Bánh nhau là bộ phận vô cùng quan trọng cho sự phát triển của thai nhi

Vị trí bám bất thường (Rau tiền đạo)

Nhau không bám ở đáy tử cung là nơi có nhiều mạch máu mà bám ở thành bên hay thấp hơn, thậm chí bám vào cổ hay gần cổ tử cung (nhau tiền đạo). Thai phụ thường hay bị xuất huyết bất thường trong thai kỳ và thai nhi dễ bị kém dinh dưỡng, sinh non, nhẹ ký.

Các nguyên nhân phát sinh có thể là: u xơ tử cung, sẹo tử cung (vết mổ cũ, nạo phá thai nhiều lần), người mẹ lớn tuổi, tử cung dị dạng… Khi người mẹ bị ra máu bất thường trong những tháng cuối, nên nghĩ đến khả năng có nhau tiền đạo và làm siêu âm chẩn đoán. Về trị liệu, chủ yếu là cầm máu, trì hoãn cho thai lớn thêm và mổ lấy thai; khi chảy máu quá nhiều, có thể phải chấp nhận bỏ thai để cứu mẹ hoặc phải cắt tử cung cầm máu khi mổ lấy thai.

Bất thường về mức độ bám (Cài răng lược)

Nhau có thể bám vào tử cung quá chặt (cài răng lược), khó bong ra sau sinh, có khi ăn thủng thành tử cung và ăn lan ra thành bàng quang hay trực tràng. Khi sổ thai, nhau thường không bong tự nhiên hay bong không đầy đủ, kèm theo chảy máu nhiều.

Bệnh lý này thường gặp trên các tử cung có vết sẹo (mổ sinh nhiều lần, mổ bóc nhân xơ, nạo phá thai nhiều lần) hay trong các trường hợp nhau tiền đạo.

Trước chuyển dạ, siêu âm đặc biệt sẽ cho biết độ bám của bánh nhau để có thể chủ động mổ lấy thai (mặc dù đây là một trường hợp mổ khó). Nếu không nắm biết trước, khi chuyển dạ sinh sẽ dễ bị băng huyết và phải mổ cấp cứu để cầm máu.

Phù nhau thai

Bánh nhau dày trên 4 cm, thường là do bệnh lý nhiễm trùng, bệnh về miễn dịch. Khi bánh nhau bị phù, chức năng của nó bị sụt giảm và thai cũng có thể bị phù, đưa đến thai chết lưu hay sinh non. Người ta có thể nghĩ đến phù nhau khi bụng to nhanh hơn so với tuổi thai. Trong đa số trường hợp, phải chấm dứt sớm thai kỳ vì thai thường hay bị chết trong bụng và người mẹ dễ bị băng huyết sau sinh.

Nhau bong non

Bình thường, sau sổ thai, bánh nhau sẽ bong ra. Vì một lý do nào đó (chấn thương, vỡ ối đột ngột trong đa ối), bánh nhau bong ra khi thai vẫn còn trong tử cung, khiến thai phụ lên cơn đau bụng giống như chuyển dạ và có thể bị ra máu âm đạo. Trong đa số trường hợp nếu không xử trí kịp thời,, thai sẽ yếu dần rồi chết.

Việc điều trị đòi hỏi làm phẫu thuật cấp cứu để cứu người mẹ.

ThS. Bs. Đặng Lê Dung Hạnh

Bài viết Các bệnh lý về bánh nhau đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bánh rau (minh họa)

Về cấu trúc, tử cung là một khối cơ trơn rỗng ở giữa tạo thành buồng tử cung, được lát bởi niêm mạc tử cung. Khi có thai, bào thai nằm trong buồng tử cung, nhau là cơ quan trao đổi giữa mẹ và thai. Nhau có hai mặt:

• Mặt phía buồng ối: láng, có dây rốn bám, dưới lớp màng ối thấy có nhiều mạch máu.
• Mặt nhau bám vào tử cung: cấu tạo bởi nhiều múi nhỏ.

Bình thường, nhau chỉ bám vào lớp niêm mạc của tử cung ở mặt trước hoặc mặt sau đáy thân tử cung. Về mô học, nhau gồm có hai phần:

Màng rụng đáy (ngoại sản mạc tử cung – nhau) gồm có:

• Lớp sâu, xốp nhiều mạch máu là vùng chủ yếu để nhau tróc.
• Một lớp nông, đặc, có các sản bào.

