Khi trẻ lên 3 tuổi, trẻ mong muốn được làm người lớn, được độc lập. Đây là động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự phát triển của trẻ đến giai đoạn mới và đồng thời cũng làm xuất hiện tính bướng bỉnh, ích kỷ và thậm chí là hỗn láo (đặc biệt là hỗn láo đối với người lớn) khi trẻ có nhiều mong muốn mà người lớn không hiểu, hoặc không đáp ứng được cho trẻ, vì thế xảy ra cái gọi là “cuộc khủng hoảng của tuổi lên 3”.
Khủng hoảng tuổi lên ba là hiện tượng tâm lý bình thường ở trẻ
Đây là một hiện tượng phát triển tâm lí rất bình thường ở trẻ, cha mẹ cần hiểu rõ và giúp trẻ vượt qua giai đoạn này.
1. Biểu hiện của khủng hoảng ở tuổi lên ba
Phản ứng tiêu cực: Trẻ không chịu phục tùng một số yêu cầu của người lớn.
Ngoan cố: Đây là những phản ứng đối với những quyết định của chính mình. Sự ngoan cố thể hiện ở chỗ: trẻ kiên quyết nghiêng về phía sự thỏa mãn đòi hỏi của bản thân, sự quyết định của mình. Ở đây có sự đề cao nhân cách và đưa ra các đòi hỏi để nhân cách được đánh giá.
Ngang ngạnh: Gần như sự ngoan cố và tiêu cực, nhưng nó có đặc điểm đặc trưng của ngang ngạnh là có tính công khai và cá tính hơn. Đây là sự phản kháng lại trật tự trong gia đình.
Tự tiện: Là xu hướng giải thoát khỏi người lớn. Trẻ tự mình làm điều gì đó mà không cần có ý kiến của người lớn. Thường trẻ chỉ hướng tới sự độc lập về mặt vận động, ở đây là sự vận động có chủ định và chủ kiến. Ví dụ, trẻ muốn làm mọi việc như người lớn: muốn đi chợ mua cặp tóc màu đỏ, muốn cắt tóc cho em, muốn lái xe ôtô và muốn vẽ cả bức tranh to lớn…
Vô lễ với người lớn: Trẻ có thể la mắng người lớn khi người lớn không đáp ứng được nhu cầu của trẻ, hoặc khi người lớn không hiểu trẻ.
Chống đối – nổi loạn: Hiện tượng này xuất hiện trong các cuộc xung đột thường xuyên với cha mẹ “tất cả hành vi của trẻ đều thể hiện sự chống đối, dường như trẻ luôn nằm trong trạng thái chiến tranh với người xung quanh trong trạng thái ẩu đả với người lớn”.
Chuyên quyền: Ở những gia đình có độc nhất một trẻ sẽ gặp phải xu hướng chuyên quyền. Trẻ tỏ ra chuyên quyền trong quan hệ với tất cả mọi thứ xung quanh. Trẻ thường cho rằng mọi vật xung quanh là của trẻ, không cho phép người khác đụng vào. Ví dụ như: trẻ không cho mẹ mở ti vi, không cho mẹ bế em bé khác…
2. Cách giúp con vượt qua giai đoạn khủng hoảng
Không hiểu trẻ, người lớn sẽ chủ quan áp đặt mong muốn của mình cho trẻ, như thế rất dễ đẩy trẻ lún sâu hơn vào cái gọi là “khủng hoảng của tuổi lên 3”, càng lún sâu thì lại càng khó giúp trẻ vượt qua. Vì vậy, người lớn cần có sự hiểu biết về tâm lý trẻ; cần kiên trì, bình tĩnh và sáng suốt để có thể mang lại cơ hội phát triển tích cực cho con mình. Để giúp trẻ tốt nhất cha mẹ cần:
Tạo điều kiện để cho trẻ vui chơi thật nhiều: Đặc biệt là các trò chơi giúp bé thể hiện mình như sắm vai. Ví dụ, trẻ có biểu hiện ích kỷ, giành đồ chơi của bạn, bé thích tự làm theo ý mình, thích chơi với các anh chị lớn, vì như thế có thể bé được nhường đồ chơi và đặc biệt được khẳng định mình đã lớn như anh chị rồi. Nếu chúng ta tổ chức tốt các trò chơi và tình huống để bé được đóng vai như: làm chị, làm anh, làm ca sĩ, hoặc làm bác sĩ thì trẻ có thể sẽ phần nào thỏa mãn được mong muốn của mình (được tự mình khám bệnh cho mẹ, tự chọn bài hát, tự phân việc cho các em).
Cùng bé tham gia các trò chơi (ảnh minh họa)
Sử dụng lời nói thuyết phục: Trong bất kỳ tình huống nào, bố mẹ cũng cần thật bình tĩnh và kiểm soát được tình hình, đừng bị kích động bởi những biểu hiện tiêu cực của bé. Lúc nào bạn cũng nên tỏ thái độ tôn trọng, đối xử với bé như một người lớn. Khen ngợi bé khi bé làm đúng và khuyến khích bé diễn đạt những điều mình mong muốn một cách rõ ràng.
Tính nhất quán: Thể hiện ở chỗ áp dụng kỷ luật của bạn khi con bạn có những thái độ quá đà. Bạn phải làm sao cho trẻ thấy rằng, qui tắc là bất di bất dịch, rất không nên áp dụng kỷ luật một cách ngẫu hứng. Bé vô lễ với người lớn, bạn phải luôn uốn nắn và luôn luôn là vậy chứ không thể lúc rầy, lúc lại không.
Đánh lạc hướng: Trẻ rất dễ bị phân tán tâm trí. Nếu bạn khéo léo dẫn dụ trẻ quan tâm đến sự việc khác, bạn sẽ tránh được sự phiền hà, đeo bám của chúng.
Óc hài hước: Nếu pha trò đúng lúc, bạn sẽ tranh thủ được tình cảm và sự vâng lời của con nhiều hơn.
Chúng ta cũng cần nhận thức rằng, đây là một hiện tượng tâm lý bình thường và tất yếu. Khi thấy con có những hành vi thái quá thì chớ nên quy chụp cho bé là hư, láo, càng không nên quát mắng, nhất là đánh. Bởi điều đó chỉ làm các bé thêm căng thẳng, có khi bộc phát, trở nên hung dữ hơn. Chiều chuộng theo mọi yêu cầu của con cũng không phải cách, nó chỉ giúp củng cố thêm những hành vi tiêu cực ở bé khi nó nhận thấy khóc lóc, ăn vạ hay đập phá là cơ hội để được bố mẹ đáp ứng mọi đòi hỏi.
