Bệnh mụn trứng cá xuất hiện nhiều nhất ở nam, nữ tuổi dậy thì (90% ở lứa tuổi từ 13 -19 tuổi cho đến 30 – 40 tuổi). Nữ giới thường bị nhiều hơn nam giới. Bệnh mụn trứng cá nếu không được điều trị kịp thời phù hợp sẽ để lại sẹo vĩnh viễn gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống.

Các thể lâm sàng và Chẩn đoán mụn trứng cá

Triệu chứng lâm sàng

• Trứng cá thông thường: Là thể rất phổ biến ở cả hai giới, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên. Các thương tổn cư trú đặc biệt ở vùng da mỡ gồm mặt (má, trán, cầm), ở vùng giữa ngực, lưng, vai. Tổn thương đa dạng: nhân trứng cá, sẩn, sẩn mụn, mụn mủ, u viêm tấy, áp xe.
• Trứng cá đỏ: thường gặp ở người da trắng từ 30 – 50 tuổi, đa số gặp ở nữ, nhất là người có cơ địa da dầu, những người sử dụng thuốc bôi có corticoid. Vị trí tổn thương ở vùng mặt, mũi, xung quanh miệng. Bệnh kèm theo cảm giác nóng bừng ở mặt trên nền da đỏ xuất hiện từng đợt sẩn mủ, sau nhiều đợt tiến triển nhất là ở nam giới thường có phản ứng phì đại, xơ hoá ở vùng mũi tạo thành mũi sư tử. Nguyên nhân thường có vai trò của ropionibacterium acnes và demodex folliculorum.
• Trứng cá mạch lươn: bệnh gặp chủ yếu ở nam giới, bắt đầu sau tuổi dậy thì và tiếp tục kéo dài trong những năm về sau. Vị trí tổn thương ở ngực, mặt, lưng, vai và cổ…Tổn thương bắt đầu bằng mụn mủ ở nang lông, các ổ mủ to dần đi vằn vèo thành hang hốc với nhiều lỗ đào, nhiều cầu da. Bệnh tiến triển dai dẳng và khó chữa
• Trứng cá sẹo lồi: thường gặp ở nam giới, khu trú ở vùng ngực, gáy, vùng rìa tóc…tổn thương giống sẹo lồi, trên bề mặt có vài mụn mủ tiến triển lâu dài và để lại sẹo
• Trứng cá hoại tử: nguyên nhân có thể do mẫn cảm của người bệnh với vi khuẩn, bệnh thường gặp ở nam giới, tổn thương khu trú đối xứng ở trán, thái dương, dìa tóc. Tổn thương để lại sẹo lõm tồn tại vĩnh viễn.
• Trứng cá do thuốc: Nhiều loại thuốc có thể gây nên thương tổn dạng trứng cá khó có thể phân biệt với trứng cá thực sự, các thuốc nội tiết, thuốc chống lao, corticoid…
• Trứng cá nghề nghiệp: Nguyên nhân thường do tiếp xúc với hoá chất, dầu mỡ, thương tổn gần giống trứng cá thường : nhân, mụn mủ, sần, nang…
• Mũi sư tử: Do tuyến bã hai bên mũi quá sản, khiến chất bã bài tiết rất nhiều kèm theo thói quen nặn làm cho tổ chức tuyến bã bị phì đại, quá sản thành lỗ chân lông quá rộng làm mũi bị biến dạng, khi nặn sẽ thấy chất bã phụt ra.

Nguyên nhân của bệnh

Mặc dù có nhiều nguyên nhân gây bệnh nhưng có 3 cơ chế chính gây nên bệnh trứng cá:

• Sự tăng tiết bã nhờn: Sự hoạt động của tuyến bã có sự biến đổi liên quan với các hormon, đặc biệt là hormon sinh dục nam và trong đó testosteron là hormon có tác dụng kích thích sự phát triển và bài tiết chất bã, đồng thời làm giãn rộng và làm tăng thể tích tuyến bã ở mặt.
• Sự ứ đọng chất bã: Sừng hoá cổ nang lông tuyến bã.
• Sự sản xuất quá mức các chất bã kết hợp với dày sừng ở phễu nang lông gây nên hiện tượng ứ đọng chất bã. Nguyên nhân của dày sừng này là do tác dụng kích thích của chất bã lên thành nang lông.
• Sự viêm nhiễm: vai trò của vi khuẩn Propionibacterium acne, vi khuẩn này có khả năng phân huỷ lipid, giải phóng acid béo tự do gây viêm mạnh.