Phần gai nhau đang phát triển trong các hồ huyết, phân nhánh nhiều cấp để tăng diện tích tiếp xúc với máu mẹ.

Sau khi sổ thai, tử cung co lại chừng 10 – 15 phút, thành tử cung dày lên không đều, mỏng ở chỗ bánh nhau. Nhau như bị đóng khung trong một vòng nơ đan xiết lại. Vì nhau không có tính đàn hồi như cơ tử cung nên bánh nhau nhăn nhúm lại và tróc ra một phần. Khi nhau bắt đầu bong, máu từ các xoang tĩnh mạch đổ vào tạo thành một bướu tụ máu sau nhau giúp cho sự tróc nhau tiến triển thêm. Khi nhau đã bong hoàn toàn thì thành tử cung trở nên dày đều khắp mọi mặt. Còn màng ối vì mỏng và đàn hồi nên có thể rút lại theo cơn co tử cung. Nhau được tống xuất xuống phần thân dưới tử cung kéo theo màng ối, dần dần được tống ra ngoài.

Nhau cài răng lược là gì?

Rau cài răng lược là một biến chứng hiếm gặp của thai kỳ có khả năng đe dọa đến tính mạng người mẹ và thai nhi. Mặc dù biến chứng này đã được biết từ rất lâu, trường hợp được ghi nhận đầu tiên bởi Plater vào năm 1588 (Harer, 1956). Bình thường khi thai làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung (lớp màng rụng) sẽ hình thành bánh nhau để cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi. Sau khi sanh bánh nhau sẽ bong ra một cách dễ dàng. Nhau cài răng lược là sự bám bất thường hoặc xâm lấn một phần hay toàn bộ bánh nhau vào lớp cơ tử cung. Về mô học cho thấy có sự thiếu vắng một phần hay toàn bộ màng rụng đáy do gai nhau bám vào cơ tử cung.

Vì trong trường hợp nhau cài răng lược, nhau không bám như bình thường, vượt quá lớp niêm mạc tử cung bám quá sâu vào tử cung, có thể bám rất chắc vào cơ tử cung, thậm chí xuyên thủng cả lớp cơ tử cung, lớp thanh mạc tử cung để xâm lấn vào cơ quan lân cận như bàng quang, ruột nên nhau cài răng lược không tróc được một cách tự nhiên hay chỉ tróc một phần gây băng huyết sau sanh (chảy máu nhiều ngay sau sổ thai hay sau khi cố gắng bóc nhau bằng tay).

Tình trạng bệnh lý bánh nhau này có khả năng đe dọa đến tính mạng của sản phụ và thai nhi nhất là khi sinh ở một cơ sở không có điều kiện hồi sức, truyền máu hay phẫu thuật sản khoa.

Các dạng rau cài răng lược

Rau cài răng lược có 3 dạng dựa trên tình trạng nhau với lớp niêm mạc và nội mạc tử cung như sau.

• Placenta accreta là gai nhau bám vào đến lớp niêm mạc căn bản của nội mạc tử cung.
• Placenta increta: gai nhau bám vào đến lớp cơ tử cung.
• Placenta percreta: gai nhau ăn xuyên hết lớp cơ tử cung, đến thanh mạc và có thể xâm lấn cơ quan lân cận (bàng quang, trực tràng…)

Placenta accreta

Thường gặp nhất khoảng 1/7000 cuộc sanh. Bánh nhau xâm lấn vào cơ tử cung tương đối nông. Dạng này gặp trong khoảng 1/2 sản phụ bị nhau tiền đạo và vết mổ lấy thai trước đó.

Placenta increta và placenta percreta

Ít gặp hơn, bánh nhau xâm lấn vào cơ tử cung sâu hơn. Trong nhau cài răng lược thì dạng percreta là hiếm gặp nhất, chiếm 5 – 7% tất cả các trường hợp nhau cài răng lược.

Rau cài răng lược nguy hiểm như thế nào?

