WHO đang thử nghiệm 4 thuốc tiềm năng điều trị COVID 19 trong số hàng trăm loại thuốc được đề xuất. Một loại là combo thuốc đang được sử dụng trong điều trị HIV. Một loại là thuốc chống sốt rét được thử nghiệm từ thời thế chiến thứ II. Một loại là thuốc kháng virus mới đã từng được thử nghiệm chống lại dịch bệnh Ebola năm 2019.
Mục lục
- 1 Sự cần thiết phải thử nghiệm sớm thuốc điều trị COVID 19
- 2 Remdesivir – Loại thuốc kháng virus mới
- 3 Chloroquine và Hydroxychloroquine – gợi ý từ loại thuốc sốt rét bị lãng quên
- 4 Ritonavir/ Lopinavir – Hi vọng từ loại thuốc điều trị HIV đang lưu hành
- 5 Ritonavir/ Lopinavir + Interferon-beta – Kết hợp bổ sung Interferon beta
- 6 Kết luận về 04 loại thuốc đang được WHO nghiên cứu điều trị COVID 19
Liệu có loại thuốc nào trong số những thuốc trên đây nắm giữ chìa khóa để bảo vệ bệnh nhân COVID 19 khỏi nguy hiểm, hay tử vong. Tổ chức Y Tế Thế Giới WHO trong ngày 20 tháng 3 năm 2020 đã thông báo một thử nghiệm lớn toàn cầu, gọi là SOLIDARITY, để nghiên cứu xem liệu có cách nào để điều trị nhiễm Corona virus gây bệnh hô hấp nguy hiểm không. Đó là một nỗ lực lớn, tổng lực và phối hợp để thúc đẩy thu thập nhanh các dữ liệu khoa học trong suốt thời gian đại dịch. Nghiên cứu, bao gồm nhiều nghìn bệnh nhân từ nhiều nước trên thế giới, được thiết kế đơn giản nhất có thể để ngay cả các bệnh viện bị quá tải bệnh nhân COVID 19 cũng có thể tham gia được.
Sự cần thiết phải thử nghiệm sớm thuốc điều trị COVID 19
Không chỉ điều trị cho bệnh nhân, thuốc còn giúp bảo vệ nhân viên y tế
Với khoảng 15% bệnh nhân COVID 19 phải đối mặt với triệu chứng covid nặng và bệnh viện quá tải, các biện pháp điều trị là rất quan trọng. Do vậy, thay vì bắt đầu với những hợp chất mới mà có thể mất nhiều năm để phát triển và thử nghiệm, các nhà nghiên cứu và cơ quan nghiên cứu cộng đồng đang tìm kiếm giải pháp tận dụng các loại thuốc cũ đã được chấp nhận cho điều trị các bệnh khác và đã được thử nghiệm về độ an toàn. Họ cũng đang tìm kiếm các loại thuốc chưa được phê duyệt nhưng có hiệu quả trên động vật nghiên cứu với hai loại virus Corona nguy hiểm khác, hai loại đã gây hội chứng hô hấp cấp nghiêm trọng SARS và hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS).
Các loại thuốc ngăn chặn hoặc tiêu diệt virus Corona, SARS-CoV-2, có thể cứu sống nhiều bệnh nhân nặng nhưng cũng có thể có tác dụng phòng ngừa, để bảo vệ những nhân viên y tế và những người có nguy cơ cao. Việc điều trị có thể giúp giảm bớt thời gian bệnh nhân phải chăm sóc tích cực, giảm thời gian nằm viện.
Nhiều gợi ý nghiên cứu thuốc điều trị COVID 19 mới
Các nhà khoa học gợi ý hàng tác các hợp chất hiện hành để thử nghiệm, tuy nhiên, WHO đang tập trung vào 04 giải pháp hứa hẹn nhất: 01 là hợp chất kháng virus mới Remdesivir; 02 là loại thuốc đang được chỉ định chữa sốt rét Chloroquine và HydroxyChloroquine; 03 là kết hợp hai thuốc điều trị HIV hiện tại Lopinavir và Ritonavir; 04 là kết hợp Lopinavir + Ritonavir + Beta interferon (một chất truyền tin của hệ thống miễn dịch có thể làm tê liệt virus. Một số dữ liệu về việc sử dụng các loại thuốc trên co bệnh nhân COVID 19 đã được kết hợp – phối hợp thuốc điều trị HIV có vẻ như đã thất bại ở một nghiên cứu nhỏ tại Trung Quốc – tuy nhiên WHO tin rằng thử nghiệm quy mô lớn hơn với bệnh nhân đa dạng hơn là cần thiết.
