Hôn nhân cận huyết là gì?

Hôn nhân cận huyết thống là hôn nhân nội tộc, chỉ những cặp hôn nhân trong cùng một nhóm thân tộc, họ hàng bởi luật tục hoặc tập quán quy định có mối quan hệ huyết thống với nhau theo dòng họ mẹ hoặc dòng họ cha. Hay nói cách khác, hôn nhân cận huyết thống là hôn nhân giữa những người có cùng dòng máu trực hệ.

Mục 3, Điều 10- Chương II, Luật Hôn nhân và Gia đình nước CHXHCN Việt Nam nêu rõ: Việc kết hôn bị cấm trong những trường hợp sau đây: Giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời.

(Ảnh minh họa)

Hôn nhân cận huyết thống ở nước ta

–  Hôn nhân anh chị em họ chéo (tức hôn nhân con cô con cậu): Con cô con cậu lấy nhau, có thể là con gái cô lấy con trai cậu, hoặc con gái cậu lấy con trai cô.

–  Hôn nhân anh chị em họ song song tức hôn nhân con gì – con già và (hôn nhân con chú – con bác).

Hôn nhân cận huyết thống không phải là chuyện mới. Nó đã tồn tại trong mạch ngầm của đời sống xã hội từ thời sơ khai của loài người. Chế độ mẫu hệ từ thời xa xưa và gần đây nhất là chế độ phong kiến coi hôn nhân cận huyết thống như một sinh hoạt bình thường trong đời sống xã hội. Từ xưa đã có nhiều trường hợp anh em, thậm chí chú cháu trong hoàng tộc lấy nhau để duy trì sự nối dõi, ngai vàng…

Song, với cuộc sống hiện đại luôn tôn vinh giá trị con người, những bản ngã cá nhân như ngày nay… hôn nhân cận huyết thống là điều khó có thể chấp nhận dù vẫn còn tồn tại và gây nên nhiều oan trái.

Những câu chuyện đau lòng

Rời gia đình vào thành phố lập nghiệp, Trinh được sống tại nhà người bác ruột. Sau khi ly thân với vợ, bác chuyển công tác ra Hà Nội. Cường – anh con trai của bác, sau chuyến du học trở về đã bắt đầu sống cùng nhà với Trinh. Sau 1 năm sống cùng nhau, Cường và Trinh nhiều lần bị mẹ Cường phát hiện mối quan hệ không đúng đạo lý nên đã ngăn cấm nhưng cả hai vẫn mặc kệ dư luận. Song trước áp lực của gia đình hai bên, Cường quyết định chuyển công tác đến một tỉnh xa thành phố trong 2 năm, còn Trinh chấp nhận lấy chồng.

Cô từng nói: “Tôi không quan tâm mọi người bên ngoài nhìn vào nghĩ gì, đánh giá ra sao vì chúng tôi chịu trách nhiệm với quyết định của mình. Tôi biết chồng tôi hay vợ anh biết được điều này sẽ rất thất vọng và đau khổ nhưng tôi và anh vẫn rất yêu nhau. Chúng tôi rời xa nhau vì hiểu rằng, cuộc sống này không phải chỉ yêu nhau là có thể sống với nhau đến trọn đời, trọn kiếp được…”

(Ảnh minh họa)

Luật pháp quy định ra sao?

Theo điều 8, Luật Hôn nhân Gia đình năm 2000

– Những người có dòng máu về trực hệ là cha, mẹ đối với con; ông bà đối với cháu nội và cháu ngoại.

– Những người có quan hệ trong phạm vi 3 đời là những người có cùng một nguồn gốc sinh ra: Cha mẹ là đời thứ nhất; Anh chị em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha là đời thứ 2; Anh chị em con chú con bác, con cô con cậu, con dì là đời thứ 3.

Điều 10, Luật Hôn nhân Gia đình năm 2000 quy định

Những trường hợp cấm kết hôn: Giữa những người có cùng dòng máu về trực hệ, giữa những người có họ trong phạm vi ba đời.

Nghị Quyết 02/2000/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán TANDTC

Hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 2000, Mục 1 điểm C có 2 quy định:

– Giữa những người có dòng máu về trực hệ là cha mẹ với con; giữa ông bà với cháu nội và cháu ngoại.

– Giữa những người có họ trong phạm vi 3 đời là những người có cùng một gốc sinh ra: Cha mẹ là đời thứ nhất; anh em cùng cha cùng mẹ hoặc cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha là đời thứ 2; anh chị em con chú con bác con cô con cậu con dì là đời thứ 3.

