Trẻ hay nôn trớ là nỗi lo của nhiều cha mẹ. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về nguyên nhân và cách xử lý nôn trớ ở trẻ.
Mục lục
Hiện tượng nôn trớ ở trẻ em là gì?
Nôn trớ là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng, thường xảy ra sau khi trẻ ăn no, khi trẻ bị vặn mình, khóc hoặc khi trẻ nằm xuống. Nó có thể xảy ra nhiều lần trong ngày hoặc chỉ xảy ra một lần.
Đây có thể là hiện tượng sinh lý bình thường, do hệ tiêu hóa của trẻ còn chưa hoàn thiện. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ hay nôn trớ có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nào đó, chẳng hạn như trào ngược dạ dày thực quản, nhiễm trùng đường ruột, dị ứng thức ăn,…
Tìm hiểu nguyên nhân trẻ hay nôn trớ
Có nhiều nguyên nhân gây nôn trớ ở trẻ em, bao gồm:
Trẻ hay bị nôn trớ do nguyên nhân sinh lý – lành tính
Trẻ hay nôn trớ do nguyên nhân sinh lý – lành tính là hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi. Nguyên nhân của hiện tượng này là do hệ tiêu hóa của trẻ còn chưa hoàn thiện, các cơ ở thực quản và dạ dày chưa hoạt động tốt, khiến thức ăn dễ trào ngược lên thực quản.
Nôn trớ sinh lý chủ yếu do các nguyên nhân sau:
- Hệ tiêu hóa của trẻ còn chưa hoàn thiện: Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vẫn đang trong quá trình phát triển, các cơ ở thực quản và dạ dày chưa hoạt động tốt, dẫn đến thức ăn dễ trào ngược lên thực quản.
- Trẻ bú quá no hoặc bú quá nhanh: Khi trẻ bú quá no hoặc bú quá nhanh, dạ dày sẽ bị căng giãn, khiến thức ăn dễ trào ngược lên thực quản.
- Trẻ ăn quá nhiều hoặc ăn quá nhiều chất béo: Thức ăn nhiều chất béo sẽ khó tiêu hóa hơn, khiến trẻ dễ bị nôn trớ.
Trẻ hay bị nôn trớ do nguyên nhân bệnh lý
Nhóm nguyên nhân này ít gặp hơn, thường gặp ở trẻ lớn hơn 1 tuổi. Nguyên nhân bệnh lý có thể do một số bệnh lý như trào ngược dạ dày thực quản, nhiễm trùng đường ruột, dị ứng thức ăn,…
- Trào ngược dạ dày thực quản: Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng van giữa thực quản và dạ dày không đóng kín, khiến thức ăn trong dạ dày trào ngược lên thực quản.
- Nhiễm trùng đường ruột: Nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng có thể gây nôn trớ, tiêu chảy, đau bụng.
- Dị ứng thức ăn: Dị ứng thức ăn có thể gây ra các triệu chứng như nôn trớ, phát ban, sưng tấy.
- Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm không steroid,… có thể gây nôn trớ.
Phân loại triệu chứng trẻ hay nôn trớ
Tùy thuộc vào tần số, mức độ nghiêm trọng, hiện tượng nôn trớ ở trẻ em được phân thành 2 nhóm chính là nôn trớ sinh lý và nôn trớ bệnh lý. Sau đây là dấu hiệu nhận biết, giúp cha mẹ có thể phân biệt được nguyên nhân nôn trớ ở trẻ em. Từ đó có phương pháp chăm sóc và điều trị kịp thời cho trẻ.
Triệu chứng nôn trớ do nguyên nhân sinh lý
Các triệu chứng nôn trớ ở trẻ em do nguyên nhân sinh lý thường nhẹ và tự khỏi khi trẻ lớn lên. Các triệu chứng này bao gồm:
- Trẻ nôn trớ sau khi ăn no: Nguyên nhân là do dạ dày của trẻ nhỏ còn nhỏ và yếu, không thể chứa được nhiều thức ăn. Khi trẻ ăn quá no, dạ dày sẽ căng giãn, khiến thức ăn dễ trào ngược lên thực quản.
- Trẻ nôn trớ khi trẻ bị vặn mình, khóc hoặc khi trẻ nằm xuống: Nguyên nhân là do áp lực trong bụng trẻ tăng lên. Áp lực này có thể khiến thức ăn trong dạ dày trào ngược lên thực quản.
- Thức ăn nôn ra thường là sữa hoặc thức ăn chưa tiêu hóa, có màu trắng đục hoặc vàng nhạt: Nguyên nhân là do thức ăn chưa có thời gian tiêu hóa hết đã bị trào ngược lên thực quản.
