Bệnh chân tay miệng ở trẻ em: Cẩm nang phòng tránh và điều trị

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em là nỗi ám ảnh của nhiều bậc phụ huynh, đặc biệt là trong mùa hè. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho trẻ em, thậm chí tử vong. Do đó, việc phòng tránh và điều trị bệnh là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin cơ bản về bệnh chân tay miệng ở trẻ em, như dấu hiệu, cách phòng tránh và điều trị.

Nguyên nhân gây bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như sốt, đau họng, nổi bọng nước ở tay, chân, miệng. Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. 

Do đó việc hiểu rõ nguyên nhân, nguồn gốc gây bệnh, các con đường lây nhiễm bệnh chân tay miệng ở trẻ em sẽ giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa dịch bệnh hiệu quả cho trẻ.

Nguồn gốc bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Bệnh chân tay miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc nhóm Enterovirus gây ra. Nhóm virus này có nhiều loại khác nhau, trong đó hai loại thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71.

Virus gây bệnh chân tay miệng có thể lây truyền qua đường hô hấp, đường tiêu hóa hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ vết loét của người bệnh. Virus có thể tồn tại trong môi trường từ 1-2 tuần, do đó trẻ có thể bị lây bệnh từ các bề mặt, đồ chơi, đồ dùng đã bị nhiễm virus.

Mùa hè là thời điểm thuận lợi cho bệnh chân tay miệng bùng phát. Điều này là do thời tiết nóng ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát triển và lây lan.

Con đường lây lan bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Virus này có thể lây lan qua đường tiêu hóa, đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ vết loét của người bệnh.

Các con đường lây truyền bệnh chân tay miệng ở trẻ em bao gồm:

• Tiếp xúc với dịch tiết từ miệng, mũi hoặc phân của người bệnh: Virus có thể lây truyền qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc khi người bệnh chạm tay vào vết loét rồi chạm vào đồ vật chung.
• Tiếp xúc trực tiếp với các vết loét của người bệnh: Virus có thể lây truyền khi người lành chạm tay vào vết loét của người bệnh rồi chạm vào miệng, mũi hoặc mắt của mình.
• Tiếp xúc với đồ vật, bề mặt có chứa virus: Virus có thể tồn tại trên bề mặt vật dụng, đồ chơi, đồ dùng cá nhân của người bệnh trong vài ngày. Người lành có thể bị lây bệnh khi chạm tay vào bề mặt có chứa virus rồi chạm vào miệng, mũi hoặc mắt của mình.

Bệnh chân tay miệng thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Trẻ em có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ nên dễ bị mắc bệnh hơn người lớn.

Triệu chứng bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Bệnh chân tay miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Coxsackievirus A16, Enterovirus 71 gây ra. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng như sốt, phát ban, loét miệng, đau họng,… Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm não mủ,…

Các triệu chứng thường gặp của bệnh chân tay miệng ở trẻ em 

Sốt: Trẻ thường bị sốt nhẹ (37,5-38 độ C) hoặc sốt cao (38-39 độ C).

Phát ban: Phát ban thường xuất hiện sau khi sốt từ 1-2 ngày. Phát ban có thể xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông, đầu gối, nách,… Các nốt phát ban có dạng mụn nước, đường kính khoảng 2-10mm, chứa dịch trong.

Loét miệng: Loét miệng là triệu chứng đặc trưng của bệnh chân tay miệng. Các vết loét thường xuất hiện ở niêm mạc miệng, lưỡi, lợi,… Các vết loét có thể gây đau rát, khiến trẻ khó ăn uống.

Đau họng: Trẻ có thể bị đau họng, khó nuốt.

Các triệu chứng khác: Một số trẻ có thể bị nôn, tiêu chảy, mệt mỏi, quấy khóc,…

Triệu chứng theo từng giai đoạn của bệnh chân tay miệng

Các triệu chứng của bệnh chân tay miệng có thể xuất hiện theo từng giai đoạn:

• Giai đoạn ủ bệnh: Giai đoạn này kéo dài từ 3-6 ngày. Trong giai đoạn này, trẻ có thể không có biểu hiện triệu chứng nào hoặc chỉ có biểu hiện sốt nhẹ.
• Giai đoạn khởi phát: Giai đoạn này kéo dài từ 1-2 ngày. Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như sốt, phát ban, loét miệng, đau họng,…
• Giai đoạn toàn phát: Giai đoạn này kéo dài từ 3-5 ngày. Trong giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh sẽ đạt đỉnh điểm.
• Giai đoạn hồi phục: Giai đoạn này kéo dài từ 5-7 ngày. Trong giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh sẽ bắt đầu thuyên giảm và biến mất.

Biến chứng của bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Viêm não: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh chân tay miệng. Viêm não có thể gây tổn thương não bộ, dẫn đến các di chứng như chậm phát triển trí tuệ, bại não,…
• Viêm não mủ: Đây là biến chứng nguy hiểm hơn viêm não. Viêm não mủ có thể dẫn đến tử vong.
• Viêm màng não: Viêm màng não là tình trạng viêm màng bao bọc não và tủy sống. Viêm màng não có thể gây đau đầu, sốt, cứng cổ,…
• Viêm màng não mủ: Đây là biến chứng nguy hiểm hơn viêm màng não. Viêm màng não mủ có thể dẫn đến tử vong.
• Viêm cơ tim: Viêm cơ tim là tình trạng viêm cơ tim. Viêm cơ tim có thể gây suy tim, dẫn đến tử vong.
• Phù phổi: Phù phổi là tình trạng tích tụ dịch trong phổi. Phù phổi có thể gây khó thở, dẫn đến tử vong.
• Trụy mạch: Trụy mạch là tình trạng huyết áp giảm đột ngột, dẫn đến tử vong.