Điều trị bệnh trứng cá

Các thuốc sử dụng trong điều trị bệnh trứng cá

• Thuốc làm giảm bã nhờn: Rửa mặt hoặc bôi tại chỗ: Acneaid, Isotrétinoine
• Thuốc ngăn chặn ứ đọng chất bã: Vitamin A acid tại chỗ, Isotrétinoine, Peroxyde de benzoyle
• Thuốc hạn chế viêm: Peroxyde de benzoyle
• Chống nhiễm trùng: sử dụng Kháng sinh tại chỗ: erythromycine, clindamycine…, hoặc có thể sử dụng Kháng sinh uống: tetracycline, erythromycine…

Cách phòng chống bệnh trứng cá

• Loại bỏ nguyên nhân
• Sinh hoạt điều độ, tránh thức khuya, hạn chế ăn chất cay nóng, dầu mỡ…
• Vệ sinh da mặt hàng ngày, tránh nặn mụn, chà xát tổn thương.

CNTTCBTG – BV Bạch Mai

Bài viết Các thể lâm sàng và chữa bệnh mụn trứng cá đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi tại chỗ

Mụn trứng cá là bệnh ngoài da và thường điều trị bằng các thuốc bôi tại chỗ trong đó có nhiều nhóm khác nhau sẽ được sử dụng tùy vào từng tình trạng bệnh.

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi nhóm Tretinoin

Tretinoin: tretinoin (Retin-A) là một loại Retinoic acid (biệt dược Retin-A, Locacid, Differin) dạng dung dịch và dạng gel, có tác dụng tiêu sừng, chống lại dày sừng ở cổ nang lông, làm chất bã thoát đi được, phần nào tác dụng làm giảm nhân trứng cá chống viêm và chống vi khuẩn. Đây là loại thuốc rất phổ biến trong điều trị mụn trứng cá hiện nay đang áp dụng. Cách dùng như sau:

• Bôi ngày một lần vào buổi tối, bôi một lớp mỏng để qua đêm, không nên bôi vùng da quanh mắt, một số bệnh nhân da nhạy cảm dễ phản ứng có thể bôi cách nhật hoặc cách hai ngày mới bôi 1 lần.
• Tuần đầu bôi thuốc có thể có tác dụng phụ da hơi đỏ, rát, róc vảy.Đợt bôi thuốc thường kéo dài 4-8 tuần có khi 12 tuần.
• Tretinoin thích hợp cho tổn thương đầu trắng, đầu đen và cả một số dạng tổn thương khác.

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi nhóm Benzoyl peroxide

Benzoyl Peroxide (Biệt dược Oxy 5 – 10, Panoxyl 2,5 – 5 – 10, Eclaran). Nhóm thuốc bôi Benzoyl peroxyde có tác dụng chống vi khuẩn, co hiệu lực hầu hết với các loại trứng cá có viêm như trứng cá sẩn, trứng cá mụn mủ, trứng cá nang bọc và trứng cá có nhân. Tác dụng thường giảm đỡ bệnh sau 4 tuần.

• Bôi thuốc ngày 1-2 lần, lần đầu bôi thuốc nên thử 1 vùng sau 15 phút lau rửa đi, nếu không có phản ứng gì ngày hôm sau bôi thuốc, sau 30 phút – 1 giờ lau rửa đi, sau đó hàng ngày bôi thuốc sau 1-3 giờ lau rửa đi.
• Người ta còn thấy dường như nhóm thuốc này có tác dụng làm giảm tuyến bã, tiêu sừng tiêu nhân trứng cá, giảm viêm. Bôi 1 lớp mỏng vùng có trứng cá viêm, một số bệnh nhân bôi thuốc những ngày đầu da có thể đỏ và bong vẩy nhẹ sau đó qua đi.