Điều kiện tham gia chương trình SOLIDARITY của WHO
Đối tượng tham gia chương trình SOLIDARITY rất dễ dàng. Khi một người bị xác định là nhiễm COVID 19 là hợp lệ tham gia, các sỹ có thể kê khai dữ liệu bệnh nhân lên một website của WHO, bao gồm những tình trạng tiềm ẩn có thể thay đổi tình hình bệnh tật như Đái tháo đường hay HIV. Người tham gia sẽ ký vào biên bản xác nhận đồng ý tham và được scan gửi cho WHO qua thư điện tử. Sau đó bác sỹ sẽ kê khai các thuốc có sẵn trong bệnh viện đó, trang web sẽ ngẫu nhiên chỉ định cho bệnh nhân loại thuốc có sẵn hoặc cho biện pháp chăm sóc COVID 19 theo tiêu chuẩn địa phương.
“Sau đó, không có bất kỳ đo lường hoặc văn bản nào cần phải bổ sung,” Ana Maria Henao-Restrepo, một cán bộ y tế tại Cục Miễn dịch vắc xin và Y sinh của WHO cho biết. Các bác sỹ sẽ ghi nhận ngày mà bệnh nhân xuất viện hoặc chết, thời gian nằm viện và rằng bệnh nhân có cần thở khí dung hay oxy không, “tất cả chỉ có vậy”, bà nói.
Thiết kế nghiên cứu không phải là mù đôi, tiêu chuẩn vàng trong nghiên cứu y khoa, do đó có thể có hiệu ứng giả dược từ các bệnh nhân biết được họ tiếp nhận thuốc từ chương trình. Nhưng WHO nói rằng khó mà có thể cân bằng cả yếu tố khoa học khắt khe và tốc độ. Ý tưởng cho chương trình SOLIDARITY được đề xuất chưa tới 2 tuần trước đây, Henao-Restrepo cho biết, và WHO hi vọng rằng sẽ có các trung tâm hỗ trợ tài liệu, quản lý dữ liệu trong tuần tới.
Các loại thuốc được thử nghiệm trong chương trình SOLIDARITY của WHO
Remdesivir – Loại thuốc kháng virus mới
Nguồn gốc của thuốc Remdesivir
Virus Corona chủng mới mang tới cơ hội thứ hai cho loại dược chất này được chứng tỏ hiệu quả. Đây là loại dược chất được phát triển bởi Công ty Gilead để chống lại bệnh dịch Ebola ở châu Phi và các loại virus có liên quan, Remdesivir ngăn cản quá trình nhân bản của virus bằng cách ức chế loại enzyme chìa khóa của virus, enzyme polymerase RNA phụ thuộc RNA.
Các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm Remdesivir năm trước trong suốt đợt dịch Ebola ở Công Gô, song song với 3 biện pháp điều trị khác. Tuy nhiên, loại thuốc này không thể hiện hiệu quả gì cho bệnh Ebola (hai loại khác cũng vậy). Mặc dù vậy, loại enzyme mà thuốc này tác động tới lại tương tự với những loại virus khác, vào năm 2017 các nhà khoa học tại Đại học Bắc Carolina ở Chapel Hill đã chứng minh trong ống nghiệm và nghiên cứu trên động vật rằng thuốc này có thể ức chế Coronavirus gây bệnh SARS và MERS.
Hiệu quả bước đầu của Remdesivir với COVID 19
Bệnh nhân nhiễm COVID 19 đầu tiên được chẩn đoán tại Hoa Kỳ – một người đàn ông trẻ tại tỉnh Snohomish, Washington – đã được cho sử dụng Remdesivir khi tình trạng trở nên tồi tệ hơn; sau đó vài ngày, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân này được cải thiện, theo báo cáo ca tại Tạp chí Y khoa New England (New England Journal of Medinine). Một bệnh nhân California được sử dụng Remdesivir cũng đã hồi phục, trường hợp này bác sỹ thậm chí đã nghĩ là sẽ không thể qua khỏi.
