Sốt ở trẻ em

Nhiệt độ bình thường của cơ thể dưới 37oC (tuy nhiên ở trẻ < 6 tháng nhiệt độ < 37o5 được coi là bình thường) và thay đổi trong ngày (nhiệt độ đo ở nách). Nhiệt độ cơ thể thấp nhất vào lúc sáng sớm 2 giờ – 4 giờ. Trẻ bị sốt khi nhiệt độ cơ thể cao hơn giới hạn bình thường.

Sốt là dấu hiệu thường thấy ở trẻ em đến khám bệnh chiếm 10-20% trẻ đến khám. Trong số này chủ yếu gặp ở trẻ dưới 3 tuổi.

Một số nguyên nhân thường gặp gây sốt ở trẻ em

Nhiễm trùng đường hô hấp trên

• Viêm đường hô hấp trên do virus.
• Viêm tai giữa.
• Viêm xoang.

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới

• Viêm tiểu phế quản.
• Viêm phổi.

Rối loạn dạ dày ruột

• Nhiễm khuẩn đường tiêu hoá.
• Viêm dạ dày ruột do virus.

Nhiễm trùng cơ xương khớp

• Viêm tấy lan toả.
• Viêm khớp nhiễm khuẩn.
• Viêm xương tuỷ.

Nhiễm khuẩn khác

• Nhiễm khuẩn tiết niệu.
• Nhiễm khuẩn huyết.
• Viêm màng não.

Thăm khám đánh giá trẻ bị sốt

Đánh giá các dấu hiệu sinh tồn

• Nhiệt độ trẻ, khi trẻ > 40oC nguy cơ bị nhiễm khuẩn máu.
• Nhịp thở: nhịp thở nhanh có thể nghĩ đến sốt do viêm phổi.
• Huyết áp, tần số mạch, đo Sp02 nếu có điều kiện.

Đánh giá tình trạng mất nước

Đánh giá trạng thái tinh thần, đau đầu, nôn… để định hướng các trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng thần kinh.

Thăm hỏi tình trạng đi tiểu của trẻ, khám xem trẻ trai có bị chít hẹp bao quy đầu.

Thăm khám và khai thác các dấu hiệu nôn, đau bụng, tính chất phân để định hướng trong trường hợp nghi ngờ sốt do nguyên nhân tiêu hoá.

Khám tai mũi họng xác định các nguyên nhân viêm nhiễm (đau họng, chảy mủ tai….).

Thăm khám toàn diện để xác định các nguyên nhân; khai thác các yếu tố nguy cơ gây ngộ độc.

Khai thác các yếu tố bệnh lý mạn tính trước đó để có thể xác định sơ bộ căn nguyên.

Cách xác định nhiệt độ trẻ

Phương pháp đo thân nhiệt ở trực tràng

• Trẻ sơ sinh hay trẻ nhỏ nên nằm sấp trong lòng người lớn.
• Thoa một lượng nhỏ chất bôi trơn (Vaseline, …) vàp phần cuối của nhiệt kế.
• Nhẹ nhàng đặt nhiệt kế vào hậu môn trẻ cho đến khi phần đầu bạc của nhiệt kế không còn thấy nữa (khoảng 0,6 – 1,3 cm) bên trong hậu môn.
• Giữ nguyên nhiệt kế. Nhiệt kế thủy ngân cần khoảng 2 phút trong khi nhiệt kế điện tử chỉ cần dưới 1 phút.

Phương pháp đo thân nhiệt độ ở miệng

Không nên đo nếu trẻ đã ăn hoặc uống đồ nóng trong vòng 30 phút

• Rửa nhiệt kế bằng nước lạnh và xà bông, sau đó rửa sạch lại với nước.
• Đặt đầu nhiệt kế vào dưới lưỡi của trẻ. Bảo trẻ giữ nhiệt kế bằng môi. Giữ cho môi kín xung quanh nhiệt kế.
• Nhiệt kế thủy ngân cần khoảng 3 phút trong khi nhiệt kế điện tử chỉ cần dưới 1 phút.

Phương pháp đo thân nhiệt độ ở nách

• Giữ nhiệt kế ở kẽ nách trẻ (phải lau khô nách trước khi đo).
• Giữ nhiệt kế bằng việc ép sát khuỷu tay vào ngực trong vòng 4 – 5 phút.

Phương pháp đo thân nhiệt độ ở tai

Không áp dụng cho trẻ < 6 tháng tuổi; Nếu trẻ vừa ngoài trời lạnh vào, đợi 15 phút truớc khi tiên hành đo nhiệt độ; Ống tai và bệnh ở tai không ảnh hưởng đến kết quả

• Kéo tai ngoài của trẻ trước khi đặt nhiệt kế vào.
• Giữ đầu dò nhiệt kế trong tai trong vòng 2 giây.

Khi nào cần điều trị sốt cho trẻ?

