Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu và cách điều trị tại nhà

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là một vấn đề sức khỏe phổ biến, có thể gây đau đớn và khó chịu cho bé. Vậy, làm thế nào để nhận biết và điều trị nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là gì?

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là tình trạng viêm nhiễm ở tai giữa, khu vực phía sau màng nhĩ. Tai giữa là một không gian nhỏ chứa đầy không khí, được nối với cổ họng bằng một ống nhỏ gọi là vòi nhĩ. Khi vòi nhĩ bị tắc nghẽn, chất lỏng có thể tích tụ trong tai giữa, tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc virus sinh sôi và gây nhiễm trùng.

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là một bệnh lý thường gặp, đặc biệt là những trẻ dưới 6 tháng tuổi. Nguyên nhân chính của nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là do vi khuẩn hoặc virus, thường lây lan từ đường hô hấp trên.

Có ba loại nhiễm trùng tai chính ở trẻ sơ sinh:

• Viêm tai giữa cấp tính (AOM): Đây là loại nhiễm trùng tai phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ em. Với loại nhiễm trùng tai này, chất lỏng bị mắc kẹt sau màng nhĩ, và các bộ phận của tai giữa bị nhiễm trùng và sưng lên. Điều này khiến tai bị đau và trẻ cũng có thể bị sốt.
• Viêm tai giữa mạn tính (OME): Đây là tình trạng chất lỏng tích tụ trong tai giữa trong hơn 3 tháng. OME có thể gây giảm thính lực và các vấn đề phát triển ngôn ngữ.
• Viêm tai giữa xẹp (OME): Đây là tình trạng tai giữa bị xẹp sau khi nhiễm trùng tai đã được điều trị. OME xẹp có thể gây giảm thính lực và các vấn đề phát triển ngôn ngữ.

Trong hầu hết các trường hợp, nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ sẽ tự khỏi trong vòng vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, nhiễm trùng tai có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, viêm xoang,…

Nguyên nhân gây nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh thường bắt đầu với nhiễm trùng đường hô hấp trên, chẳng hạn như cảm lạnh hoặc cúm. Các vi khuẩn hoặc virus gây nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể xâm nhập vào tai giữa thông qua vòi nhĩ, một ống nhỏ nối tai giữa với cổ họng.

Khi vòi nhĩ bị tắc nghẽn, chất lỏng có thể tích tụ trong tai giữa. Chất lỏng này tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc virus sinh sôi và gây nhiễm trùng.

Vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh bao gồm:Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis

Virus: Virus cũng có thể gây nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh. Các virus thường gặp gây nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh bao gồm: Rhinovirus, Virus cúm, Virus hợp bào hô hấp…

Các yếu tố nguy cơ khác

Ngoài vi khuẩn và virus, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh, bao gồm:

Sử dụng núm vú giả hoặc bình sữa: Sử dụng núm vú giả hoặc bình sữa có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh vì các vật dụng này có thể chặn vòi nhĩ.

Trẻ sơ sinh sinh non hoặc nhẹ cân: Trẻ sơ sinh sinh non hoặc nhẹ cân có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện, do đó dễ bị nhiễm trùng hơn trẻ sơ sinh đủ tháng.

Trẻ sơ sinh có dị tật ở tai: Trẻ sơ sinh có dị tật ở tai, chẳng hạn như vòi nhĩ ngắn hoặc hẹp, có nguy cơ nhiễm trùng tai cao hơn.

Triệu chứng nhận biết nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh thường không thể nói ra những gì chúng đang cảm thấy, vì vậy việc nhận biết các triệu chứng nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh có thể khó khăn. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng tai:

• Quấy khóc: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh. Trẻ thường quấy khóc dai dẳng, không rõ nguyên nhân. Đặc biệt trẻ có xu hướng quấy khóc nhiều hơn vào ban đêm, khi trẻ đang ngủ.
• Khó ngủ: Trẻ có thể khó ngủ hoặc ngủ không ngon giấc. Hay thức dậy thường xuyên hoặc khó đi vào giấc ngủ. Một số trẻ có dấu hiệu ngủ ít hơn so với bình thường, mệt mỏi.
• Chán ăn: Trẻ có thể chán ăn hoặc bỏ ăn. Cha mẹ có thể thấy trẻ bú hoặc ăn ít hơn so với bình thường. 
• Sốt: Sốt là triệu chứng phổ biến của viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh. Sốt có thể từ nhẹ đến cao, thường trên 38 độ C. Trẻ có thể sờ thấy nóng ở trán hoặc lưng.