Những bằng chứng từ các ca riêng lẻ không thể là cơ sở để chứng minh rằng loại thuốc này đủ hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên, từ các thuốc trong thử nghiệm SOLIDARITY, “remdesivir là loại thuốc tiềm năng nhất để sử dụng trên lâm sàng” trích lời của Jiang Shibo, Đại học Thượng Hải Fudan, Trung Quốc, người đã làm việc với rất nhiều phác đồ điều trị Coronavirus. Jiang đặc biệt thích thú với việc sử dụng liều cao của loại thuốc này mà không gây độc cho người sử dụng.
Tuy nhiên, có lẽ có nhiều bất cập nếu sử dụng loại thuốc này quá sớm vì loại thuốc này dùng theo đường tiêm truyền, thuốc rất đắt và khả năng là 85 trong số 100 bệnh nhân COVID 19 sẽ không cần phải dùng tới nó.
Chloroquine và Hydroxychloroquine – gợi ý từ loại thuốc sốt rét bị lãng quên
Tại sao là Chloroquine và Hydroxychloroquine cho COVID 19?
Tại buổi họp báo ngày 19 tháng 3 năm 2020, tổng thống Trump gọi Chloroquin và HydroxyChloroquin là “game changer”. Và phần phát biểu của ông chính là nguyên nhân dẫn tới nhu cầu tăng nhanh của loại thuốc chống sốt rét bị lãng quên hàng thập kỷ qua.
Quyết định đưa hai loại thuốc này vào trong chương trình SOLIDARITY là do những thông tin tích cực từ nhiều nước sử dụng, theo một báo cáo của nhóm làm việc tại WHO về tiềm năng của loại thuốc này. Tuy nhiên, dữ liệu còn hạn chế.
Hai loại thuốc này tác động lên virus bằng cách làm giảm độ acid trong nội bào, khoang bên trong tế bào mà virus sử dụng để tiêu hủy lớp vật liệu bên ngoài và nhờ đó virus có thể xâm nhập vào bên trong tế bào. Tuy nhiên đường vào chính của SARS-CoV-2 lại khác, sử dụng các gai protein để kết nối với receptor trên bề mặt tế bào người. Các nghiên cứu tế bào đã chỉ ra Chloroquine có một vài hoạt tính chống lại SARS-CoV-2 nhưng liều dùng cần phải cao và có thể gây độc nghiêm trọng cho người dùng.
Kết quả bước đầu của Cloroquin trên COVID 19 – Không khả quan, dữ liệu mập mờ
Các kết quả về việc điều trị với Chloroquin của các bệnh nhân COVID 19 ở Trung Quốc khá mập mờ. Các nhà nghiên cứu Trung Quốc người đã báo cáo về việc điều trị cho hơn 100 bệnh nhân với Chloroquine đã ca ngợi những lợi ích của loại thuốc này trên BioScience, tuy nhiên dữ liệu tiềm tàng thì không được xuất bản. Tóm lại, hơn 20 nghiên cứu về COVID 19 ở Trung Quốc có sử dụng Chloroquine và HydroxyChloroquine, WHO lưu ý, nhưng các kết quả rất khó truy xuất. “WHO đang tiếp cận với những đồng nghiệp Trung Quốc trong sứ mệnh ở Geneva và nhận được sự đảm bảo về tính hợp tác; tuy nhiên, không có dữ liệu nào được chia sẻ về các nghiên cứu Chloroquine.”
Nghiên cứu mới của Pháp về HydroxyChloroquine trên COVID 19 – có dấu hiệu tích cực nhưng chưa đáng tin
Các nhà nghiên cứu tại Pháp đã xuất bản một nghiên cứu về việc điều trị 20 bệnh nhân COVID 19 với HydroxyChloroquine. Họ kết luận rằng thuốc giúp làm giảm đáng kể lượng virus trên niêm mạc mũi. Tuy nhiên đó không phải là thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên và không được báo cáo kết quả lâm sàng cuối cùng như là tử vong. Trong Hướng dẫn xuất bản vào ngày 19 tháng 3 năm 2020, Hiệp hội Y khoa chăm sóc tích cực Hoa Kỳ đã nói rằng “không đủ bằng chứng để khuyến cáo sử dụng Chloroquine hay HydroxyChloroquin cho những bệnh nhân COVID 19 ở tình trạng ốm nặng.”