Việc điều trị sốt còn nhiều bàn cãi. Sốt có thể giữ vai trò chống nhiễm khuẩn mặc dù sốt có thể làm trẻ khó chịu. Sốt cao không phải luôn luôn là yếu tố quyết định xem trẻ có cần được chữa trị hay không. Thay vào đó là xem hành vi và vẻ ngoài của trẻ. Sốt thường đi kèm các triệu chứng khác. Những triệu chứng này cần được xem xét bởi nhân viên y tế.

Trong đa số trường hợp, sốt có thể được theo dõi và điều trị tại nhà. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ cần biết khi nào nên đưa trẻ đi khám bệnh và khi nào cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt.

Dưới đây là một số hướng dẫn chung để tham khảo (không hoàn toàn đầy đủ để áp dụng cho mọi tình huống); Cha mẹ cần liên hệ với nhân viên y tế để có những hướng dẫn cụ thể hơn về tình trạng của con mình.

Cần đưa trẻ đi khám bệnh khi

• Trẻ < 3 tháng tuổi: sốt > 38ºC, ngay cả khi vẻ ngoài của trẻ vẫn có vẻ tốt.
• Trẻ > 3 tháng tuổi: sốt > 38ºC hơn 3 ngày hay khi vẻ ngoài của trẻ không tốt (bứt rứt, không chịu bú, …)
• Trẻ 3 – 36 tháng: sốt > 38,9ºC
• Trẻ sốt > 40ºC
• Trẻ bị sốt cao co giật.
• Trẻ sốt tái đi tái lại.
• Trẻ có bệnh nền: tim mạch, ung thư, lupus, hay hồng cầu liềm, …
• Trẻ sốt kèm phát ban da.

Xử trí khi trẻ bị sốt như thế nào?

Paracetamol (hay còn gọi là Acetaminophen) là thuốc hạ sốt phổ biến nhất.

Thuốc hạ sốt

Thuốc có hiệu quả hạ sốt ở trẻ em là Acetaminophen hay Ibuprofen. Các thuốc này giúp trẻ dễ chịu hơn và giảm thân nhiệt trẻ khoảng 1 – 1.5º C.

Aspirin không được chỉ định do có thể gây các bệnh lý nghiêm trọng như hội chứng Reye.

Acetaminophen có thể dùng mỗi 4 – 6 giờ khi cần, với liều 10 – 15 mg/kg/lần . Nếu thân nhiệt vẫn tiếp tục cao và trẻ > 6 tháng tuổi, Ibuprofen có thể để thay thế hoặc kết hợp với Acetaminophen và sử dụng mỗi 6 giờ, với liều: 5–10 mg/kg uống mỗi 6 – 8 giờ. Liều lượng của Acetaminophen hay Ibuprofen (nên được tính theo cân nặng của trẻ, không nên theo tuổi).

Chưa có tài liệu đầy đủ về tình trạng an toàn khi sử dụng kếp hợp Acetaminophen và Ibuprofen xen kẽ nhưng các cha mẹ cũng nên biết việc sử dụng cả 2 loại thuốc sẽ ít an toàn hơn như khi sử dụng một loại thuốc đơn thuần.

Thuốc hạ sốt chỉ được sử dụng khi cần thiết, và sẽ ngưng khi các triệu chứng không còn.

Đắp mát và tắm mát

Lau mát là đặt trẻ trong chậu tắm và dùng khăn đắp nước ấm khắp thân trẻ. Trẻ sẽ mát hơn khi nước bốc hơi qua da. Do đó, trẻ không nên được đắp bằng khăn ướt hay tắm bằng nước mát, nước lạnh.

• Đắp mát cần được kết hợp với thuốc hạ sốt khi trẻ không dung nạp được thuốc.
• Đắp mát với alcohol cần phải tránh vì hơi alcohol có thể hấp thu qua da và phổi.

Tăng lượng nước vào

Sốt làm tăng nguy cơ mất nước ở trẻ. Để giảm nguy cơ này, cha mẹ nên khuyên khích trẻ uống đủ nước. Trẻ bị sốt có thể không đói và không cần thiết ép trẻ ăn. Tuy nhiên, các loại nước uống như sữa (sữa bò hay sữa mẹ), sữa bột, và nước cần phải uống thường xuyên. Trẻ lớn hơn có thể ăn bột, soup hoặc kem lạnh. Nếu trẻ không chịu uống hoặc không uống được, cha mẹ cần tham vấn BS.

Nghỉ ngơi

Sốt là nguyên nhân gây mệt mỏi và đau nhức. Trong thời gian này, cha mẹ nên khuyến khích trẻ nghỉ ngơi như trẻ mong muốn. Không cần thiết ép trẻ ngủ hoặc nghỉ ngơi nếu trẻ đã cảm thấy khỏe hơn. Trẻ có thể đi học lại hoặc tham gia các hoạt động khác khi thân nhiệt đã trở về bình thường sau 24 giờ.

Benh.vn (tổng hợp)