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi nhóm chống lột da, nhờn da

Các thuốc tróc lột da và chống da nhờn

• Các thuốc này làm lột da nhẹ và chống da dầu, làm cho các nhân trứng cá thoát đi được nên đỡ bệnh. Thành phần thường có lưu huỳnh (sulfur ), Salicylic acid, resorcinol và benzoyl peroxide loại 10%, biệt dược kem Fostex ( thành phần có lưu huỳnh,Salicylic acid, resorcinol…).
• Sulfoxyl – Strong ,Sulfacet -R ,Novacet và benzoyl peroxide 10%.

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi nhóm kháng sinh

Thuốc bôi kháng sinh tại chỗ (mỡ kháng sinh) thường dùng thuốc bôi có chứa Erythromycin (Biệt dược Eryfluid, Erthrogel…) hoặc Clindamycin (Biệt dược Dalacin T, Cleocin T…) và Benzamycin (có Erythromycin 3% và Benzoyl peroxide 5%).

Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc uống toàn thân

Có nhiều loại thuốc uống điều trị mụn trứng cá và thường sẽ được chỉ định cùng với các loại thuốc bôi, đặc biệt trong những trường hợp mụn trứng cá nặng, kèm theo các chứng viêm nhiễm.

Thuốc kháng sinh trị mụn trứng cá

Thuốc kháng sinh: chủ yếu dùng nhóm thuốc khấng sinh có tác dụng làm giảm số lượng vi sinh vât P.acnes:

• Tetracyclin 250mg 2-4 lần/ngày hoặc Doxycyclin 100mg 2viên/ngày, Minocyclin (Minocin) 50mg-100mg 2viên/ngày.
• Thường dùng một đợt 10 ngày, người ta cho rằng có thể dùng trị liệu dài ngày.
• Tetracyclin 0,25g 2 viên/ngày trong vài tuần đến một vài tháng, ngoài tác dụng chống P.acnes có nghiên cứu còn cho là dùng liều thấp kéo dài Tetracyclin có tác dụng ức chế sự chế tiết của tuyến bã.
• Khi có trứng cá mụn mủ, viêm tấy có thêm vai trò của vi khuẩn khác (tụ cầu, liên cầu…) nên chuyển dùng một đợt kháng sinh khác như Ampixilin, Cephalosporin hoặc Trimethoprin.

Thuốc hormon trị mụn trứng cá

Trị liệu hormon có lựa chọn: chỉ dùng cho bệnh nhân nữ bị trứng cá.

• Thuốc tránh thai (oral contraceptives) có tác dụng ức chế sự tăng tiết Androgen của buồng trứng.
• Thường dùng loại cyproteron acetate (Biệt dược Dian 35) 1viên/ngày, chống chỉ định cho bệnh nhân bị u vú và viêm niêm mạc cổ tử cung.
• Trong các ca dùng thuốc mà trứng cá lại tăng lên thì ngừng thuốc.

Isotretinoin trị mụn trứng cá

Isotretinoin (Accutane viên nang 10, 20, 40mg) Isotretinoin (13_cis retinoic acid) là thuốc thuộc nhóm retinoid (vitamin A acid) có tác dụng hiệu quả cao điều trị trứng cá, nhưng phần nào độc hại và tốn kém, chỉ nên dùng cho các trường hợp trứng cá nặng, dai dẳng (trứng cá viêm tấy, nang bọc, ngóc ngách).

• Thuốc có tác dụng làm giảm chế tiết chất bã, giảm sừng hóa nang lông và giảm số lượng P.acnes.
• Bệnh nhân nữ nếu chỉ định dùng Isotretinoin phải đảm bảo trước khi dùng thuốc là đang không có thai, trong thời gian dùng thuốc và sau khi dùng thuốc 1-3 tháng đảm bảo không có thai, vì một trong những tác dụng phụ là thuốc có thể gây quái thai.
• Liều dùng bắt đầu 0,5mg/kg/ngày sau đó tăng lên 1mg/kg/ngày, có thể dùng thuốc này trong vòng 4-5 tháng.