Những trường hợp rau cài răng lược sau khi sanh nhau sẽ không bong và chảy máu không cầm nên có thể có những nguy cơ sau:

• Băng huyết sau sanh phải truyền máu, đe dọa đến tính mạng sản phụ
• Sót nhau gây nhiễm trùng sau sanh
• Sanh non do chảy máu nhiều
• Cắt tử cung
• Nếu nhau cài đến bàng quang hay trực tràng thì đôi khi phải cắt bỏ 1 phần bàng quang hay trực tràng thì mới cầm máu được
• Gây hậu quả nặng nề như dò bang quang, âm đạo, trực tràng,…

Nói chung nhau cài răng lược là một bệnh hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm đe dọa đến tính mang của thai phụ và trẻ sơ sinh. Nhau cài răng lược đã được ghi nhận chiếm 7% trong các nguyên nhân tử vong trong và sau mổ liên quan đến tình trạng mất máu. Và đây cũng là nguyên nhân cần phải truyền máu, gây nhiễm trùng hậu phẫu và những lỗ dò sau mổ. Một vấn đề khiến cho bệnh này càng nguy hiểm hơn vì đây là bệnh khó chẩn đoán được trước mổ, thường mổ ra mới phát hiện ra. Chính vì vậy nên mọi xử trí rất bị động.

Bài viết Rau cài răng lược – Nguy hiểm rình rập sản phụ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Bình thường khi trứng thụ tinh sẽ vùi vào niêm mạc tử cung để làm tổ, khi ấy bánh nhau sẽ thành lập ở đó. Nếu vì lí do gì mà niêm mạc của tử cung không đủ dày hay bị tổn thương thì nhau sẽ ăn sâu vào lớp cơ tử cung và gây nên bệnh lý rau cài răng lược.

Mô phỏng hình dạng bánh rau

Những phụ nữ có nguy cơ bị nhau cài răng lược

– Nhau tiền đạo (nhau bám ở trước ngôi thai, ngay đoạn dưới tử cung) chiếm 1/3 trường hợp.

– Có mổ lấy thai trước đó: tỷ lệ nhau cài răng lược tăng theo số lần mổ lấy thai. Theo thống kê chung của thế giới, những phụ nữ đã mổ lấy thai lần 1 thì nguy cơ bị nhau cài răng ở lần mang thai tiếp theo tăng 4,5 lần so với người sanh thường; còn mổ lấy thai lần hai thì nguy cơ bị nhau cài răng lược tăng gấp 11,3 lần.

– Nhau cài răng lược tăng khi sản phụ bị nhau tiền đạo và có mổ lấy thai. Ở sản phụ không có vết mổ cũ, nhau tiền đạo kèm nhau cài răng lược chiếm 9,4%, nhưng ở người có một lần mổ lấy thai tần suất là 21,1%, nếu có hai lần mổ lấy thai tỉ lệ này là 47,6%.

– Tiền căn bóc nhân xơ tử cung.

– Dính buồng tử cung

– Hội chứng Asherman’s.

– U xơ tử cung dưới niêm mạc.

– Có lạc nội mạc tử cung ở cơ tử cung (adenomyosis)

– Phụ nữ mang thai ở tuổi > 35 có thể dễ mắc nhau cài răng lược.

– Đa sản: 1/4 là sản phụ nhau cài răng lược có số lần mang thai ≥ 6 lần.

– Tiền căn nạo phá thai đặc biệt là nạo phá thai nhiều lần.

Trong đa số các trường hợp thường có nhiều yếu tố nguy cơ kết hợp.

Đặc điểm lâm sàng

– Nhau cài răng lược xảy ra ở giai đoạn sớm của thai kỳ thì hiếm gặp hơn nhưng có thể dẫn đến vỡ tử cung.

– Chảy máu trước sanh hay xảy ra và thường phối hợp với nhau tiền đạo.

– Nhau cài răng lược tại vị trí vết mổ cũ làm tăng nguy cơ vỡ tử cung trước sanh.

– Đa số thai kỳ sẽ diễn tiến bình thường nếu không có nhau tiền đạo và vết mổ cũ. Nếu nhau cài răng lược đi kèm theo tình trạng này có thể làm hậu quả nặng thêm.

– Sản phụ không có triệu chứng đặc hiệu và rất khó phát hiện trong quá trình khám thai, siêu âm định kỳ nếu nhau cài ở thể nhẹ hay thể trung bình. Phần lớn các trường hợp khi phát hiện thì thai nhi đã lớn (khoảng gần 20 tuần tuổi) hoặc phát hiện lúc sanh.

