Bệnh viêm xoang mạn tính

Viêm xoang mạn tính là do sự biến đổi không hồi phục của niêm mạc xoang, gây nên loạn sản, dạng polyp, tiết dịch, tiết nhầy hoặc viêm mủ.

Nguyên nhân gây viêm xoang mạn tính

Bệnh viêm xoang mạn tính có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó cơ địa là một yếu tố rất quan trọng nên bệnh cũng có tính chất gia đình.

• Vẹo vách ngăn cao, phì đại xương xoăn giữa, dị ứng, gây nên tình trạng dẫn lưu kém, kéo dài không thoát mủ ra khỏi xoang được (vì lỗ thông tự nhiên bị tắc) hoặc sau một viêm xoang cấp tính có hoại tử xương trong 1 bệnh nhiễm trùng cúm, sởi… hoặc sau một viêm xoang mủ do răng.
• Vai trò thể địa cũng rất quan trọng, nhất là thể địa dị ứng. Dị ứng dẫn tới nhiễm trùng phát triển và khi bị nhiễm trùng lại làm dị ứng nặng lên. Do đó điều trị bệnh thường làm bệnh thuyên giảm nhưng ít khi khỏi hẳn.

Triệu chứng viêm xoang mạn tính

Người bệnh viêm xoang mạn tính có nhiều triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng cần lưu ý như sau.

Triệu chứng cơ năng bệnh viêm xoang mạn tính

• Đau: Viêm mạn tính thường không đau, trừ những đợt hồi viêm. Thường chỉ là cảm giác nặng đầu, vị trí tùy theo loại xoang viêm. Viêm xoang trước thường nhức quanh mắt, ở hàm trên. Viêm xoang sau thường nhức sâu hoặc ở vùng đỉnh chẩm.
• Ngạt tắc mũi thường xuyên.
• Chảy mũi kéo dài ra mủ xanh hoặc mủ vàng, nếu là viêm xoang trước mạn tính. Viêm xoang sau: triệu chứng âm ỉ dễ nhầm lẫn. Mủ  hoặc chất nhầy chảy xuống họng, bệnh nhân phải khịt, khạc, nhổ thường xuyên. Hay có biến chứng mắt như viêm thần kinh thị giác sau nhãn cầu, viêm mống mắt thể mi…

Triệu chứng thực thể bệnh viêm xoang mạn tính

Triệu chứng viêm nhóm xoang trước mạn tính:

• Ngách giữa nề và ướt hoặc mủ chảy từ ngách giữa xuống xương xoăn dưới, hoặc có ít mủ đọng khô ở bờ dưới xương xoăn giữa.
• Xương xoăn dưới nề to.
• Niêm mạc ngách giữa phù nề, có khi thoái hoá thành polyp mũi. Xuất hiện gờ Kauffman (do phì đại niêm mạc ở ngách giữa thành một đường gờ dài, trông như một xương xoăn thứ hai nằm ngoài xương xoăn giữa).
• Soi mũi sau: mủ đọng ở sàn mũi hoặc ở đuôi xương xoăn dưới.

Triệu chứng viêm nhóm xoang sau mạn tính:

• Soi mũi trước nhiều khi không thấy gì.
• Soi mũi sau: thấy chất nhầy mủ xuất phát từ ngách trên chảy ra cửa mũi sau, tỏa xuống vòm mũi họng.
• Khám họng: thành sau họng viêm mạn tính với nhiều tổ chức lymphô đỏ và chất nhầy đặc bám.

X-Quang bệnh nhân viêm xoang mạn tính

Blondeau và Hirtz có giá trị trong chẩn đoán xác định: hình xoang mờ đều hoặc hình vòng cung, hình polyp…

Chẩn đoán bệnh viêm xoang mạn tính

Để chẩn đoán chính xác bệnh viêm xoang mạn tính cần phải thăm khám lâm sàng và làm các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết. Chẩn đoán bệnh có thể dựa vào các yếu tố sau đây:

• Triệu chứng cơ năng.
• Triệu chứng thực thể.
• Soi bóng mờ.
• Chọc thông xoang hàm.
• X-quang: tư thế Blondeau, Hirtz và C.T.Scan

Điều trị viêm xoang mạn tính

Để điều trị viêm xoang mạn tính cần xác định tinh thần điều trị bảo tồn, chống các đợt cấp, ngăn bệnh trở nặng và có mục tiêu điều trị rõ ràng, kết hợp hướng dẫn bệnh nhân tự chăm sóc tại nhà.

Phương pháp điều trị bảo tồn viêm đa xoang mạn tính

• Kháng sinh, chống viêm, giảm đau… (nếu có hồi viêm).
• Khí dung, Proetz…
• Chọc dò xoang hàm để ống dẫn lưu, rửa và bơm thuốc.
• Nhổ, chữa răng nếu do răng.
• Vacxin chống nhiễm khuẩn.
• Vitamin A và B.
• Giảm mẫn cảm nếu có dị ứng.

Phương pháp điều trị phẫu thuật viêm đa xoang mạn tính

• Mở lỗ thông xoang hàm thường xuyên ở ngách mũi dưới.
• Phẫu thuật nội soi chức năng mũi, xoang (FESS).
• Mổ xoang (Caldwell Luc, Delima).
• Mổ vách ngăn (nếu nguyên nhân do dị hình vách ngăn).

Chỉ định phẫu thuật xoang:

• Viêm xoang gây ra các biến chứng: não, mắt, xuất ngoại…
• Viêm xoang nguyên nhân do các dị vật trong xoang.
• Viêm xoang đã có thoái hoá dạng políp.
• Các khối u trong xoang (khối u lành tính hoặc ác tính).
• Viêm xoang mủ mạn tính, chọc dò xoang hàm để ống dẫn lưu và rửa nhiều lần nếu qua 10 lần không đỡ nên chuyển sang phẫu thuật.

Biến chứng của viêm xoang mạn tính

Bệnh viêm xoang mạn tính khó điều trị dứt điểm nên việc chăm sóc tại nhà rất quan trọng giúp ngăn ngừa các biến chứng. Sau đây là một số biến chứng của viêm xoang mạn tính.

Biến chứng mắt của viêm xoang mạn tính

Viêm mô tế bào ở mắt cấp tính: Phù nề mi mắt và kết mạc, có khi khó đánh giá về vận nhãn, lồi mắt. Khó khăn cơ bản là là phân biệt viêm mô tế bào đơn thuần, chỉ cần điều trị nội khoa với mủ trong hốc mắt. Cần phải dẫn lưu kịp thời tránh khỏi mù.

Cần chỉ định phẫu thuật khi có một trong ba dấu hiệu:

• Nhãn cầu cố định.
• Giãn đồng tử.
• Mất nhạy cảm giác mạc.

Lồi mắt, liệt vận nhãn, viêm thần kinh thị giác có thể do viêm hoặc u nhầy các xoang sau.

Chẩn đoán xác định bằng chụp X-quang.

Biến chứng não của viêm xoang mạn tính

• Viêm màng não mủ.
• Áp xe ngoài màng cứng, áp xe não, viêm tắc xoang tĩnh mạch dọc trên, xoang hang… thường do viêm xoang trán cấp tính.

Cần chú ý khi có những tình huống sau đây xuất hiện:

• Viêm xoang trán cấp tính điều trị tích cực nhưng triệu chứng không giảm.
• Có các triệu chứng của nhiễm khuẩn nội sọ, khi tìm nguyên nhân cần nghĩ tới viêm xoang.