Các thuốc uống khác trị mụn trứng cá

• Spirolactone 100-200mg/ngày trong 3-6 tháng cho phụ nữ ngoài 30 tuổi.
• Biotin 5mg 2viên/ngày, có thể dùng hàng tháng.
• Vitamin A 50.000-100.000 iu/ngày.

Điều trị mụn trứng cá bằng các phương pháp khác

• Chích nặn nhân trứng cá: dùng cái chích nặn nhân trứng cá (extractor Schamberg) chích nặn nhân trứng cá, làm thoát mụn mủ và nang trứng cá sẽ mau lành hơn. Chú ý vô khuẩn và bôi thuốc gây tê bề mặt vùng da chích nặn trứng cá.
• Tháo bỏ nặn nhân trứng cá bằng keo cyanoacylate: bôi keo cyanoacylate vào mụn trứng cá dùng que nhựa dính vào chỗ đó, sau 1 phút nhắc ra kéo theo nhân trứng cá bị dính chặt vào que thủy tinh hay tấm plastic.
• Phương pháp lột bằng băng khía vạch: dán băng khía vạch lên mặt vài giây rồi bóc đi, làm nhiều lần có khi đến 30 lần, cho đến khi nhìn thấy lớp lấp lánh, mục đích là làm bật nút vít tắc ở cổ nang lông để nhân trứng cá thoát đi được.
• Xoa bóp da mặt: hàng ngày chỉ nên rửa mặt 2-3 lần, rửa mặt bằng tay nhẹ nhàng tránh làm xây xước da, xoa bóp nhẹ nhàngda mặt giúp lưu thông chất bã.
• Có thể rửa mặt ngày 2 lần bằng xà phòng Acne aid bar có tác dụng tẩy bớt chất bã nhờn ở da.
• Tránh căng thẳng thần kinh
•  Hạn chế ăn nhiều đường, Sô-cô-la.

Giải quyết sẹo trứng cá sau khi điều trị mụn trứng cá

Các tổn thương trứng cá thường để lại sẹo nhỏ, mềm nông, sau một thời gian mới hết. Một số trường hợp bị sẹo lồi, sẹo phì đại hoặc sẹo teo lõm cá biệt là sẹo hốc lõm to như hố băng.

Với các trường hợp trứng cá sẹo lồi có thể giải quyết bằng tiêm Triamcinolone acetonide vào dưới sẹo lồi.

Với các trường hợp sẹo hốc lõm người ta có thể lựa chọn một trong các phương pháp sau:

• Hớt, bào da (Dermabraion)
• Cấy Silicon vào da: cấy polymethylsiloxane có tính dẻo, 300centristrokes.
• Cấy collagen vào dưới da chữa sẹo mềm nông và sâu. Cấy collagen da bò tinh khiết hòa tan, tiêm số lượng nhỏ 1 tháng 3 lần. Tuy nhiên cách này không có hiệu quả với sẹo hốc lõm to.

Bài viết Điều trị bệnh trứng cá – Các biện pháp điều trị hiện nay đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Biểu hiện lâm sàng có thể nhẹ: có một số nhân trứng cá, đến mức độ nặng trứng cá cục, viêm tấy, nang bọc, ngóc ngách, tạo sẹo lồi, sẹo lõm to.

Bệnh ảnh hưởng đến tâm lý thẩm mỹ, bệnh nhân lo lắng vì tổn thương thường xuất hiện ở mặt.

Danh pháp còn gọi trứng cá thông thường (Acne vulgaris).

Nguyên nhân gây bệnh trứng cá

Tuyến bã có ở hầu khắp các vùng da của cơ thể trừ lòng bàn tay, lòng bàn chân, mặt mu ngón chân và môi dưới, tuyến bã thường tập trung nhiều ở vùng mặt, ngực, lưng, phần trên cánh tay.

Tuyến bã chế tiết ra chất bã (Sebrum) đổ vào phần trên nang lông, bài tiết ra da có tác dụng làm da mềm mại, chống ngấm nước và có tác dụng phần nào chống vi khuẩn, nấm.

Hiện nay người ta cho rằng các yếu tố căn nguyên sinh ra bệnh trứng cá gồm có:

• Thể địa da dầu, tăng tiết chất bã (có tính chất tố bẩm  di truyền, gia đình).
• Dày sừng cổ nang lông làm chất bã bị vít tắc, không thoát ra ngoài được.
• Vi khuẩn Propionibacterium  acnes (P.A).
• Nồng độ dihydrotestosteron tăng cao ở mô.