Không nguy hiểm như mọi người vẫn tưởng

Một nghiên cứu của Mỹ đã cho thấy, nguy cơ sinh con dị tật, chậm phát triển tinh thần hoặc bị bệnh di truyền nặng nề ở những cặp vợ chồng là anh em họ thế hệ một chỉ cao hơn 2-3% so với những cặp vợ chồng khác. Con số này thấp hơn nhiều so với điều mà đa số người vẫn tin. Đó là kết luận của một nghiên cứu kéo dài 2 năm dựa trên các số liệu thống kê sức khỏe về những trẻ sinh ra trong gia đình mà bố mẹ là anh em họ con chú con bác ở Bắc Mỹ, châu Phi, châu Á và Cận Đông.

Hôn nhân giữa những người là anh em họ từ lâu vẫn là điều cấm kỵ và được coi là trái phát luật tại 30 bang của Mỹ và một số nước châu Âu, nhưng lại không bị cấm ở những nơi khác, nhất là Trung Đông, châu Á và châu Phi.

Theo bác sĩ Robin Bennett, Đại học Washington (Seattle) – người chỉ đạo nhóm nghiên cứu: “Tại một số nước, có tới 20-60% cặp vợ chồng liên quan với nhau về huyết thống và việc lấy anh em họ thậm chí còn được ưa chuộng hơn so với lấy người ngoài. Nếu xét về khía cạnh sinh học, con cái của những cặp vợ chồng cùng huyết thống có nhiều nguy cơ bị rối loạn di truyền hơn vì các anh em họ thế hệ một (con chú con bác, con cô con cậu) có 12,5% gen giống nhau và khả năng nhận được bản sao giống nhau của một gen bệnh mang tính lặn là khá cao (khoảng 6,25%). Người mang một gene lặn không có biểu hiện bệnh nhưng những đứa con nhận được cả hai gen này từ bố mẹ sẽ bị bệnh.”

Cũng theo nhóm nghiên cứu, không nhất thiết phải ngăn cản những cuộc hôn nhân giữa các cặp anh em họ. Điều quan trọng là họ cần được tư vấn di truyền trước khi cưới. Bác sĩ sẽ nghiên cứu kỹ tiền sử bệnh tật của gia đình để phát hiện ra những gen lặn trùng hợp ở hai phía và tìm cách hỗ trợ giảm thiểu nhất.

Benh.vn

Bài viết Hôn nhân cận huyết và những điều chưa tỏ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Nhu cầu thực tế

Hiện nay, nhu cầu xác định giới tính, xác định huyết thống cha con với thai nhi chỉ vài tuần tuổi đang “nở rộ”. Rất nhiều người không ngần ngại chi vài chục triệu đồng để sử dụng dịch vụ “công nghệ cao”, mà không biết rằng, đã mất tiền oan, cũng như hệ lụy từ việc “nhầm lẫn” khi xác định huyết thống cha con không hề đơn giản.

Xác định giới tính cho con trước sinh để “chọn lựa” là nhu cầu của khá đông các cặp vợ chồng, nhưng điều này bị pháp luật cấm (dù trên thực tế đa số người mẹ biết giới tính của con trước khi sinh). Còn xác định quan hệ huyết thống, “tìm cha” cho con thì luật không cấm, nhưng nhu cầu này thường phải thực hiện một cách “bí mật”.

Vì những người phải xét nghiệm huyết thống cho con trước sinh thường là chị em trót “ăn nem” nên không rõ cái thai trong bụng là của chồng hay “người lạ”, hoặc do quan hệ với nhiều người trong cùng thời gian mà không biết ai là tác giả để “bắt đền”.

Chính vì việc kiểm tra này khó chia sẻ với người khác, nên nhiều chị em đã lên mạng tìm hiểu, thấy có quảng cáo có thể xác định quan hệ huyết thống trước sinh bằng phương pháp không xâm lấn (không can thiệp vào bào thai như sinh thiết nhau thai hoặc chọc dò nước ối để lấy mẫu, mà chỉ cần lấy máu của người mẹ đang mang thai và người cha nghi vấn để xét nghiệm). Sau khi bỏ vài chục triệu đồng để xét nghiệm, kết quả thu được với độ chính xác là 99,9%.

Chuyên gia nói gì

Tại Việt Nam

Việc này, GS.Lê Đình Lương, Tổng thư ký Hội Di truyền học Việt Nam, cố vấn khoa học của Trung tâm phân tích ADN và công nghệ di truyền cho rằng, những người lựa chọn dịch vụ này để biết huyết thống của con đang bị mất tiền oan. Cả kỹ thuật chọc ối và không chọc ối (không xâm lấn) để chẩn đoán trước sinh, giúp các ông bố, bà mẹ biết trước tình trạng sức khỏe của con mình rồi quyết định có giữ đứa trẻ hay không.

