Gan nhiễm mỡ là một căn bệnh khá phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Bệnh thường khó phát hiện do không biểu hiện các triệu chứng ra bên ngoài hoặc các triệu chứng xuất hiện một cách mờ nhạt dễ gây nhầm lẫn. Nắm được các chỉ số gan nhiễm mỡ quan trọng giúp dự đoán nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ cũng như tình trạng bệnh.
Vậy, đâu là các chỉ số gan nhiễm mỡ cần biết. Hãy cùng benh.vn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Sơ lược gan nhiễm mỡ và các triệu chứng
Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ tích tụ tại gan qua thời gian. Có 2 loại gan nhiễm mỡ là gan nhiễm mỡ do rượu và gan nhiễm mỡ không do rượu. Gan nhiễm mỡ do rượu thường liên quan đến việc lạm dụng rượu bia quá mức, còn gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) thì ngược lại. Mặc dù, nguyên nhân chính xác cho loại gan nhiễm mỡ không do rượu vẫn chưa được xác định, nhưng bệnh thường được phát hiện ở những người bị béo phì, tiểu đường loại 2, những người có chỉ số cholesterol cao, huyết áp cao.
Hầu hết những người mắc gan nhiễm mỡ đều không có biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài. Nhưng đều có đặc điểm chung là các transaminase tăng hoặc tình cờ được phát hiện khi kiểm tra một bệnh khác như béo phì, tiểu đường, tăng lipid máu hoặc tăng huyết áp. Một số triệu chứng có biểu hiện nhưng không rõ ràng. Một số bệnh nhân gan nhiễm mỡ cho biết họ thường cảm thấy mệt mỏi, khó chịu hoặc đau bụng trên phía bên phải. Béo phì là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên gan nhiễm mỡ, gan to là dấu hiệu rõ ràng nhất chỉ ra các bệnh về gan. Tất cả những bệnh về gan nói chung như giãn tĩnh mạch, vàng da, ban đỏ lòng bàn tay, nữ hóa tuyến vú, mềm tay, thiểu cơ đều không xuất hiện triệu chứng cho tới giai đoạn cuối của bệnh.
Các chỉ số quan trọng trong chẩn đoán gan nhiễm mỡ
Dưới đây là các chỉ số thường dùng để chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ:
- Alanine aminotransferase (ALT) xuất hiện ở cơ tim và vân cơ nhiều hơn ở gan. Ngoài ra, AST còn có ở thận, não, tụy, phổi, bạch cầu và hồng cầu. AST < 40 UI/L được đánh giá là bình thường
- Aspartate aminotransferase (AST) xuất hiện chủ yếu ở bào tương của tế bào gan nên sự tăng ALT nhạy và đặc hiệu hơn AST trong chẩn đoán các bệnh về gan. ALT < 40 UI/L được đánh giá là bình thường.
- Phosphatase kiềm (Alkaline phosphatase, ALP) là enzym thủy phân các ester phosphat trong môi trường kiềm (pH = 9). Nguồn gốc chủ yếu của ALP là gan và xương. Ở ruột, thận và nhau thai ít hơn. ALP 25-85 hoặc 1,4-4,5 (bodansky) được đánh giá là bình thường. ALP tăng nhẹ và vừa có thể gặp trong bệnh viêm gan, xơ gan, di căn hoặc thâm nhiễm ở gan (bệnh bạch cầu, lymphoma, sarcoidosis). ALP tăng cao (3-10 lần bình thường) thường do tắc mật trong hoặc ngoài gan.
- Gamma-glutamyl transferase (GGT)
- Serum albumin
- Prothrombin time (PT) là thời gian chuyển prothrombin thành thrombin khi có sự hiện diện của thromboplastin và Ca++ cùng các yếu tố đông máu. Để chuẩn hóa kết quả PT, người ta thường chuyển đổi thành INR (International Normalized Ratio). INR = 0,8-1,2 được đánh giá là bình thường. Khi PT kéo dài thường là dấu hiệu tiên lượng nặng. Thiếu vitamin K do tắc mật kéo dài hay rối loạn hấp thu mỡ cũng làm PT kéo dài nhưng khi tiêm 10 mg vitamin K, PT sẽ trở về ít nhất 30% mức bình thường trong vòng 24 giờ. Trước khi phẫu thuật hoặc làm sinh thiết gan, phải kiểm tra chức năng đông máu.
- Bilirubin là sản phẩm chuyển hóa của hemoglobin và các enzym có chứa hem. 95% bilirubin được tạo ra từ sự thoái biến của hồng cầu gồm hai thành phần là bilirubin gián tiếp và bilirubin trực tiếp. Bình thường: bilirubin toàn phần: 0,8-1,2 mg/dL (5-17 mmol/L), bilirubin gián tiếp 0,6-0,8 mg/dL, bilirubin trực tiếp 0,2-0,4 mg/dL (chiếm 30% bilirubin toàn phần). Vàng da chỉ biểu hiện lâm sàng khi bilirubin toàn phần > 2,5 mg/dL. Tăng bilirubin gián tiếp có thể là do tăng sản xuất bilirubin hoặc do giảm sự hấp thu bilirubin tại các tế bào gan (hội chứng Gilbert). Tăng bilirubin trực tiếp có liên quan đến bệnh lý gan mật, có thể do giảm bài tiết bilirubin vào tiểu quản mật hoặc do ứ mật trong gan hoặc ngoài gan.
Các chỉ số gan nhiễm mỡ quan trọng
Ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ chỉ số ALT và AST thường tăng cao hơn 2-3 lần so với mức bình thường. 2 chỉ số này có thể giúp phân biệt giữa bệnh gan nhiễm mỡ đơn thuần và gan nhiễm mỡ không do rượu. Chỉ số ALT/AST < 1 ở bệnh nhân mắc gan nhiễm mỡ đơn thuần và chỉ số ALT/AST > 1 ở những giai đoạn tiếp theo của bệnh như xơ hóa gan hay xơ gan. Nhìn chung, các chỉ số khác như alkaline phosphatase, GGT, serum albumin, prothrombin và bilirubin thường tăng nhẹ hoặc không tăng cho đến những giai đoạn cuối của bệnh.
