Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ bị tích tụ quá nhiều trong gan. Lượng mỡ trong gan ở người bình thường chiếm từ 2-4%, còn ở người bị gan nhiễm mỡ thì con số này từ 5%. Liệu có phải cứ ăn mỡ nhiều là gan bị nhiễm mỡ hay nguyên nhân là gì? Làm sao để biết đã bị bệnh và điều trị ra sao? Hãy cùng benh.vn tìm hiểu trong bài viết sau.
Mục lục
Phân loại Gan nhiễm mỡ
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ như rượu bia, bệnh chuyển hóa, mỡ máu, tiểu đường…. Tuy nhiên, khoa học chia nguyên nhân bệnh này thành 2 loại, tương ứng với 2 loại là gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và gan nhiễm mỡ do rượu.
Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)
NAFLD là loại gan nhiễm mỡ không liên quan đến tình trạng uống nhiều rượu bia. Điều này có nghĩa rằng, dù bạn có là người ăn chay, không sử dụng rượu bia thì bạn vẫn có thể bị bệnh. Có 2 loại gan nhiễm mỡ không do rượu.
Gan nhiễm mỡ không kèm viêm: Đây đơn giản chỉ là tình trạng mỡ tích tụ trong gan, không liên quan hoặc liên quan rất ít đến tình trạng viêm hay tổn thương tế bào gan. Gan bị nhiễm mỡ thông thường không gây tổn thương gan hay dẫn tới các biến chứng.
Gan nhiễm mỡ kèm viêm (NASH) là tình trạng mỡ gan kèm viêm, tổn thương tế bào gan hay tích tụ các mô mỡ ở gan. Viêm và tổn thương ở gan thường dẫn tới xơ gan, thậm chí ung thư gan.
Gan nhiễm mỡ do rượu
Gan nhiễm mỡ do rượu là tình trạng gan bị tích lũy mỡ do uống nhiều bia rượu. Gan làm nhiệm vụ chuyển hóa phần lớn lượng bia rượu đưa vào cơ thể, nhưng quá trình chuyển hóa thường giải phóng ra một số chất có hại cho gan. Những chất này có thể gây tổn thương các tế bào gan kích thích viêm và làm suy yếu hệ miễn dịch tự nhiên trong cơ thể. Uống càng nhiều bia rượu càng khiến cho gan bị tổn thương nhiều.
Gan nhiễm mỡ do rượu là giai đoạn đầu tiên của các bệnh về gan liên quan đến bia rượu. Bệnh thường tiến triển thành viêm gan và xơ gan. Tình trạng này có thể dễ dàng ngăn chặn chỉ bằng cách ngừng uống, bệnh có thể cải thiện ngay sau khi bệnh nhân ngừng uống. Nhưng nếu tiếp tục uống, có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng sau đây:
- Gan to: Bệnh không thường gây ra các triệu chứng, nhưng đôi khi gây đau hoặc tức phần bụng trên phía bên phải.
- Viêm gan do rượu: Đây là tình trạng phình lên ở gan gây sốt, buồn nôn, đau bụng, vàng da, vàng mắt.
- Xơ gan: Đây là tình trạng hình thành các mô xơ ở gan, bệnh thường gây ra các triệu chứng giống với bệnh viêm gan do rượu nhưng thêm vào đó các triệu chứng như:
- Huyết áp cao ở gan
- Chảy máu trong
- Mê sảng và rối loạn hành vi
- Lách to
- Suy gan có thể dẫn đến tử vong
Gan nhiễm mỡ do rượu thường là giai đoạn sớm nhất của các bệnh liên quan đến gan sau đó tiến triển thành viêm gan và xơ gan do rượu. Bệnh nhân nên tìm đến sự tư vấn của bác sĩ để kiểm soát thói quen uống.
Nguyên nhân và quá trình hình thành gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ thường hình thành khi cơ thể tích tụ quá nhiều mỡ hoặc do không thể chuyển hóa được hết dẫn đến tích tụ mỡ ở các tế bào gan gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Nguyên nhân gan nhiễm mỡ có thể do uống quá nhiều bia rượu, trường hợp này sẽ dẫn tới bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, còn ở những người không uống nhiều bia rượu, nguyên nhân hiện vẫn chưa được xác định rõ. Nhưng nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh gan nhiễm mỡ (NAFLD) phổ biến nhất ở những đối tượng dưới có đặc điểm sau đây.
- Mắc tiểu đường loại 2 hoặc trong tình trạng tiền tiểu đường
- Béo phì
- Ở độ tuổi trung niên hoặc già (mặc dù trẻ em cũng có thể mắc)
- Có gốc Mỹ La tinh hoặc Mỹ Ănglê (người da trắng nói chung). Bệnh thường ít phổ biến ở người Mỹ gốc Phi.