Do có thể địa da dầu tuyễn bã to ra, tăng chế tiết chất bã, chất bã tiết ra nhiều mà không thoát ra được do  cổ nang lông bị dày sừng hẹp lại tạo thành nhân trứng cá (comedomes), vi khuẩn Propionibacterium acnes phân hủy chất bã tạo thành các axít béo tự do ngấm ra tổ chức xung quanh tạo nên các sẩn viêm, nếu bội nhiễm thêm tụ cầu, liên cầu…tạo nên sẩn mủ,mụn mủ.

Tùy theo mức độ và cách xử trí các sẩn, mụn mủ khi khỏi có thể tạo sẹo một thời gian hay vĩnh viễn.

• Lứa tuổi thường gặp nhất là 10 – 25 tuổi ở cả nam và nữ.
• Các yếu tố ảnh hưởng:
  • Yếu tố nội tiết
  • Yếu tố xúc động thần kinh có thể làm nặng thêm bệnh.
  • Một số thuốc có thể gây trứng cá hoặc làm bệnh nặng thêm: Lithium, hydantoin, bôi corticoid, uống viên tránh thai, isoniazide, iod…
  • Yếu tố nghề nghiệp: tiếp xúc dầu khoáng…
  • Trứng cá do dioxin.

Triệu chứng lâm sàng bệnh trứng cá

Vị trí: thường gặp ở vùng mặt, ngực, lưng (nhất là vùng liên bả), phần trên cánh tay.

Tổn thương cơ bản trứng cá

Tùy theo tổn thương cơ bản và mức độ bệnh ta có thể quan sát thấy

Trứng cá đầu trắng: trên da mặt thấy các điểm trắng 1-2 mm ở dưới da, đó chính là nhân

trứng cá.

• Trứng cá đầu đen: có một điểm đen ở lỗ chân lông, đó là chất bã phần trên bị oxy hóa.
• Trứng cá sẩn viêm: có các sẩn viêm 1-3mm đường kính, nặn ra nhân trứng cá là một sợi chất bã màu trắng ngà vàng.
• Trứng cá sẩn mủ, mụn mủ: có sẩn mủ, trung tâm là mủ và nhân trứng cá, có quầng viêm đỏ bao quanh, kích thước 1-5mm.
• Trứng cá viêm tấy: bao quanh nhân trứng cá là khối viêm tấy 1-3cm đường kính, viêm đỏ sưng cứng, ấn đau, sau hóa mủ.
• Trứng cá nang bọc: có các nang bọc chìm dưới da, có vỏ xơ bao quanh, trong chứa chất bã, mủ.

Các thể lâm sàng bệnh trứng cá

Trứng cá thông thường

• Không viêm: đầu trắng, đầu đen.
• Có viêm: sẩn, mụn mủ, viêm tấy, nang bọc

Viêm nang lông do Pityrosporum ovale

Sẩn đỏ, nhỏ, viêm rõ, hay ở vùng lưng, 50% số ca tìm thấy Pityrosporum ovale.

Trứng cá do steroids: do dùng steroids ngắn hoặc dài ngày. Tổn thương là sẩn đỏ màu đỏ đồng nhất, các sẩn mủ rải rác ở mặt, lưng, cổ và cánh tay. Thường không có nhân trứng cá.

Trứng cá do mỹ phẩm: thường do bôi kem làm ẩm da.

Trứng cá sẹo lồi (Acne kelodalis): trứng cá khi lành để lại sẹo lồi.

Trứng cá hoại tử: có quá trình hoại tử tạo sẹo lõm.

Trứng cá ngóc ngách (Acne conglobata): cá các nang bọc, chứa chất lầy nhầy, viêm u hạt, các nang bọc, có đường thông dò các nang với nhau, sau tạo thành sẹo dúm dó.

Trứng cá đỏ (Acne Rosacea): mũi, hai má đỏ về sau giãn mạch, có thể kém theo sẩn trứng cá, mức độ nặng thành mũi sư tử (Rhinophyma).