• Nôn mửa: Trẻ có dấu hiệu nôn mửa một lần hoặc nhiều lần trong ngày. Hoặc trẻ nôn mửa trong khi bú hoặc ăn dặm.
• Trẻ kéo tai: Trẻ thường xuyên thấy khó chịu, vò đầu, kéo tai của mình. Đặc biệt là khi tai bị đau. Trẻ có thể kéo tai của mình một cách vô thức hoặc có chủ ý.
• Khó chịu khi bị chạm vào tai: Trẻ tỏ ra khó chịu khi bị chạm vào tai, khi đó trẻ thường có phản xạ tự nhiên là khóc hoặc từ chối cho người lớn ôm bế.
• Nghe kém: Trẻ không phản ứng với tiếng ồn hoặc không thể nghe rõ lời nói.
• Rỉ tai: Rỉ tai dạng lỏng, chảy ra bên ngoài nhiều hơn bình thường. Rỉ có thể có màu vàng, xanh hoặc trong suốt và thường có mùi hôi.
• Tăng tiết nước bọt là triệu chứng phổ biến của viêm tai giữa ở trẻ sơ sinh. Trẻ có thể chảy nhiều nước bọt hơn so với bình thường.

Nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh là một bệnh lý phổ biến nhưng có thể điều trị được. Nếu bạn nghi ngờ trẻ bị nhiễm trùng tai, hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các phương pháp chẩn đoán nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh

Chẩn đoán nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và khám tai của trẻ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung để xác định mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng hoặc để loại trừ các bệnh lý khác.

Các phương pháp chẩn đoán nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Khám tai: Bác sĩ sẽ sử dụng ống nghe để kiểm tra tai của trẻ. Bác sĩ có thể thấy màng nhĩ bị đỏ, sưng hoặc có chất lỏng.
• Nghe tim và phổi: Bác sĩ sẽ nghe tim và phổi của trẻ để kiểm tra xem có bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng khác hay không.
• Thử nghiệm máu: Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để kiểm tra xem trẻ có bị nhiễm trùng toàn thân hay không.
• Chụp X-quang tai: Chụp X-quang tai có thể giúp bác sĩ xác định mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng.
• Chọc dò tai: Chọc dò tai là thủ thuật bác sĩ sẽ sử dụng một kim để lấy chất lỏng từ tai giữa. Chất lỏng này sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra xem có vi khuẩn hoặc virus hay không.

Các phương pháp điều trị nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh

Cách điều trị viêm tai giữa ở trẻ em phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng và tuổi của trẻ. 

Điều trị nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh theo Tây y

Trong nhiều năm qua, thuốc kháng sinh được coi là hàng phòng thủ đầu tiên chống lại nhiễm trùng tai, nhưng giờ đây, các bác sĩ đang kê đơn thuốc một cách thận trọng hơn. Việc dùng thuốc kháng sinh quá thường xuyên là một điều đáng lo ngại vì nó có thể khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng kháng thuốc.

Đối với hầu hết các trường hợp, các bác sĩ khuyên bạn nên chờ đợi và thăm khám trong vòng 2-3 ngày, vì bệnh nhiễm trùng tai thường sẽ tự khỏi. Trẻ sơ sinh có thể được kê đơn thuốc giảm đau và hạ sốt để giúp giảm đau và sốt, giúp trẻ dễ chịu hơn trong thời gian chờ đợi này. 

Trường hợp trẻ bị nhiễm trùng tai nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh cho trẻ. Thuốc kháng sinh sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn hoặc virus gây nhiễm trùng. Nó hoạt động bằng cách tấn công vào các tế bào của vi khuẩn hoặc virus. Điều này sẽ ngăn chặn vi khuẩn hoặc virus sinh sôi và phát triển.

Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến nghị điều trị nhiễm trùng tai bằng kháng sinh cho:

• Trẻ sơ sinh từ 6 tháng trở xuống
• Trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên có các triệu chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như sốt cao hơn 39 độ C hoặc đau tai từ vừa đến nặng kéo dài ít nhất 48 giờ
• Trẻ em từ 6 đến 24 tháng tuổi bị nhiễm trùng tai ảnh hưởng đến cả hai tai (ngay cả khi không có triệu chứng nghiêm trọng)

Trẻ sơ sinh cần được uống hoặc nhỏ thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Trẻ sơ sinh không nên ngừng uống hoặc nhỏ thuốc kháng sinh ngay cả khi các triệu chứng của nhiễm trùng tai đã hết. Việc ngừng thuốc kháng sinh sớm có thể khiến nhiễm trùng tái phát.