- Trẻ vẫn ăn uống bình thường, phát triển tốt: Nguyên nhân là do trẻ không bị ảnh hưởng bởi nôn trớ.
Triệu chứng nôn trớ do nguyên nhân bệnh lý
Các triệu chứng nôn trớ ở trẻ em do nguyên nhân bệnh lý thường nặng và có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Các triệu chứng này bao gồm:
- Trẻ nôn trớ nhiều, kèm theo sốt, tiêu chảy, đau bụng: Nguyên nhân là do trẻ bị nhiễm trùng đường ruột hoặc dị ứng thức ăn.
- Dịch nôn trớ ra máu hoặc chất nhầy: Nguyên nhân là do trẻ bị tổn thương ở đường tiêu hóa.
- Thời gian nôn trớ kéo dài hơn 2 tháng: Nguyên nhân có thể là do trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng thức ăn hoặc các bệnh lý khác.
Cha mẹ cần lưu ý theo dõi tình trạng nôn trớ của trẻ để kịp thời phát hiện các triệu chứng bất thường. Nếu trẻ có các triệu chứng nôn trớ do nguyên nhân bệnh lý, cần đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Chẩn đoán phân biệt dấu hiệu trẻ hay nôn trớ
Chẩn đoán nôn trớ ở trẻ em dựa trên các yếu tố sau:
Lịch sử bệnh lý và khám lâm sàng
- Tuổi của trẻ: Nôn trớ là hiện tượng sinh lý bình thường ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trẻ sơ sinh có thể nôn trớ sau khi bú, khi trẻ vặn mình, khóc hoặc khi trẻ nằm xuống. Trẻ lớn hơn thường ít bị nôn trớ hơn.
- Các triệu chứng đi kèm: Nếu trẻ nôn trớ kèm theo các triệu chứng khác như sốt, tiêu chảy, đau bụng, khó nuốt,… thì có thể là dấu hiệu của bệnh lý.
- Hoàn cảnh xảy ra nôn trớ: Nếu trẻ nôn trớ sau khi ăn no hoặc khi trẻ vặn mình, khóc thì có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày thực quản.
Để chẩn đoán nôn trớ ở trẻ em, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh tật, các triệu chứng của trẻ và tiến hành khám lâm sàng. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, xét nghiệm phân, siêu âm bụng, nội soi dạ dày thực quản.
Các xét nghiệm cận lâm sàng
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán nguyên nhân gây nôn trớ, bao gồm:
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ, bao gồm các bệnh nhiễm trùng, dị ứng,…
- Xét nghiệm phân: Xét nghiệm phân có thể giúp bác sĩ phát hiện nhiễm trùng đường ruột.
- Siêu âm bụng: Siêu âm bụng có thể giúp bác sĩ đánh giá tình trạng dạ dày, ruột, gan, mật,…
- Nội soi dạ dày thực quản: Nội soi dạ dày thực quản có thể giúp bác sĩ quan sát trực tiếp dạ dày và thực quản, giúp chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản.
Các phương pháp điều trị cho trẻ hay nôn trớ
Các phương pháp điều trị cho trẻ hay nôn trớ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.
Đối với trẻ sơ sinh hay nôn trớ do nguyên nhân sinh lý:
Hiện tượng nôn trớ bệnh lý thường tự hết sau từ 6-12 tháng tuổi. Tuy nhiên để hạn chế nôn trớ cho trẻ sơ sinh, mẹ có thể áp dụng các cách sau:
- Thay đổi tư thế cho trẻ: Cho trẻ bú hoặc ăn ở tư thế thẳng đứng, tránh cho trẻ bú hoặc ăn khi nằm.
- Cho trẻ ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày: Nên cho trẻ ăn 5-6 bữa nhỏ trong ngày, mỗi bữa cách nhau khoảng 2-3 tiếng.
- Không cho trẻ ăn quá no: Không cho trẻ ăn quá nhiều thức ăn trong một lần ăn.
- Không cho trẻ ăn quá nhiều chất béo: Chất béo khó tiêu hóa hơn các chất dinh dưỡng khác, có thể khiến trẻ dễ bị nôn trớ.
- Vỗ ợ hơi cho trẻ: Sau khi cho trẻ bú hoặc ăn, nên vỗ ợ hơi cho trẻ để giúp trẻ đẩy khí ra khỏi dạ dày.
Đối với trẻ bị nôn trớ do nguyên nhân bệnh lý:
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, trẻ có thể được chỉ định sử dụng các thuốc điều trị như thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton, thuốc kháng sinh, thuốc kháng virus,…Trong một số trường hợp, trẻ có thể cần phẫu thuật để điều trị nguyên nhân gây nôn trớ.
