• Khối u tế bào mầm.
• Medulloblastoma.
• Meningioma.
• Neuroblastoma.
• Oligodendroglioma.
• Pineoblastoma.
• Ung thư bắt đầu ở nơi khác và lan truyền đến não

U não thứ phát (di căn)

Là kết quả của khối u  bắt đầu ở nơi khác trong cơ thể và sau đó lây lan đến não. U não thứ phát thường xuyên nhất xảy ra ở những người có tiền sử bệnh ung thư. Nhưng trong trường hợp hiếm hoi, một khối u di căn não có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh ung thư bắt đầu ở nơi khác trong cơ thể.

U não thứ phát phổ biến hơn so với những khối u não tiên phát. Bất kỳ ung thư cũng có thể lan truyền đến não, nhưng các loại phổ biến nhất bao gồm:

• Ung thư vú.
• Ung thư ruột kết.
• Ung thư thận.
• Ung thư phổi.
• Khối u ác tính

Các xét nghiệm và chẩn đoán

Nếu nghi ngờ có một khối u não, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm và thủ tục, bao gồm:

– Khám thần kinh

Một buổi khám thần kinh có thể bao gồm: kiểm tra thị lực, thính giác, thăng bằng, phối hợp và phản xạ. Khó khăn trong một hoặc nhiều lãnh vực có thể cung cấp manh mối về một phần của bộ não mà có thể bị ảnh hưởng bởi một khối u não.

– Các kiểm tra hình ảnh

Chụp cộng hưởng từ (MRI) thường được sử dụng để giúp chẩn đoán khối u não. Trong một số trường hợp thuốc nhuộm có thể được tiêm qua tĩnh mạch ở cánh tay trước khi MRI. Một số MRI, bao gồm cả MRI chức năng, MRI tưới máu và quang phổ học cộng hưởng từ có thể giúp bác sĩ đánh giá khối u và kế hoạch điều trị. Kiểm tra hình ảnh chụp cắt lớp khác có thể bao gồm cắt lớp vi tính (CT) và chụp cắt lớp phát xạ positron (PET).

– Các xét nghiệm để tìm ung thư ở các bộ phận khác

Nếu nghi ngờ khối u não có thể là một kết quả của ung thư đã lan rộng từ một vùng khác của cơ thể, bác sĩ có thể khuyên nên thử nghiệm để xác định nguồn gốc bệnh ung thư. Ví dụ, có thể CT scan lồng ngực để tìm những dấu hiệu của ung thư phổi.

– Thu thập và thử nghiệm mẫu tế bào bất thường (sinh thiết)

Sinh thiết có thể được thực hiện như một phần để loại bỏ các khối u não, hoặc sinh thiết có thể được thực hiện bằng cách sử dụng kim tiêm. Kim sinh thiết có thể được thực hiện cho các khối u não ở các khu vực khó tiếp cận hoặc các khu vực rất nhạy cảm trong não. Giải phẫu thần kinh một lỗ nhỏ, được gọi là một lỗ burr vào hộp sọ. Một kim nhỏ sau đó đưa qua lỗ. Mô được lấy ra bằng cách sử dụng kim tiêm, thường hướng dẫn của CT hay MRI. Các mẫu sinh thiết sau đó đã được xem dưới kính hiển vi để xác định xem nó là ung thư hoặc lành tính. Thông tin này là hữu ích trong việc hướng dẫn điều trị.

Theo Benh.vn

Bài viết Các thể ung thư não đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Theo đó, các nhà khoa học đã phát triển phương pháp mở hàng rào máu não để có thể tiêm thuốc “doxorubicin” vào khối u ở não bộ.

Họ cũng sử dụng phương pháp chụp cộng hưởng từ DCE-MRI để thấy rõ những thay đổi sóng siêu âm hội tụ từ trong một khối u thần kinh đệm và trong não bộ thông thường.

Ảnh chỉ có tính minh họa. (Nguồn: indexsmart.mirasmart.com)

Phương pháp này cũng giúp xác định mối liên hệ giữa những thay đổi nói trên với kết quả thu được từ chất hóa học trị liệu doxorubicin.

Trước đây, việc đưa thuốc vào các khối u não vốn được xem là thách thức lớn bởi sự hiện diện của “hàng rào máu não” – một lớp tế bào nội mô đóng vai trò như rào chắn, ngăn chặn những phần tửnhất định, bao gồm tế bào miễn dịch, virus, đi từ máu vào hệ thần kinh trung ương.

Vượt qua hàng rào máu não

Trưởng nhóm nghiên cứu Park Joo-yeong thuộc Quỹ phát minh y học Daegu-Gyeongbuk, khẳng định đây là một công nghệ mới giúp tăng hiệu quả điều trị bằng cách mở hàng rào máu não, trong khi nhiều loại thuốc trên thị trường dược phẩm hiện nay vẫn chưa thể vượt qua “rào chắn” này.

Bộ Khoa học, Thông tin truyền thông và Hoạch địch tương lai Hàn Quốc là đơn vị tài trợ triển khai nghiên cứu nói trên và kết quả công trình này đã được đăng tải trên ấn phẩm số ra mới nhất của Tạp chí “Journal of Controlled Release”.

Benh.vn. ( Theo Vietnam+)

Bài viết Tìm ra phương pháp mới chữa u não mà không cần phẫu thuật đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.