Chương trình tiêm chủng vắc xin mở rộng tại Việt Nam trong thời gian qua đã gặp nhiều tai biến dẫn đến tử vong cho trẻ nhỏ. Mặc dù chưa biết nguyên nhân do đâu, tuy nhiên để đảm bảo an toàn cho con, xu hướng chọn vắc xin dịch vụ đang bùng phát dẫn đến chuyện chen lấn, xô đẩy để đăng ký cho con tiêm dịch vụ. Dưới con mắt của chuyên gia, chúng ta cùng xem nguyên nhân của sự việc trên là gì? Phương án giải quyết khó khăn này ra sao?
Khủng hoảng lòng tin trong cộng đồng
Trước câu hỏi “Vì sao Bộ Y tế, Tổ chức Y tế Thế giới liên tiếp đưa ra những giải thích về Quinvaxem nhưng không xóa được nghi ngờ của người dân về loại vắc xin này?” Đánh giá về sự việc trên, TS Trần Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng – chuyên gia độc lập về phản biện chính sách – cho rằng: Đây là khủng hoảng rất nghiêm trọng, nếu không được kiểm soát sẽ lây lan sang các tỉnh lân cận.
Cảnh chen lấn, xếp hàng tiêm vắc xin dịch vụ cho con ở Hà Nội
Ông Tuấn cho biết người dân đang mất niềm tin với Quinvaxem bởi những câu chuyện lùm xùm liên quan đến loại vắc xin này “Từ thực tế, con cái họ khỏe mạnh, sau tiêm lại gặp tai biến tử vong, họ không cho rằng đó là ngẫu nhiên. Giữa cái họ quan sát với giải thích của Bộ Y tế không trùng nhau nên cách giải thích của Bộ Y tế không được người dân chấp nhận. Do đó khi biết có vắc xin an toàn hơn, họ sẽ tìm đến loại vắc xin này”.
Xét trên góc độ khoa học, cái chết nào cũng có nguyên nhân, đặc biệt là một đứa trẻ bình thường, không có cái nào ngẫu nhiên, chỉ là có tìm ra hay không và cần có nghiên cứu đánh giá độc lập về tỉ lệ này. Qua đó dẫn đến việc người dân hoang mang với Quinvaxem nhưng Bộ Y tế vẫn chưa có phương án giải quyết thấu đáo, trừ việc Bộ Y tế và WHO luôn khuyến cáo Quinvaxem an toàn, tỉ lệ tai biến trong ngưỡng cho phép. Nhưng rõ ràng thông tin này đã nói nhiều năm nhưng không có tác dụng.
Vì vậy “Trong khi chưa giải quyết được nghi ngại về Quinvaxem, lại có thông tin vắc xin dịch vụ thiếu trong thời gian tới thì việc đổ xô nhau để tiếp cận vắc xin như vừa qua là chuyện đương nhiên. Đây là khủng hoảng niềm tin, sự bất an của người dân khi con em mình không có vắc xin bảo vệ”.
Trước tình hình trên, các chuyên gia nhận thấy trách nhiệm phòng chống dịch đang là vấn đề hết sức khẩn trương: “Nếu miễn dịch cộng đồng giảm, dịch xảy ra, không thể chỉ quy tội cho người dân, bởi việc sợ tiêm, chậm tiêm, không tiêm Quinvaxem là có lý do của người dân. Lý do này xuất phát từ vấn đề hết sức thực tế và nhân đạo”.
Áp dụng các giải pháp song song
Để giải quyết khủng hoảng, ông Tuấn cho rằng cần song song 2 giải pháp gồm Giải tỏa lo lắng về Quinvaxem trong người dân và Lập Ủy ban khẩn cấp về tiêm chủng.
Ông Tuấn đưa ra giải pháp thành lập Ủy ban khẩn cấp về tiêm chủng
Cụ thể:
1. Muốn giải tỏa lo lắng về Quinvaxem.cho người dân cần đánh giá cho đúng về tỉ lệ tai biến là bao nhiêu, chết là bao nhiêu. Những việc này phải được tổ chức độc lập thực hiện, đảm bảo tính khoa học, khách quan.
Nếu đúng Quinvaxem tốt thì căn nguyên gây tử vong có phải do đâu: bảo quản, quy trình tiêm hay do yếu tố nào khác? Nếu được hỏi, đại đa số người dân sẽ mong muốn có giám sát độc lập trả lời chính xác về chất lượng Quinvaxem. Khi giải đáp được, người dân sẽ tin tưởng tiêm chủng mở rộng.
Ngược lại, nếu Quinvaxem không an toàn thì phải đề xuất phương án thay thế, kèm theo đó là giải pháp tài chính. Khi đó các cấp cao hơn phải vào cuộc.
2. Nên lập Uỷ ban khẩn cấp chuyên về tiêm chủng, xem xét giải quyết vấn đề này trong tình trạng khẩn cấp, trong đó có sự tham gia của nhiều bên, chuyên gia và Bộ Y tế chỉ là một thành viên.
Nhiệm vụ của Ủy ban có quyền quyết định mọi vấn đề về vắc xin. Đứng đầu Ủy ban trực tiếp có thể là 1 Phó thủ tướng vì đây không đơn thuần là khủng hoảng vắc xin nữa mà là khủng hoảng lòng tin của người dân với Bộ Y tế.
Ông Tuấn chia sẻ “Bão lũ mình đã có hẳn một ủy ban còn đây là vấn đề cấp bách với trẻ em vì tử vong có rồi, khủng hoảng, đổ xô, chen lấn có rồi và nguy cơ trẻ tiếp tục chậm trễ tiêm chủng, nguy cơ lây bệnh có rồi trong khi vắc xin lại thiếu và người dân thì mất niềm tin như vậy”. Ngoài ra, Ủy ban còn có đủ thẩm quyền để đề nghị các nơi cung cấp, minh bạch thông tin về các loại vắc xin có tỉ lệ tai biến thấp hơn (vắc xin dịch vụ) về giá cả, đặt hàng, khả năng đáp ứng và so sánh độ an toàn cụ thể. Đặc biệt, phải minh bạch hóa toàn bộ kế hoạch tiêm chủng trong thời gian tới gồm: Vắc xin nào, nguồn lấy ở đâu, vận chuyển thế nào dưới sự giám sát của tổ chức độc lập để từ đó đưa ra chính sách tốt hơn.
