Mục lục
Trong bữa ăn của người Việt, nhất là vào các dịp giỗ, lễ, Tết, đĩa rau thơm gia vị có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tính hàn nhiệt của các loại thực phẩm, tăng cường sức đề kháng của cơ thể đối với một số bệnh, kích thích tiêu hóa. Các sách y học cổ truyền có uy tín như Bản thảo cương mục (Lý Thời Trân), Nam dược thần hiệu (Tuệ Tĩnh – Nguyễn Bá Tĩnh), Lĩnh Nam bản thảo và Dược phẩm vận yếu (Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác) có nêu tác dụng trị liệu của nhiều loại rau thơm, gia vị mà nhân dân thường dùng.
Dưới đây là các loại rau gia vị phổ biến:
1. Bạc hà
Vị cay thơm, tính mát, có tác dụng phát tán phong nhiệt, hạ sốt. Thường dùng chữa cảm mạo nhức đầu, dị ứng nổi mề đay, viêm họng có sốt, đàm vướng ở cổ, đau họng khản tiếng, say nắng.
Bạc hà chữa viêm họng, khản tiếng, say nắng (Ảnh minh họa)
2. Hẹ (cửu thái)
Vị cay, hơi chua, đắng, tính ấm. Củ hẹ và lá hẹ thường dùng chữa ho (hấp với đường phèn), chữa kiết lỵ, giun kim, đau họng, hen suyễn.
3. Hành
Vị cay, tính ấm, có tác dụng trừ phong, giải hàn tà, lợi khí, tiêu sưng. Thường được dùng chữa cảm cúm (cháo hành), đau bụng do lạnh, đau răng, lợi tiểu, trừ mụn nhọt, an thai.
4. Ngò tây (ngò gai, ngò tàu)
Vị cay, thơm, tính ấm, có tác dụng thông khí, trừ hàn, tiêu thực, được dùng để kích thích tiêu hóa, trừ cảm mạo. Thường được dùng chung với rau húng quế trong món phở, tạo ra hương vị đặc biệt.
5. Húng quế (húng lủi)
Vị cay, thơm, tính ấm, có tác dụng làm ra mồ hôi, chữa đau dạ dày, ăn uống không tiêu, thông tiểu tiện, nấu nước để ngậm và súc miệng chữa đau răng, sâu răng. Hạt húng quế có tác dụng chống táo bón: cho từ 6-12gr hạt vào chén nước sôi để nguội hoặc nước pha đường, đợi cho hết chất nhầy nở ra rồi uống.
6. Diếp cá
Vị cay, chua, mùi hơi tanh, tính mát, có tác dụng giải nhiệt, giải độc, lợi tiểu, điều kinh. Chữa các loại viêm sưng, mụn nhọt, đau mắt đỏ, sốt xuất huyết, kinh nguyệt không đều, phế ung.
Diếp cá giảm viêm sưng, mụn nhọt (Ảnh minh họa)
7. Kinh giới
Vị cay, tính ấm, có tác dụng phát tán phong hàn, thông huyết mạch. Dùng chữa ho, cảm lạnh, giải độc, chữa đau nhức do phong hàn. Kinh giới sao đen có tác dụng cầm máu rất tốt, dùng chữa đái ra máu, rong kinh, băng huyết, chảy máu cam.
8. Ngò (mùi)
Vị cay, thơm, tính ấm, có tác dụng kích thích tiêu hóa, phát tán phong hàn, trừ phong, chống tà khí, thông khí uất ở đường tiêu hóa. Thường được dùng làm tăng cảm giác ngon miệng, trị cảm lạnh, thúc ban sởi mau mọc. Y học cổ truyền dùng hạt ngò làm thuốc chữa tắc sữa, mặt bị nám, ban sởi. Tuy nhiên những người bị hôi nách, hôi miệng, sưng chân không nên ăn ngò. Khi uống thuốc Đông y có các vị bạch truật, mẫu đơn bì cũng không nên ăn ngò.
9. Tía tô
Vị cay, tính ấm, có tác dụng phát tán phong hàn, giải độc, tiêu tích, hạ khí. Chữa cảm cúm, ngộ độc, an thai.
10. Răm
Vị cay, tính ấm, có tác dụng kích thích tiêu hóa, tiêu thực, sát trùng. Thường dùng làm ấm tỳ vị, ngon miệng, khử mùi tanh của các món ăn. Người xưa còn cho rằng ăn nhiều rau răm sẽ giảm ham muốn tình dục. Có nơi dùng rau răm làm thuốc thông tiểu, chữa sốt, chống nôn, hắc lào.
Rau răm khử mùi tanh, kích thích tiêu hóa (Ảnh minh họa)
Các loại gia vị hữu ích khác
Ngoài ra, còn có các loại gia vị hữu ích khác thường dùng trong bữa ăn có nguồn gốc thực vật.
Củ nghệ
Vị cay đắng, tính ấm, vào 2 kinh can, tỳ, giúp phá ác huyết, cầm máu và làm lên da non. Thường được dùng chữa bệnh loét dạ dày, vàng da, phụ nữ đau bụng sau khi sinh. Đàn bà có thai không nên ăn.
Hạt tiêu (hồ tiêu)
Vị cay, thơm, tính ấm, dùng liều lượng nhỏ có tác dụng kích thích tiêu hóa, nhưng khi dùng liều lớn sẽ kích thích niêm mạc dạ dày, gây xung huyết và viêm cục bộ, gây sốt, viêm đường tiểu tiện và đái ra máu. Hồ tiêu còn được dùng để chữa đau răng, đau bụng (liều 1-3gr). Hợp với gừng chữa tiêu chảy do lạnh, nôn mửa.
Ớt
Vị cay, thơm, tính hơi ôn, dùng kích thích tiêu hóa, làm ngon miệng, chữa đau lưng, đau khớp. Lá ớt dùng chữa rắn cắn: giã nhỏ, đắp vào chỗ rắn cắn, ngày 2 lần.
Lời kết
Rau thơm là những gia vị đặc trưng trong ẩm thực của người Việt. Nó không những làm cho các món ăn thêm ngon mà còn rất tốt cho sức khỏe con người.
ĐHA – Benh.vn