Để nhận biết trẻ bị bệnh chân tay miệng, cha mẹ cần chú ý đến các triệu chứng của trẻ. Nếu trẻ có các triệu chứng như sốt, phát ban, loét miệng, đau họng,… thì cần đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và điều trị kịp thời.

Chẩn đoán bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em thường được chẩn đoán dựa trên các triệu chứng lâm sàng. Các triệu chứng đặc trưng của bệnh bao gồm:

• Sốt: Trẻ có thể bị sốt cao từ 38-39 độ C, sốt kéo dài từ 3-5 ngày.
• Phát ban: Phát ban thường xuất hiện sau khi sốt từ 1-2 ngày. Các nốt phát ban có dạng mụn nước, đường kính khoảng 2-10mm, chứa dịch trong.
• Loét miệng: Các vết loét thường xuất hiện ở niêm mạc miệng, lưỡi, lợi,…
• Đau họng: Trẻ có thể bị đau họng, khó nuốt, khàn tiếng.

Nếu trẻ có các triệu chứng này, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh chân tay miệng dựa trên kết quả khám lâm sàng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để chẩn đoán xác định, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện kháng thể với virus gây bệnh chân tay miệng.
• Xét nghiệm dịch tiết từ miệng, mũi: Xét nghiệm dịch tiết từ miệng, mũi có thể giúp phát hiện virus gây bệnh chân tay miệng.
• Xét nghiệm dịch não tủy: Xét nghiệm dịch não tủy có thể giúp phát hiện virus gây bệnh chân tay miệng trong trường hợp trẻ có các triệu chứng của viêm não.

Điều trị bệnh chân tay miệng ở trẻ em

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em là bệnh do virus gây ra nên không có thuốc đặc trị. Điều trị bệnh chủ yếu là điều trị triệu chứng và hỗ trợ để trẻ mau khỏi bệnh.

Các phương pháp điều trị bệnh chân tay miệng ở trẻ em bao gồm:

• Giảm sốt: Trẻ bị bệnh chân tay miệng thường bị sốt cao, có thể lên đến 39 độ C. Để hạ sốt, có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt như paracetamol, ibuprofen theo chỉ định của bác sĩ.
• Giảm đau: Các vết loét miệng ở trẻ bệnh chân tay miệng có thể gây đau rát, khiến trẻ khó ăn uống. Để giảm đau, có thể cho trẻ uống thuốc giảm đau như paracetamol, ibuprofen theo chỉ định của bác sĩ.
• Tăng cường dinh dưỡng: Trẻ bị bệnh chân tay miệng thường mệt mỏi, chán ăn. Do đó, cần cho trẻ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, mềm, dễ nuốt để tránh tổn thương niêm mạc miệng.
• Vệ sinh răng miệng: Vệ sinh răng miệng sạch sẽ cho trẻ để tránh nhiễm trùng.
• Súc miệng bằng nước muối ấm: Súc miệng bằng nước muối ấm giúp sát khuẩn, giảm đau họng.
• Sử dụng thuốc bôi miệng: Thuốc bôi miệng giúp giảm đau, giảm viêm loét ở miệng.

Chăm sóc trẻ bị chân tay miệng tại nhà

Chăm sóc trẻ bị chân tay miệng tại nhà là cần thiết để giúp trẻ mau khỏi bệnh và tránh biến chứng. Dưới đây là một số cách chăm sóc trẻ bị chân tay miệng tại nhà:

• Cho trẻ uống nhiều nước: Trẻ bị chân tay miệng thường sốt cao, ra nhiều mồ hôi, do đó cần cho trẻ uống nhiều nước để tránh mất nước. Có thể cho trẻ uống nước lọc, nước hoa quả, sữa,…
• Cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng: Trẻ bị chân tay miệng thường khó ăn uống do loét miệng, do đó cần cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, mềm, dễ nuốt. Có thể chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để trẻ dễ ăn.
• Vệ sinh răng miệng cho trẻ: Vệ sinh răng miệng sạch sẽ giúp tránh nhiễm trùng cho trẻ. Có thể cho trẻ súc miệng bằng nước muối ấm sau khi ăn.
• Giảm đau và hạ sốt cho trẻ: Nếu trẻ sốt cao, có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt như paracetamol, ibuprofen theo chỉ định của bác sĩ. Có thể sử dụng khăn mát để lau cho trẻ.
• Chăm sóc các vết loét miệng cho trẻ: Có thể cho trẻ súc miệng bằng nước muối ấm hoặc sử dụng gel giảm đau miệng.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch: Rửa tay thường xuyên với xà phòng và nước sạch trước khi chăm sóc trẻ, sau khi thay tã cho trẻ, sau khi đi vệ sinh,…
• Tách biệt trẻ bị bệnh với trẻ khỏe mạnh: Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với trẻ khác, đặc biệt là trẻ nhỏ.
• Vệ sinh đồ dùng, đồ chơi của trẻ sạch sẽ: Thường xuyên lau dọn đồ dùng, đồ chơi của trẻ bằng xà phòng và nước sạch.

Với sự chăm sóc đúng cách, trẻ bị chân tay miệng thường khỏi bệnh sau 7-10 ngày. Tuy nhiên, cần chú ý theo dõi các dấu hiệu bất thường của trẻ để kịp thời phát hiện và xử trí các biến chứng.