Bệnh hay gặp ở trẻ em, người trẻ tuổi, ít gặp ở người già.

Cơ chế bệnh sinh: Phản ứng kháng nguyên kháng thể trên lớp nội mạc mạch chủ yếu là mao mạch, giải phóng các chất trung gian hóa học và sự lắng đọng phức hợp miễn dịch làm tổn thương tăng tính thấm thành mạch gây hiện tượng thoát quản.

Triệu chứng lâm sàng

Chủ yếu là xuất huyết dưới da với các đặc điểm sau:

• Xuất huyết tự nhiên không liên quan tới va đụng cơ học, thường liên quan đến sự thay đổi thời tiết, ăn thức ăn lạ, viêm nhiễm… Xuất huyết nặng lên khi đi lại nhiều và đứng lâu.
• Xuất huyết dưới da thành những nốt nhỏ, không có những nốt lớn, mảng, máu tụ.
• Xuất huyết thường chỉ ở tứ chi, hiếm thấy ở thân mình đầu cổ. Và có tính chất đối xứng hai bên, tập trung nhiều ở ngọn chi tạo hình bí tất.
• Màu sắc các nốt xuất huyết đồng đều.
• Các dấu hiệu: dây thắt (+) khi đang tiến triển, âm tính khi bệnh thoái lui.

Có thể xuất huyết niêm mạc, nội tạng:

• Dấu hiệu chảy máu đường tiêu hóa như: đại tiện phân đen, xuất huyết thanh mạc bụng gây các cơn đau bụng, thậm trí giả đau bụng ngoại khoa, có thể đái ra máu vi thể. Thường không thấy chảy máu mũi, răng lợi, tử cung.

Ngoài ra có thể thấy:

• Đau xương khớp, đầu gối cổ chân.
• Biểu hiện dị ứng ngoài da.
• Tiền sử có cơ địa dị ứng.

Triệu chứng cận lâm sàng

• Các xét nghiệm về đông máu, cầm máu bình thường.
• Hồng cầu niệu (+).
• Có thể thấy bạch cầu ái toan tăng nhẹ máu lắng tăng.

Biến chứng bệnh viêm mao mạch dị ứng

Hiếm thấy, có thể gặp viêm cầu thận mãn, hoại tử thủng ruột.

Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán xác định dựa vào lâm sàng là chủ yếu, dựa vào các triệu chứng đầy đủ và điển hình như: ban xuất huyết do mạch ở da, đau khớp, biểu hiện tiêu hoá, thận.

Năm 1990 Hội thấp khớp Hoa Kỳ (ARA) đã đưa 4 tiêu chuẩn chẩn đoán VMMDƯ (chẩn đoán VMMDƯ nếu bệnh nhân có từ 2 tiêu chuẩn trở lên).

• (1) Ban xuất huyết thành mạch.
• (2) Tuổi < 20 khi bắt đầu bệnh.
• (3) Đau bụng lan toả, tăng lên sau các bữa ăn, thường xuyên ỉa ra máu.
• (4) Hình ảnh viêm mạch leucocytoclastic trên sinh thiết da.

Điều trị bệnh

Cố gắng tìm dị nguyên để cách không tiếp xúc dị nguyên và có kế hoạch phòng ngừa.

Nghỉ ngơi, tránh đi lại nhiều, đứng lâu.

Tăng cường sức bền thành mạch: Vit C x 1 – 2 g/ ngày, rutin, nước sắc hoa hòe.

Dùng kháng sinh khi có dấu hiệu nhiễm trùng, chú ý chọn lọc ít gây dị ứng.

Không có liệu pháp điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng, các biện pháp điều trị bao gồm:

Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi 1- 2 tháng, ăn nhẹ (chia nhiều bữa, hạn chế chất xơ) nhất là các trường hợp có biểu hiện ở hệ tiêu hoá.

