Các rối loạn tâm lý do dùng chất gây nghiện

Đặc điểm chung của các chất gây nghiện- ma túy (dưới đây gọi chung là ma túy) là tính gây nghiện, hấp thu nhanh, tạo nên trạng thái hưng phấn, cảm xúc vui vẻ, khoái lạc, quên mọi sự trên đời trong chốc lát; hoặc đơn giản hơn là khi sử dụng ma túy thì khoan khoái, đê mê, sung sướng vô ngần, nếu thiếu thì bị hành hạ về tinh thần và thể xác.

Cập nhật: 10/10/2017 lúc 1:20 chiều

Mục lục

1 1. Các biểu hiện triệu chứng
2 2. Các đặc trưng để chẩn đoán
3 3. Chẩn đoán phân biệt
4 4. Các hướng dẫn quản lý người nghi ngờ lạm dụng thuốc gây nghiện
5 5. Tư vấn cho bệnh nhân và gia đình
6 6. Thuốc
7 7. Khám chuyên khoa

1. Các biểu hiện triệu chứng

Khí sắc trầm.
Tình trạng căng thẳng.
Mất ngủ.
Các biến chứng cơ thể do sử dụng ma túy.
Các tai biến và chấn thương do dùng chất ma túy.

Còn có thể có:

Các thay đổi không giải thích được trong hành vi, diện mạo hay trong công việc.
Phủ nhận việc sử dụng ma túy.
Kêu đau mỏi hoặc trực tiếp đòi hỏi được dùng các thuốc gây ngủ hoặc các dạng chất ma túy khác.
Có các vấn đề liên quan luật pháp và xã hội do dùng chất ma túy (các rắc rối trong hôn nhân, mất việc làm …)

Có thể biểu hiện các dấu hiệu của hội chứng cai chất ma túy như:

Các chất dạng thuốc phiện: buồn nôn, vã mồ hôi, run.
Các chất gây yên dịu: lo âu, run, các ảo giác.
Các chất kích thích: trầm cảm, ủ rũ, cau có.

Gia đình có thể yêu cầu sự giúp đỡ trước khi bệnh nhân thấy cần thiết.

2. Các đặc trưng để chẩn đoán

– Sử dụng nhiều và thường xuyên chất ma túy.

– Việc dùng chất ma túy đã gây ra các tổn hại về cơ thể ví dụ: bị thương tổn trong trạng thái đang bị ngộ độc chất ma túy). Các tổn hại về tâm lý (ví dụ: các triệu chứng tâm thần do dùng chất ma túy) hoặc dẫn đến hậu quả xấu về mặt xã hội (ví dụ: mất việc làm, các rắc rối nghiêm trọng trong gia đình).

– Khó khăn trong việc kiềm chế sử dụng chất ma túy.

– Thèm muốn mạnh mẽ được dùng chất ma túy.

– Dung nạp (có thể dùng một số lượng lớn các chất ma túy mà không biểu hiện tình trạng ngộ độc).

– Hội chứng cai (lo âu, run hoặc các triệu chứng cai khác sau khi dừng sử dụng ma túy).

3. Chẩn đoán phân biệt

– Rối loạn do dùng ma túy thường đồng hành với các rối loạn do dùng rượu.

– Các triệu chứng của lo âu hay trầm cảm có thể xuất hiện do dùng các chất ma túy mạnh. Nếu chúng vẫn còn sau giai đoạn cai (ví dụ: khoảng 4 tuần

4. Các hướng dẫn quản lý người nghi ngờ lạm dụng thuốc gây nghiện

Thông tin cơ bản cho bệnh nhân và gia đình:

Cai là mục tiêu; bệnh nhân và gia đình cần phải tập trung vào điều đó.
Ngừng hoặc giảm sử dụng ma túy sẽ có lợi cho cả cơ thể và tâm thần.
Dùng ma túy khi có thai sẽ gây tổn hại cho thai nhi.
Với người tiêm chích ma túy, sẽ có nguy cơ bị nhiễm hoặc lan truyền virus HIV, viêm gan virus hoặc các nhiễm trùng đường máu khác. Cần thảo luận về các cách phòng ngừa thích hợp (sử dụng bao cao su, không được dùng lại bơm kim tiêm).
Tái nghiện là rất phổ biến. Việc kiểm soát và ngừng sử dụng ma túy thường đòi hỏi phải cố gắng rất nhiều.

5. Tư vấn cho bệnh nhân và gia đình

Với những bệnh nhân hiện đã sẵn sàng từ bỏ ma túy

– Xác định ngày để bắt đầu cai ma túy.

– Thảo luận các chiến lược để tránh hoặc đối phó với các tình huống nguy cơ cao (ví dụ: các hoàn cảnh xã hội, các sự kiện gây stress).

– Đưa ra các kế hoạch đặc biệt để tránh dùng chất ma túy (ví dụ: phải đối phó ứng xử như thế nào đối với những người bạn vẫn còn đang tiếp tục dùng chất ma túy).

– Xác định gia đình và bạn bè sẽ là người ủng hộ việc cai ma túy.

Nếu mục tiêu chỉ là giảm sử dụng ma túy (hoặc nếu bệnh nhân chưa sẵn sàng để cai)

– Thảo luận để đưa ra một mục tiêu rõ ràng cho việc giảm sử dụng ma túy (ví dụ: không dùng quá một điếu marijuana trong một ngày và có hai ngày trong một tuần không sử dụng marijuana).

– Bàn về chiến lược để tránh hoặc đối phó với các tình huống nguy cơ cao (ví dụ: các tình huống xã hội, các sự kiện gây stress).

– Giới thiệu các thể thức để bệnh nhân tự theo dõi và các tập tính sử dụng ma túy một cách an toàn hơn (ví dụ: hạn chế thời gian, sử dụng một cách từ từ, chậm rãi …).

Đối với những bệnh nhân hiện chưa sẵn sàng cai hay giảm sử dụng ma túy

– Không nêu phản ứng hoặc phê phán.

– Chỉ rõ cho bệnh nhân thấy các vấn đề về y tế, tâm lý và xã hội do chất ma túy gây ra.

– Vạch một kế hoạch thời gian mới để đánh giá lại sức khỏe và thảo luận về việc sử dụng ma túy với bệnh nhân.

Đối với những người cai không được hoặc tái nghiện

– Xác nhận và khen ngợi bất cứ thành công nào của bệnh nhân.

– Bàn về các tình huống đã dẫn đến tái nghiện.

– Tiến hành lại các bước đã làm nêu trên.

Các tổ chức tự giúp lẫn nhau (ví dụ: hội những người nghiện thuốc gây ngủ, dấu tên) là rất hữu ích.

6. Thuốc

– Hội chứng cai các chất yên dịu có thể cần được điều trị bằng các Benzodiazepine (ví dụ: Chlordiazepoxide 25 – 50 mg có thể dùng tới 4 lần/ngày) nhưng với những bệnh nhân ngoại trú việc điều trị này cần phải được theo dõi chặt chẽ. Hội chứng cai các chất yên dịu nếu nặng (có các ảo giác và sự rối loạn thần kinh tự trị) có thể cần phải nhập viện và cần phải sử dụng các thuốc chống lo âu liều cao hơn.

– Hội chứng cai các chất kích thích, cocaine hoặc các chất dạng thuốc phiện là rất nghiêm trọng và có thể cần phải có sự giám sát chuyên môn.