Đặc biệt, Hydroxychloroquine còn có thể gây hại hơn là mang lại lợi ích. Đây là loại thuốc có nhiều tác dụng phụ và có tại hại trên tim. Những bệnh nhân có vấn đề về tim có nguy cơ bị mắc COVID 19 tình trạng nặng hơn, đó là điều đáng lo ngại, theo bác sỹ David Smith, Đại học California, San Diego. “Đây là dấu hiệu cảnh báo, tuy nhiên chúng ta vẫn cần phải làm thêm các thử nghiệm nữa,” ông nói.
Đây là một thuốc kết hợp, được bán với biệt dược là Kaletra, đã được chấp nhận lưu hành tại Hoa Kỳ từ năm 2000 để điều trị HIV. Abbott Laboratories đã phát triển thuốc Lopinavir để ức chế protease của HIV, một loại enzyme quan trọng để cắt chuỗi protein dài thành chuỗi peptides trong quá trình tổng hợp virus mới. Bởi vì Lopinavir bị phá hủy nhanh trong cơ thể người bởi chính protease của chúng ta, nên các dược sỹ cho thêm 1 hàm lượng thấp thuốc Ritonavir, một loại thuốc ức chế protease khác, do đó giúp Lopinavir tồn tại lâu hơn và phát huy tác dụng.
Loại thuốc kết hợp này cũng ức chế protease của các virus khác, đặc biệt là coronavirus. Thuốc này đã có hiệu quả với khỉ thí nghiệm nhiễm MERS virus và được thử nghiệm với cả bệnh nhân SARS, MERS, kết quả của các thử nghiệm trên vẫn còn mơ hồ.
Thử nghiệm đầu tiên của loại thuốc kết hợp này với COVID 19 là không có hiệu quả tốt. các bác sỹ ở Vũ Hán, Trung Quốc, đã cho 199 bệnh nhân nhiễm COVID 19 uống 2 viên thuốc Lopinavir/Ritonavir hai lần mỗi ngày kết hợp thêm chăm sóc tiêu chuẩn hoặc chăm sóc tiêu chuẩn đơn thuần. Họ thấy không có sự khác biệt đáng kể nào giữa hai nhóm trên. Tuy nhiên, các tác giả cảnh báo rằng những bệnh nhân đã rất yếu, hơn 1 phần năm trong số họ đã chết và do đó việc điều trị đã can thiệp quá muộn để có thể thấy tiến triển. Mặc dù loại thuốc này tương đối an toàn nhưng chúng lại thường phản ứng với các loại thuốc khác hay được sử dụng ở bệnh nhân nặng, các bác sỹ cảnh báo thuốc có thể gây tổn thương gan nặng.
Chương trình SOLIDARITY cũng thử nghiệm loại thuốc điều trị HIV trên kết hợp với interferon-beta, một phân tử có liên quan tới điều hòa viêm trong cơ thể và cũng có hiệu quả khi sử dụng cho Khỉ bị nhiễm MERS. Loại thuốc kết hợp 3 thành phần trên hiện nay vẫn đang được thử nghiệm cho bệnh nhân MERS ở Ả rập xê út trong một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng.
Tuy nhiên, interferon-beta trên bệnh nhân COVID 19 nặng có thể khá nguy hiểm, bác sỹ Herold nói “Nếu cho bệnh nhân uống khi bệnh muộn, thuốc có thể làm tổn thương các tế bào nặng hơn thay vì giúp ích cho bệnh nhân”
Kết luận về 04 loại thuốc đang được WHO nghiên cứu điều trị COVID 19
Cả 4 liệu pháp trên đây đều đang trong quá trình thu thập dữ liệu, thử nghiệm, kết quả nghiên cứu rời rạc và không đáng tin cậy. WHO và các chuyên gia y tế sẽ sớm cung cấp những thông tin đáng tin cậy trên các kênh thông tin chính thống.
Trong thời gian chờ đợi các thông tin từ cơ quan y tế uy tín, người dân tuyệt đối không được phép tự ý sử dụng các loại thuốc trên, hoặc những loại thuốc theo tin đồn về khả năng điều trị hoặc phòng ngừa COVID 19. Người dân nên tuân theo các khuyến cáo cơ bản của tổ chức Y tế thế giới và cơ quan chức năng nước sở tại để đảm bảo bệnh dịch không bị lây lan quá mức, bệnh nhân mắc COVID 19 được hưởng sự chăm sóc y tế tốt nhất và cùng nhau chúng ta sẽ vượt qua dịch bệnh này sớm nhất.