Dùng thuốc giảm đau và chống viêm không steroid: Thuốc giảm đau (paracetamol và dẫn chất) sử dụng trong các trường hợp đau khớp, đau cơ, sốt. Thuốc chống viêm không steroid được sử dụng để điều trị đau khớp nhiều khi không đáp ứng với giảm đau thông thường. Không dùng trong các trường hợp có biểu hiện tiêu hoá phối hợp.

Corticoid: Liều dùng: prednisolon 1 – 2mg/kg cân nặng/ngày trong 3- 4 tuần sau đó dùng cách ngày hoặc giảm dần liều. Có thể dùng đơn độc hoặc kết hợp với các thuốc ức chế miễn dịch khác. Gần đây, một số tác giả khuyến cáo sử dụng corticoid liều cao ngắn ngày để điều trị bệnh này (pulse therapy), với các trường hợp tổn thương thận nặng như viêm cầu thận có hội chứng thận hư có thể dùng bolus corticoid (cả khối) liều 500-1.000mg methyl prednisolon/24h trong 3 ngày liên tiếp sau đó giảm xuống liều thông thường 2mg/kg/24h và giảm liều dần, phương pháp này có tác dụng tốt làm cải thiện các triệu chứng trên lâm sàng cũng như trên vi thể, giảm tổng liều corticoid cũng như thời gian nằm viện.

Các thuốc ức chế miễn dịch: Dùng trong các trường hợp tổn thương thận nặng như viêm thận cầu thận có tăng sinh ngoài mạch ảnh hưởng tới > 75% số cầu thận. Các chế phẩm hay được dùng đó là azathioprin liều 3-4mg/kg/24h phối hợp với corticoid giảm dần liều trong 6 tháng đến 1 năm, hoặc có thể dùng cyclophosphamid.

Kháng sinh: Penicillin đôi khi tác dụng tốt trong trường hợp có nguyên nhân là nhiễm khuẩn liên cầu.

Ghép thận: áp dụng cho các trường hợp suy thân giai đoạn cuối tuy nhiên có tái phát lại viêm thận do VMMDƯ ở một số trường hợp bệnh nhân đã được ghép thận.

Các biện pháp khác được sử dụng cho dù hiệu quả chưa rõ ràng: Lọc huyết tương, kháng histamin được dùng nhưng hiệu quả chưa được chứng minh, thuốc chống co thắt dùng bổ sung trong các trường hợp tổn thương hệ tiêu hoá.

Truyền khối hồng cầu khi có thiếu máu nặng.

Bài viết Bệnh viêm mao mạch dị ứng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.

Viêm mao mạch dị ứng không phải là một loại bệnh mới, tuy nhiên bệnh cũng hiếm gặp nên gây hoang mang, lo lắng cho không ít phụ huynh trong quá trình tìm hiểu và điều trị căn bệnh này.

Vậy, bệnh viêm mao mạch dị ứng là gì? Nguyên nhân gây bệnh? Cách điều trị bệnh ra sao? Benh.vn sẽ giúp chúng ta giải đáp vấn đề này.

Bệnh viêm mao mạch dị ứng là gì?

Bệnh viêm mao mạch dị ứng là bệnh thứ phát cấp tính, nguyên nhân chủ yếu do dị ứng. Các nguyên cứu đã cho thấy rằng, do có sự phản ứng miễn dịch giữa kháng nguyên và kháng thể diễn ra trên lớp nội mạc mạch (chủ yếu là mao mạch).

Phản ứng kháng nguyên và kháng thể này sẽ giải phóng ra các chất trung gian hóa học, đồng thời xuất hiện sự lắng đọng phức hợp miễn dịch tại lớp niêm mạc của mao mạch. Chất trung gian hóa học và phức hợp miễn dịch này sẽ làm tổn thương, tăng tính thấm thành mao mạch gây hiện tượng thoát quản (xuất huyết).

Bệnh còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như: hội chứng viêm mạch Schonlein-Henoch, ban xuất huyết dạng thấp, ban xuất huyết dạng phản vệ.

