Rau cài răng lược là một bệnh hiếm gặp, nên trước đây thường ít được quan tâm và chẩn đoán dễ bị bỏ sót. Tuy nhiên, gần đây bệnh này đã tăng lên nhiều do chỉ định mổ lấy thai rộng rãi hơn và có những trường hợp mổ theo yêu cầu. Nhau cài răng lược góp phần làm tăng tai biến sản khoa và tử vong mẹ.
Mục lục
Bánh rau (minh họa)
Về cấu trúc, tử cung là một khối cơ trơn rỗng ở giữa tạo thành buồng tử cung, được lát bởi niêm mạc tử cung. Khi có thai, bào thai nằm trong buồng tử cung, nhau là cơ quan trao đổi giữa mẹ và thai. Nhau có hai mặt:
- Mặt phía buồng ối: láng, có dây rốn bám, dưới lớp màng ối thấy có nhiều mạch máu.
- Mặt nhau bám vào tử cung: cấu tạo bởi nhiều múi nhỏ.
Bình thường, nhau chỉ bám vào lớp niêm mạc của tử cung ở mặt trước hoặc mặt sau đáy thân tử cung. Về mô học, nhau gồm có hai phần:
Màng rụng đáy (ngoại sản mạc tử cung – nhau) gồm có:
- Lớp sâu, xốp nhiều mạch máu là vùng chủ yếu để nhau tróc.
- Một lớp nông, đặc, có các sản bào.
Phần gai nhau đang phát triển trong các hồ huyết, phân nhánh nhiều cấp để tăng diện tích tiếp xúc với máu mẹ.
Sau khi sổ thai, tử cung co lại chừng 10 – 15 phút, thành tử cung dày lên không đều, mỏng ở chỗ bánh nhau. Nhau như bị đóng khung trong một vòng nơ đan xiết lại. Vì nhau không có tính đàn hồi như cơ tử cung nên bánh nhau nhăn nhúm lại và tróc ra một phần. Khi nhau bắt đầu bong, máu từ các xoang tĩnh mạch đổ vào tạo thành một bướu tụ máu sau nhau giúp cho sự tróc nhau tiến triển thêm. Khi nhau đã bong hoàn toàn thì thành tử cung trở nên dày đều khắp mọi mặt. Còn màng ối vì mỏng và đàn hồi nên có thể rút lại theo cơn co tử cung. Nhau được tống xuất xuống phần thân dưới tử cung kéo theo màng ối, dần dần được tống ra ngoài.
Nhau cài răng lược là gì?
Rau cài răng lược là một biến chứng hiếm gặp của thai kỳ có khả năng đe dọa đến tính mạng người mẹ và thai nhi. Mặc dù biến chứng này đã được biết từ rất lâu, trường hợp được ghi nhận đầu tiên bởi Plater vào năm 1588 (Harer, 1956). Bình thường khi thai làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung (lớp màng rụng) sẽ hình thành bánh nhau để cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi. Sau khi sanh bánh nhau sẽ bong ra một cách dễ dàng. Nhau cài răng lược là sự bám bất thường hoặc xâm lấn một phần hay toàn bộ bánh nhau vào lớp cơ tử cung. Về mô học cho thấy có sự thiếu vắng một phần hay toàn bộ màng rụng đáy do gai nhau bám vào cơ tử cung.
Vì trong trường hợp nhau cài răng lược, nhau không bám như bình thường, vượt quá lớp niêm mạc tử cung bám quá sâu vào tử cung, có thể bám rất chắc vào cơ tử cung, thậm chí xuyên thủng cả lớp cơ tử cung, lớp thanh mạc tử cung để xâm lấn vào cơ quan lân cận như bàng quang, ruột nên nhau cài răng lược không tróc được một cách tự nhiên hay chỉ tróc một phần gây băng huyết sau sanh (chảy máu nhiều ngay sau sổ thai hay sau khi cố gắng bóc nhau bằng tay).
Tình trạng bệnh lý bánh nhau này có khả năng đe dọa đến tính mạng của sản phụ và thai nhi nhất là khi sinh ở một cơ sở không có điều kiện hồi sức, truyền máu hay phẫu thuật sản khoa.
Các dạng rau cài răng lược
Rau cài răng lược có 3 dạng dựa trên tình trạng nhau với lớp niêm mạc và nội mạc tử cung như sau.
- Placenta accreta là gai nhau bám vào đến lớp niêm mạc căn bản của nội mạc tử cung.
- Placenta increta: gai nhau bám vào đến lớp cơ tử cung.
- Placenta percreta: gai nhau ăn xuyên hết lớp cơ tử cung, đến thanh mạc và có thể xâm lấn cơ quan lân cận (bàng quang, trực tràng…)
Placenta accreta
Thường gặp nhất khoảng 1/7000 cuộc sanh. Bánh nhau xâm lấn vào cơ tử cung tương đối nông. Dạng này gặp trong khoảng 1/2 sản phụ bị nhau tiền đạo và vết mổ lấy thai trước đó.
Placenta increta và placenta percreta
Ít gặp hơn, bánh nhau xâm lấn vào cơ tử cung sâu hơn. Trong nhau cài răng lược thì dạng percreta là hiếm gặp nhất, chiếm 5 – 7% tất cả các trường hợp nhau cài răng lược.
Rau cài răng lược nguy hiểm như thế nào?
Những trường hợp rau cài răng lược sau khi sanh nhau sẽ không bong và chảy máu không cầm nên có thể có những nguy cơ sau:
- Băng huyết sau sanh phải truyền máu, đe dọa đến tính mạng sản phụ
- Sót nhau gây nhiễm trùng sau sanh
- Sanh non do chảy máu nhiều
- Cắt tử cung
- Nếu nhau cài đến bàng quang hay trực tràng thì đôi khi phải cắt bỏ 1 phần bàng quang hay trực tràng thì mới cầm máu được
- Gây hậu quả nặng nề như dò bang quang, âm đạo, trực tràng,…
Nói chung nhau cài răng lược là một bệnh hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm đe dọa đến tính mang của thai phụ và trẻ sơ sinh. Nhau cài răng lược đã được ghi nhận chiếm 7% trong các nguyên nhân tử vong trong và sau mổ liên quan đến tình trạng mất máu. Và đây cũng là nguyên nhân cần phải truyền máu, gây nhiễm trùng hậu phẫu và những lỗ dò sau mổ. Một vấn đề khiến cho bệnh này càng nguy hiểm hơn vì đây là bệnh khó chẩn đoán được trước mổ, thường mổ ra mới phát hiện ra. Chính vì vậy nên mọi xử trí rất bị động.