Cận lâm sàng

– α Fetoprotein: có mối liên quan giữa nhau cài răng lược với sự tăng α Fetoprotein trong máu mẹ. α Fetoprotein có thể tăng trong giai đoạn sớm của thai kỳ.

– Siêu âm, siêu âm Doppler màu, MRI giúp chẩn đoán nhau cài răng lược:

• Trên siêu âm có thể thấy hình dạng bánh nhau không đều, có lỗ khuyết (khoảng mạch máu); lớp cơ tử cung mỏng đè lên bánh nhau; mất retroplacental “clear space”; bánh nhau nhô vào bàng quang; tăng sinh mạch máu ở thanh mạc bàng quang.
• Siêu âm doppler màu thấy hình ảnh mạch máu tăng sinh bất thường vào lớp cơ tử cung, dòng máu chảy hỗn loạn ở nơi lỗ khuyết.
• MRI rất có giá trị trong chẩn đoán nhau cài răng lược, đặc biệt những trường hợp nhau bám mặt sau.

Xử trí khi phát hiện rau cài răng lược

– Hướng xử trí nhau cài răng lược phụ thuộc vào:

• Tình trạng của sản phụ.
• Vị trí nhau bám.
• Mức độ xâm lấn vào cơ tử cung (nông hay sâu).
• Diện tích nhau (số nhau) bám cơ.

– Trong trường hợp nhẹ thì sản phụ được bồi hoàn máu và tử cung tự cầm máu, trường hợp nặng hơn thường phải phẫu thuật.

Có thể xử trí là cắt tử cung và mô xung quanh hoặc bảo tồn tử cung.

Nếu sản phụ lớn tuổi đủ con, khi đã quyết định cắt tử cung thì bác sĩ thường cắt tử cung nguyên khối (không bóc nhau).

Đối với sản phụ còn trẻ, chưa đủ con bác sĩ sẽ cố gắng bảo tồn tử cung. Nếu bảo tồn tử cung bác sĩ cần phải điều trị hỗ trợ như giảm lượng máu tới tử cung (thắt động mạch tử cung, động mạch hạ vị), may cầm máu nơi nhau bám, hóa trị hỗ trợ sau mổ nếu không lấy hết mô nhau (Methotrexate), nạo lòng tử cung. Một phương pháp khác ít được áp dụng là đặt một bóng catheter làm tắc mạch chậu nên giảm tưới máu đến tử cung và làm mất giảm mất máu trong lúc mổ.

Nhận xét trong việc xử trí nhau cài răng lược

Nhận xét chung

– Nếu không cố bóc nhau nhân tạo và kéo dây rốn có thể làm lộn tử cung thì nhau cài răng lược xuyên cơ ít gây chảy máu hơn.

– Truyền máu kịp thời là biện pháp và giúp cho điều trị thành công.

– Cột động mạch tử cung, động mạch chậu trong và làm thuyên tắc mạch cũng cho thấy có hiệu quả.

– 60% nhau cài răng lược sinh mổ.

– Khoảng 65% băng huyết sau sinh nặng cần phải cắt tử cung là có nhau cài răng lược.

– Nhau cài răng lược chiếm 7% trong các nguyên nhân tử vong trong và sau mổ liên quan đến tình trạng mất máu. Đây cũng là nguyên nhân cần phải truyền máu, gây nhiễm trùng hậu phẫu và những lỗ dò sau mổ.

– Điều trị bảo tồn tử cung nguy cơ tử vong có thể đến 25% trong nhau cài răng lược. Điều trị an toàn và hiệu quả nhất là cắt tử cung.

Đối với các dạng rau cài răng lược khác nhau

– Placenta accreta: có thể nạo, phẫu thuật bảo tồn hoặc cắt bỏ tử cung.

– Placenta increta: nguy cơ phải cắt bỏ tử cung để cứu sản phụ lên đến 50-60% trường hợp.

– Placenta percreta: Nhau cài răng lược ở mức độ này sẽ rất nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi, nhất là nguy cơ tử vong ở người mẹ rất cao. Cuộc phẫu thuật để xử trí nhau cài răng lược mức độ này cần bác sĩ có kinh nghiệm vì bánh nhau ăn sâu vào tử cung, khi bóc ra sẽ khiến máu chảy ồ ạt, gây rối loạn đông máu, cuộc mổ kéo dài và phải cắt bỏ tử cung.