Triệu chứng

– Các biểu hiện hay gặp nhất là nổi ban xuất huyết dưới da dạng chấm và nốt ở mặt gấp của cẳng tay, cẳng chân, mông, đùi…không ngứa.

– Triệu chứng còn kèm theo sưng đau khớp, đau bụng, buồn nôn, xuất huyết tiêu hóa, viêm cầu thận, đi tiểu ra máu.

– Một số biểu hiện hiếm gặp có thể xảy ra khác như viêm cơ tim, viêm tinh hoàn, hôn mê, co giật.

Nguyên nhân gây bệnh

– Không lệ thuộc vào tác động cơ học (không phải do sang chấn) mà liên quan tới cơ địa dị ứng, viêm da dị ứng, thức ăn lạ, thay đổi thời tiết…

– Khi cơ thể nhiễm một số chủng vi khuẩn hoặc virut như liên cầu nhóm A, Mycoplasma, Varicella virus, cytomegalovirus, Epstein-Barr virus, Parvovirus B19, Campylobacter…

– Một số nguyên nhân khác chưa xác định được.

Viêm mao mạch dị ứng do thức ăn lạ, thay đổi thời tiết, nhiễm khuẩn (Ảnh minh họa)

Lứa tuổi mắc bệnh

– Bệnh thường gặp ở trẻ em, người trẻ tuổi với 75% các trường hợp xảy ra trước 16 tuổi.

– Tỷ lệ mắc bệnh ở nam nhiều gấp 2 lần so với nữ.

– Bệnh thường xuất hiện hoặc nặng lên về mùa xuân.

Cháu P.H.B.N 5 tuổi (Bắc Giang) bị viêm mao mạch dị ứng  

Khi thấy con gái quấy khóc, bỏ ăn, nôn…chị H nghĩ con bị viêm họng, ốm như bình thường….

Tuy nhiên khi thấy bàn chân, cổ chân con nổi những nốt nhỏ li ty…không đi được mà chỉ bò…thì chị H hoảng quá…đưa con lên viện Nhi Trung ương để khám.

Viêm mao mạch dị ứng thường gặp ở các em nhỏ dưới 10 tuổi (Ảnh minh họa)  

Sau khi khám và xét nghiệm máu, bác sỹ kết luận cháu N bị viêm mao mạch dị ứng. Rất may vì cháu có những nốt xuất huyết ở chân, đùi kèm theo các triệu chứng rõ rệt của bệnh nên bác sỹ dễ dàng phát hiện và điều trị kịp thời. Nhiều trường hợp trẻ chỉ đau bụng nên kéo dài thời gian phát hiện bệnh, việc xử lý sẽ lâu hơn. Nếu để lâu bệnh sẽ chạy vào thận, tim… gây nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng.

Cháu H được bác sỹ cho uống bổ sung vitamin C, một số thuốc kháng sinh. Đặc biệt chú trọng các loại hoa quả tươi và chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất.

Bệnh viêm mao mạch dị ứng xuất hiện từ bao giờ

Bệnh viêm mao mạch dị ứng đã được phát hiện năm 1874 bởi Henoch và được mô tả chi tiết bởi Schonlein vào năm 1941, vì vậy còn được gọi là bệnh Schonlein – Henoch.

Viêm mao mạch dị ứng là một bệnh gặp chủ yếu ở trẻ em hoặc người trẻ tuổi, rất ít khi gặp ở người cao tuổi, bệnh thường thứ phát và mang tính chất cấp tính.

Lần đầu tiên Heberden (1801) đã thông báo một trường hợp bệnh nhân 5 tuổi bị đau bụng, nôn, phân đen, đau khớp, xuất huyết dạng chấm nốt ở hai chân và có máu trong nước tiểu. Sau đó Willan đã mô tả trường hợp tương tự với tiêu đề “purpura urticans”.