Xét nghiệm bệnh trứng cá

• Chiếu đèn Wood nếu có màu da cam là cho biết có sự hiện diện của P.acnes.
• Nếu có mụn mủ nuôi cấy xác định vi khuẩn bội nhiễm và thử độ nhạy cảm kháng sinh.
• Định lượng hormon nhóm Androgen.

Chẩn đoán bệnh trứng cá

Chẩn đoán xác định: chủ yếu dựa vào lâm sàng, vị trí vùng mặt, ngực, lưng; tổn thương là các nhân trứng cá (đầu trắng, đầu đen), sẩn viêm có nhân trứng cá ở giữa, mụn mủ, viêm tấy, nang bọc.

Chẩn đoán phân biệt bệnh trứng cá

• Viêm nang lông do tụ cầu
• U mềm lây (Molluscum contagiosum) sẩn hình tròn bán cầu, trơn nhẵn, có điểm lõm ở giữa, nguyên nhân do virus.

Bài viết Bệnh trứng cá: nguyên nhân, triệu chứng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Mụn trứng cá – vấn đề nan giải của chị em phụ nữ

Theo thống kê mỗi năm, có hơn 50 triệu người Mỹ đi chữa các bệnh liên quan đến mụn, da mặt. Đáng ngạc nhiên hơn nữa, hàng năm tỷ lệ mụn trứng cá ở phụ nữ trưởng thành tại các quốc gia có dấu hiệu gia tăng.

Mỹ chế tạo thành công vắc xin trị mụn cho chị em phụ nữ

Theo Joshua Zeichner, chuyên gia về mụn trứng cá, giám đốc viện nghiên cứu về mỹ phẩm và lâm sàng về da liễu thuộc bệnh viện Mount Sinai ở New York cho biết: “Hầu như rất ít người nắm rõ nguyên nhân gây mụn. Đa số nôm na hiểu rằng, tiềm ẩn dưới làn da chúng ta có chứa các loại vi khuẩn và chúng phá vỡ lớp biểu bì nổi lên thành mụn”.

Nói về nguyên nhân gây mụn, Eric C Huang, trưởng nhóm nghiên cứu của dự án cho biết “Mụn trứng cá được gây ra một phần bởi vi khuẩn P.acnes, loại vi khuẩn xuất hiện trong suốt cuộc đời bạn. Tuy nhiên, vi khuẩn P.acnes thực tế có tác động tốt cho con người vì thế chúng ta không thể loại bỏ chúng hoàn toàn”.

Mụn trứng cá có thể được giải quyết bằng vắc xin

Để giải quyết tình trạng này, tại phòng thí nghiệm tại Đại học California, San Diego, một nhóm các nhà khoa học đang làm việc để tìm ra phương pháp bỏ mụn trứng cá. Tuy nhiên, việc phát triển loại vắc xin ngừa mụn trứng cá vấp phải một vấn đề khá đặc biệt.

Eric C Huang, trưởng nhóm nghiên cứu của dự án cho biết: “Hiện chúng tôi đã tìm ra một kháng thể đối với một loại protein độc hại có trong vi khuẩn P. acnes – protein này vốn luôn bám vào da gây viêm và từ đó dẫn đến mụn trứng cá” . Điều đó đồng nghĩa với việc vắc xin có thể ngăn chặn các tác động tiêu cực, gây mụn trứng cá của vi khuẩn P. acnes mà không hủy đi vi khuẩn này.

Được biết, dự án sử dụng phương pháp sinh thiết da trên các mẫu mà các nhà nghiên cứu thu thập được từ bệnh nhân mụn trứng cá. Huang nói: “Bước tiếp theo là thử nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân. Giai đoạn đầu của những thử nghiệm này, có thể kéo dài từ một đến hai năm và sẽ được tiến hành sớm nhất có thể”.

Với những bước tiến khoa học trên, trong tương lai phái nữ hoàn toàn có thể yên tâm với làn da mịn màng, không mụn mà không cần kem trang điểm.

Benh.vn (Theo khampha.vn)

Bài viết Mỹ chế tạo thành công vắc xin trị mụn cho chị em phụ nữ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.