Nhau cài răng lược là một bệnh hiếm gặp, nên trước đây thường ít được quan tâm và chẩn đoán dễ bị bỏ sót. Tuy nhiên, gần đây bệnh này đã tăng lên nhiều do chỉ định mổ lấy thai rộng rãi hơn và có những trường hợp mổ theo yêu cầu. Nhau cài răng lược góp phần làm tăng tai biến sản khoa và tử vong mẹ. Vì những hậu quả nặng nề do nhau cài răng lược trên vết mổ lấy thai cũ nên tránh không để xảy ra tình trạng này.

Benh.vn

Bài viết Nguyên nhân, phương pháp xử trí và những nguy hiểm của rau cài răng lược đối với sản phụ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Trả lời:

Mức độ nguy hiểm của  rau cài răng lược đã được cảnh báo qua thực tế lâm sàng. Những trường hợp rau cài răng lược sau khi sinh, rau (nhau) sẽ không bong và chảy máu không cầm nên có thể có những nguy cơ sau:

– Băng huyết sau sanh phải truyền máu, đe dọa đến tính mạng sản phụ

– Sót rau (nhau) gây nhiễm trùng sau sinh

– Sinh non do chảy máu nhiều

– Cắt tử cung

– Nếu rau (nhau) cài đến bàng quang hay trực tràng thì đôi khi phải cắt bỏ 1 phần bàng quang hay trực tràng thì mới cầm máu được.

– Gây hậu quả nặng nề như dò bang quang, âm đạo, trực tràng,…

Có thể thấy mức độ nguy hiểm của rau cài răng lược hay nhau cài răng lược cần được quan tâm đặc biệt trong chăm sóc sản khoa. Tuy đây là một bệnh hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm đe dọa đến tính mạng của thai phụ và trẻ sơ sinh. Nhau cài răng lược đã được ghi nhận chiếm 7% trong các nguyên nhân tử vong trong và sau mổ liên quan đến tình trạng mất máu. Và đây cũng là nguyên nhân cần phải truyền máu, gây nhiễm trùng hậu phẫu và những lỗ dò sau mổ. Một vấn đề khiến cho bệnh này càng nguy hiểm hơn vì đây là bệnh khó chẩn đoán được trước mổ, thường mổ ra mới phát hiện ra. Chính vì vậy nên mọi xử trí rất bị động. Tuy nhiên sản bệnh đã được chẩn đoán trước thì sẽ hạn chế được rất nhiều rủi ro cho mẹ và bé

Benh.vn

Bài viết Mức độ nguy hiểm của rau cài răng lược đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Trả lời:

Rau cài răng lược là một biến chứng hiếm gặp của thai kỳ có khả năng đe dọa đến tính mạng người mẹ và thai nhi. Mức độ nguy hiểm của bệnh lý rau cài răng lược đã được các bác sĩ sản khoa cảnh báo qua thực tế lâm sàng

Bình thường khi thai làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung (lớp màng rụng) sẽ hình thành bánh nhau để cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi. Sau khi sinh bánh nhau sẽ bong ra một cách dễ dàng. Nhau cài răng lược (rau cài răng lược) là sự bám bất thường hoặc xâm lấn một phần hay toàn bộ bánh nhau vào lớp cơ tử cung. Về mô học cho thấy có sự thiếu vắng một phần hay toàn bộ màng rụng đáy do gai nhau bám vào cơ tử cung.

Vì trong trường hợp rau cài răng lược, nhau (rau) không bám như bình thường mà vượt quá lớp niêm mạc tử cung bám quá sâu vào tử cung, có thể bám rất chắc vào cơ tử cung, thậm chí xuyên thủng cả lớp cơ tử cung, lớp thanh mạc tử cung để xâm lấn vào cơ quan lân cận như bàng quang, ruột nên rau cài răng lược không tróc được một cách tự nhiên hay chỉ tróc một phần gây băng huyết sau sinh (chảy máu nhiều ngay sau sổ thai hay sau khi cố gắng bóc nhau bằng tay).

Tình trạng bệnh lý bánh nhau này có khả năng đe dọa đến tính mạng của sản phụ và thai nhi nhất là khi sinh ở một cơ sở không có điều kiện hồi sức, truyền máu hay phẫu thuật sản khoa.

Benh.vn

Bài viết Rau cài răng lược biểu hiện như thế nào đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.