Năm 1837 Schonlein mô tả tình trạng gọi là “peliosis rheumatica” với các biểu hiện đau khớp, xuất huyết  điển hình. 37 năm sau (1874) học trò cũ của Schonlein là Henoch mô tả hội chứng mới gồm xuất huyết, đau bụng dữ dội, ỉa phân đen ngoài những biểu hiện tương tự: thấp khớp ở các khớp cổ tay, bàn ngón tay, cổ chân.

Những năm 1895-1914 Osler đã công bố ở Anh nhiều bài báo về các biểu hiện của  viêm mao mạch dị ứng có liên quan đến các hiện tượng dị ứng. Sau đó Frank đề nghị đã được sử dụng rộng rãi ở Mỹ, các tác giả châu Âu và Nhật  Bản thích dùng tên người tìm ra “hội chứng Schonlein- Henoch”.

Năm 1969, Berger phát hiện sự lắng đọng ở vùng gian mạch các phức hợp của IgA trong bệnh thận IgA tiên phát giống như viêm thận do viêm mao mạch dị ứng. Năm 1980, Conley dùng kỹ thuật kháng thể đơn dòng phát hiện sự lắng đọng gian mạch  trong bệnh Berger và chủ yếu là dưới lớp IgA1. Hai năm sau, Sevenson thông báo sự  xuất  hiện đồng thời IgA và C3 trong các mạch của da, ruột và các vùng gian mạch ở một người lớn bị viêm mao mạch dị ứng.

Phương pháp điều trị viêm mao mạch dị ứng ở trẻ em

Điều trị bệnh viêm mao mạch dị ứng chủ yếu dựa vào chống dị ứng, bảo vệ thành mạch, nếu xuất huyết gây thiếu máu nhiều sẽ có chỉ định bổ sung hồng cầu hoặc nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn sẽ được dùng kháng sinh điều trị.

Những loại thuốc được sử dụng:

– Thuốc ức chế miễn dịch như cyclophosphamid, cyclosporin, azathioprin (dùng phối hợp với glucocorticoid ở những bệnh nhân có tổn thương thận không đáp ứng với glucocorticoid đơn thuần).

– Các phương pháp điều trị khác như: dapsone, immunoglobulin truyền tĩnh mạch, gạn huyết tương cũng được chứng minh là có hiệu quả làm chậm sự tiến triển của tổn thương thận trong viêm mao mạch dị ứng ở trẻ em.

– Dùng thuốc chống viêm, giảm đau cho các trường hợp có sưng đau khớp; thuốc lợi niệu nếu bệnh nhân có suy thận; hạ huyết áp nếu có tăng huyết áp cũng rất cần thiết trong điều trị bệnh.

– Tuy vậy, cần dùng thuốc gì, trong thời gian bao lâu là do bác sĩ khám bệnh trực tiếp chỉ định, người bệnh cần tuân theo chỉ dẫn và thực hiện theo đơn của bác sĩ.

– Bên cạnh đó, người bệnh cần nghỉ ngơi, tránh đi lại nhiều và không nên đứng lâu. Nên ăn uống đủ chất, nhất là các loại thức ăn và quả tươi có chứa nhiều vitamin C, cần kiêng các loại thực phẩm gây dị ứng cho bản thân mình đã từng xảy ra.

Lời kết

Khi nghi ngờ có viêm mao mạch dị ứng ở trẻ em, người bệnh nên đi khám bệnh càng sớm càng tốt, không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình hoặc người thân và tự mua thuốc để điều trị… Nếu làm như vậy, bệnh không những không khỏi mà có thể nặng thêm, đôi khi gây nguy hiểm cho tính mạng, đặc biệt là dùng các loại corticoid.

Khi bị viêm mao mạch dị ứng, người bệnh cần nghỉ ngơi,  không đi lại nhiều… Đặc biệt cần bổ sung chế độ ăn đủ chất, nhất là các loại thức ăn và quả tươi có chứa nhiều vitamin C, kiêng khem các thực phẩm gây dị ứng.

Bài viết Cần đề phòng bệnh viêm mao mạch dị ứng ở trẻ em đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Benh.vn.