Tuy nhiên, theo GS Lương, ông từng nghiên cứu thử nghiệm việc xác định ADN của bào thai trong máu người mẹ nhưng chỉ  thành công trong vài trường hợp đứa con có giới tính khác mẹ, còn không thì không thành công.

Trên thế giới

Còn trên thế giới, vài năm trước đây, các nhà khoa học Nga đã nghiên cứu và công bố về phương pháp này, nhưng cho đến nay, công nghệ xác định trước sinh không xâm lấn vẫn đang ở dạng thử nghiệm, chưa đủ tin cậy để ứng dụng rộng rãi. Lý do, ADN của con trong máu mẹ vô cùng ít, có sự dao động, phụ thuộc vào tương tác, phản ứng trong cơ thể người mẹ và con nên lọc được ADN của con trong máu mẹ rất khó.

Trên thực tế, qua kết quả nghiên cứu của nhiều nước, kết quả giám định bằng phương pháp này thậm chí chỉ cho tỷ lệ 99%. Mà tỷ lệ qui định của y khoa thế giới, khi xét nghiệm huyết thống hoặc bệnh tật mà độ chính xác chỉ 99% thì không được coi là bằng chứng trước tòa. Gen của con người nói chung có đến 99% là giống nhau, chỉ còn 1% còn lại là khác nhau. 1% này là nhóm gen đặc biệt, dùng để xác định huyết thống, phân biệt giữa người này với người kia.

Do đó, nếu xác định huyết thống mà kết quả chỉ 99% thì hoàn toàn không đáng tin cậy. Hiện nay, việc xét nghiệm huyết thống với 16 gen thì độ chính xác đã lên tới 99,99999%. Ở Việt Nam, không có nơi nào thực hiện được việc chẩn đoán trước sinh bằng xét nghiệm không xâm lấn, do đó, các mẫu xét nghiệm đều phải gửi ra nước ngoài với chi phí khá cao, và như đã nói trên, kết quả không đáng tin cậy.

Lời khuyên

Để xác định huyết thống của người con trước khi sinh, một phương pháp đang được ứng dụng phổ biến là chọc dò nước ối để xét nghiệm ADN. Tuy nhiên, nhiều người do thiếu hiểu biết, cho rằng phương pháp này dễ gây sảy thai. Theo GS Lương, bản chất của chọc ối là làm xuất huyết giữa mẹ và con (chọc kim tiêm vào bọc ối để hút 3 ml nước ối rồi lọc lấy ADN của con trong đó để xét nghiệm) và yếu tố duy nhất có thể gây nguy hiểm cho cả thai phụ và thai nhi là người mẹ mang nhóm máu Rh-. Nếu người mẹ mang nhóm máu này (ở Việt Nam tỷ lệ là 0,07%) dễ bị sảy thai, thì không nên chọc ối.

Về thời điểm có thể chọc ối để xét nghiệm, GS Lương khuyên, người mẹ nên tiến hành thủ thuật này từ tháng thứ tư của thai kỳ trở đi (khi thai được 12 tuần tuổi), vì lúc này, trong nước ối mới chứa tế bào của con đủ để làm xét nghiệm, còn trước đó, lượng tế bào trong nước ối gần như không có. Hơn nữa, thai dưới 3 tháng thì túi ối nhỏ, khó chọc, dễ phải chọc nhiều lần nên gây đau cho người mẹ.

Đáng quan tâm, xét nghiệm ADN từ phương pháp chọc dò túi ối có chi phí chỉ bằng 1/5 so với phương pháp lấy máu ngoại vi, và cho kết quả chỉ sau vài giờ, với độ chính xác nếu với người cha nghi ngờ là 100%, còn với cha đẻ là 99,99999%.

Hiện nay việc xác định quan hệ huyết thống thường được tiến hành bằng xét nghiệm 16 gen. Tuy nhiên, trong những trường hợp đặc biệt có thể phải phân tích tới 50 gen (những trường hợp cha đẻ thật sự và cha đẻ nghi vấn có quan hệ huyết thống như anh em trai ruột, bố và con trai) mới cho kết quả chính xác.

Thực tế, những trường hợp này rất hiếm hoi. GS Lương cho biết, qua thực tiễn giám định tại Trung tâm phân tích ADN và công nghệ di truyền, trong khoảng 10.000 trường hợp, chỉ có vài ba trường hợp phải xét nghiệm nhiều hơn 16 gene.

Bài viết Xét nghiệm máu của bà bầu để xác định huyết thống của con có khi mất tiền oan! đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.