Nếu tình trạng của trẻ không cải thiện sau 48 đến 72 giờ dùng thuốc kháng sinh, hãy cho bác sĩ biết. Bác sĩ có thể chỉ định loại thuốc khác cho trẻ.

Phương pháp dân gian trị nhiễm trùng tai ở trẻ em

Ngoài các phương pháp điều trị y tế, một số mẹo dân gian cũng có thể được sử dụng để giúp giảm đau và sưng ở tai do viêm tai giữa. Tuy nhiên, các mẹo này chỉ nên được sử dụng như một biện pháp hỗ trợ, không nên thay thế cho việc điều trị y tế.

Chườm ấm: Chườm ấm lên tai bằng một chiếc khăn ấm hoặc túi chườm nóng có thể giúp giảm đau và sưng. Bạn có thể dùng một chiếc khăn ấm hoặc túi chườm nóng, bọc trong một chiếc khăn mỏng và chườm lên tai trẻ trong khoảng 15 phút, mỗi 2-3 giờ một lần.

Tỏi: Tỏi có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm, có thể giúp điều trị viêm tai giữa. Bạn có thể nghiền nát một tép tỏi và nhỏ vào tai hoặc pha loãng một muỗng cà phê nước ép tỏi với một muỗng cà phê dầu ô liu và nhỏ vào tai. Bạn nên pha loãng tỏi với dầu ô liu trước khi nhỏ vào tai.

Gừng: Gừng có đặc tính chống viêm và giảm đau, có thể giúp điều trị viêm tai giữa. Bạn có thể nghiền nát một miếng gừng tươi và nhỏ vào tai hoặc pha loãng một muỗng cà phê nước ép gừng với một muỗng cà phê dầu ô liu và nhỏ vào tai. Bạn nên pha loãng gừng với dầu ô liu trước khi nhỏ vào tai.

Mật ong: Mật ong có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm, có thể giúp điều trị viêm tai giữa. Bạn có thể nhỏ một vài giọt mật ong vào tai. Bạn nên nhỏ mật ong vào một miếng bông gòn và đặt vào tai.

Dầu ô liu: Dầu ô liu có thể giúp làm mềm chất nhầy và giảm viêm. Bạn có thể nhỏ một vài giọt dầu ô liu vào tai. Tuy nhiên, việc nhỏ dầu ô liu trực tiếp vào tai có thể gây kích ứng và đau đớn. Vì vậy, bạn nên nhỏ dầu ô liu vào một miếng bông gòn và đặt vào tai.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh

Dưới đây là một số cách phòng ngừa nhiễm trùng tai ở trẻ sơ sinh cụ thể:

• Cho trẻ bú sữa mẹ: Sữa mẹ có chứa các chất kháng khuẩn giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiễm trùng. Bạn nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời.
• Hút mũi cho trẻ thường xuyên: Khi trẻ bị cảm lạnh hoặc cúm, chất nhầy có thể tích tụ trong tai và gây nhiễm trùng. Bạn nên hút mũi cho trẻ thường xuyên bằng dụng cụ hút mũi chuyên dụng.
• Không hút thuốc trong nhà: Khói thuốc là có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai – mũi – họng ở trẻ em. Do đó cha mẹ và người thân không nên hút thuốc trong nhà hoặc gần trẻ.
• Cho trẻ đeo kính bơi khi bơi: Khi đi bơi, nước có thể xâm nhập vào tai và gây nhiễm trùng. Bạn nên cho trẻ đeo kính bơi khi bơi.
• Giữ vệ sinh tai sạch sẽ: Bạn nên rửa tay sạch sẽ trước khi vệ sinh tai của trẻ. Bạn cũng có thể sử dụng bông gòn để lau sạch ráy tai. Tuy nhiên, bạn không nên dùng tăm bông để ngoáy tai, vì điều này có thể làm tổn thương ống tai và gây nhiễm trùng.
• Tránh để nước vào tai: Khi tắm cho trẻ, bạn nên tránh để nước xâm nhập vào tai của trẻ. Bạn cũng nên tránh bơi lội trong các khu vực nước bẩn hoặc ô nhiễm.
• Tránh để tai tiếp xúc với các chất kích thích: Một số chất kích thích như hóa chất, dầu hoặc sáp có thể gây kích ứng tai và dẫn đến nhiễm trùng.

Nhiễm trùng tai là một bệnh lý phổ biến ở trẻ sơ sinh. Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa đơn giản, bạn có thể giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi căn bệnh này.