Trẻ bị nôn trớ do nguyên nhân bệnh lý cần được điều trị theo nguyên nhân gây bệnh.
- Trào ngược dạ dày thực quản: Trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản có thể được điều trị bằng các thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản như thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton. Trong một số trường hợp, trẻ có thể cần phẫu thuật để thắt chặt van giữa thực quản và dạ dày.
- Nhiễm trùng đường ruột: Trẻ bị nhiễm trùng đường ruột thường được điều trị bằng các thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng virus.
- Dị ứng thức ăn: Trẻ bị dị ứng thức ăn cần tránh ăn các loại thức ăn gây dị ứng.
- Tắc ruột: Trẻ bị tắc ruột cần được phẫu thuật để loại bỏ nguyên nhân gây tắc nghẽn.
- Bệnh lý gan mật hoặc thận: Trẻ bị bệnh lý gan mật cần được điều trị theo nguyên nhân gây bệnh.
Nôn trớ là hiện tượng phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 tuổi. Trong hầu hết các trường hợp, nôn trớ do nguyên nhân sinh lý sẽ tự khỏi khi trẻ lớn lên. Cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp trên để giúp trẻ giảm nôn trớ. Tuy nhiên, nếu trẻ có các triệu chứng bất thường, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Chế độ dinh dưỡng dành cho trẻ hay nôn trớ
Dù là nôn trớ do bệnh lý hay sinh lý thì việc nôn trớ nhiều lần trong ngày khiến trẻ hao hụt lượng lớn nước, chất điện giải và các chất dinh dưỡng. Nếu hiện tượng nôn trớ kéo dài sẽ khiến trẻ mất nước, điện giải, suy dinh dưỡng. Từ đó ảnh hưởng đến sự sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Do đó, bên cạnh việc điều trị, giảm thiệu triệu chứng nôn trớ, cha mẹ cần chú ý đến việc bù đắp nước, điện giải và dinh dưỡng cho trẻ.
Chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ hay nôn trớ
Trẻ hay nôn trớ vẫn cần được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển khỏe mạnh. Các chất dinh dưỡng cần thiết bao gồm:
- Nước: Nước là thành phần quan trọng của cơ thể, giúp cơ thể hoạt động bình thường. Trẻ bị nôn trớ có thể bị mất nước do nôn ra nước bọt, dịch dạ dày, thức ăn. Do đó, cha mẹ cần cho trẻ uống nhiều nước, đặc biệt là sau khi nôn trớ.
- Chất đạm: Chất đạm giúp xây dựng và sửa chữa các mô trong cơ thể. Các nguồn cung cấp chất đạm tốt cho trẻ hay nôn trớ bao gồm thịt, cá, trứng, sữa, các loại hạt và đậu.
- Chất béo: Chất béo giúp cung cấp năng lượng và hỗ trợ sự hấp thu các vitamin tan trong dầu. Các nguồn cung cấp chất béo tốt cho trẻ hay nôn trớ bao gồm dầu ăn, bơ, các loại hạt và quả bơ.
- Chất bột đường: Chất bột đường cung cấp năng lượng cho cơ thể. Các nguồn cung cấp chất bột đường tốt cho trẻ hay nôn trớ bao gồm gạo, mì, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ quả.
- Vitamin và khoáng chất: Vitamin và khoáng chất giúp cơ thể hoạt động bình thường. Các nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất tốt cho trẻ hay nôn trớ bao gồm trái cây, rau củ, sữa và các sản phẩm từ sữa.
Thực phẩm cần thiết cho trẻ hay nôn trớ
Cha mẹ nên cho trẻ ăn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa để giúp giảm nôn trớ. Một số loại thực phẩm tốt cho trẻ hay nôn trớ bao gồm:
- Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Sữa mẹ có tác dụng bảo vệ dạ dày của trẻ, giúp giảm nôn trớ.
- Các loại cháo: Cháo là món ăn mềm, dễ tiêu hóa và cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ.
- Các loại súp: Súp cũng là món ăn mềm, dễ tiêu hóa và cung cấp nhiều chất dinh dưỡng.
- Các loại rau củ quả nghiền: Rau củ quả nghiền là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào cho trẻ.
- Các loại trái cây nghiền: Trái cây nghiền là nguồn cung cấp vitamin và chất xơ cho trẻ.
- Các loại sữa công thức dành cho trẻ hay nôn trớ: Một số loại sữa công thức có chứa các thành phần giúp giảm nôn trớ.
Với những biện pháp chăm sóc và dinh dưỡng phù hợp, cha mẹ có thể giúp trẻ giảm nôn trớ và phát triển khỏe mạnh.