- Có chỉ số lipid trong máu cao
- Huyết áp cao
- Sử dụng các loại thuốc như corticosteroid và một số loại thuốc điều trị ung thư
- Mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa như hội chứng chuyển hóa
- Giảm cân quá nhanh
- Mắc một số bệnh như viêm gan siêu vi C
- Nhiễm một số loại chất độc
NAFLD ảnh hưởng đến khoảng 25% dân số trên toàn thế giới, tương đương với tỉ lệ mắc béo phì, tiểu đường loại 2 và rối loạn chuyển hóa lipid máu đang gia tăng tại Mỹ. NAFLD là bệnh mãn tính về gan phổ biến nhất tại Mỹ. Gan nhiễm mỡ thường chỉ gặp ở những người uống nhiều rượu bia, đặc biệt là những người nghiện rượu trong một thời gian dài. Nguy cơ này còn cao hơn nếu bệnh nhân còn mắc các bệnh khác như béo phì hoặc ung thư hay mang giới tính nữ.
Gan nhiễm mỡ có những biểu hiện thế nào?
Thông thường, gan nhiễm mỡ không có triệu chứng rõ ràng. Nhưng bệnh nhân có thể cảm thấy mệt hoặc khó chịu ở bên phải bụng trên. Một số người bị gan nhiễm mỡ có các biến chứng như xơ gan. Dưới đây là một số biểu hiện của xơ gan, dạng tiến triển nặng của quá trình gan bị nhiễm mỡ kéo dài.
Giãn tĩnh mạch chi dưới xảy ra khi gan bị nhiễm mỡ (ảnh minh họa)
- Mất sự thèm ăn
- Sụt cân
- Yếu mệt
- Mệt mỏi
- Chảy máu
- Mẩn ngứa
- Vàng mắt, vàng da
- Giãn tĩnh mạch
- Đau bụng
- Chướng bụng
- Phù chân
- Vú căng ở nam giới
- Mê sảng
Cách điều trị gan nhiễm mỡ
Hiện chưa có bất kỳ loại thuốc nào được thông qua để điều trị bệnh gan nhiễm mỡ. Nhiều nghiên cứu đang cho thấy tác dụng của các loại thuốc trị tiểu đường và vitamin E trong điều trị, tuy nhiên chưa hoàn toàn xác thực. Vì thế, bệnh nhân gan nhiễm mỡ cần kết hợp giữa một chế độ ăn uống hợp lý, vận động sinh hoạt thích hợp, điều trị tốt các bệnh lý đi kèm, sử dụng một số loại thực phẩm bổ sung và thăm khám định kỳ.
Điều trị gan nhiễm mỡ bằng cách thay đổi thói quen sinh hoạt
Dưới đây là một số cách giúp kiểm soát bệnh lý gan nhiễm mỡ thông qua thay đổi thói quen sinh hoạt:
- Không sử dụng rượu bia: Một trong những việc quan trọng nhất trong việc điều trị gan nhiễm mỡ do rượu là ngừng uống bia rượu. Có một số loại thuốc giúp bệnh nhân giảm cơn thèm bia rượu, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
- Ngừng hút thuốc: Bỏ thuốc là một trong những việc làm quan trọng nhất giúp giảm nguy cơ các bệnh về tim và đột quỵ thường gây ảnh hưởng lớn đến bệnh nhân mắc bệnh.
- Giảm cân: đây là một trong những lời khuyên dành cho những người bị gan nhiễm mỡ. Giảm cân giúp giảm mỡ ở gan giúp giảm tình trạng viêm gan và xơ gan. Giảm lượng calo tiêu thụ mỗi ngày và tăng cường hoạt động thể chất nếu bệnh nhân bị thừa cân hoặc béo phì. Giảm lượng calo tiêu thụ là việc làm quan trọng nhất trong việc giảm cân và kiểm soát bệnh.
- Thay đổi thuốc: Nếu nguyên nhân gây bệnh mỡ gan do một số loại thuốc, bệnh nhân cần ngừng uống những loại thuốc này lại, đồng thời tham khảo ý kiến bác sĩ trước đó. Bệnh nhân nên giảm uống những loại thuốc này từ từ thay vì chuyển ngay sang một loại thuốc khác.
- Ăn một chế độ ăn lành mạnh: Ăn một chế độ ăn lành mạnh bao gồm nhiều trái cây, rau củ và các loại ngũ cốc nguyên cám có thể giúp kiểm soát cân nặng tốt hơn.
- Tập luyện thường xuyên: Bệnh nhân mỡ gan nên hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày trong tuần.
- Kiểm soát bệnh tiểu đường: Làm theo chỉ dẫn của bác sĩ luôn giữ cho lượng đường huyết ở mức ổn định và uống thuốc đều đặn.
- Giảm nồng độ cholesterol: Một chế độ ăn bao gồm nhiều loại rau củ và trái cây hoặc thuốc giảm nồng độ cholesterol có thể giúp duy trì nồng độ cholesterol và lượng chất béo trung tính ở mức ổn định.
- Bảo vệ gan: Tránh những loại đồ ăn gây nhiều sức ép cho gan như uống nhiều bia rượu. Bên cạnh đó, bệnh nhân nên làm theo các chỉ dẫn của bác sĩ như uống thuốc đầy đủ và kiểm tra định kỳ.
Kiểm soát bệnh tiểu đường để giảm nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ
Sử dụng thực phẩm chức năng cho người bệnh gan nhiễm mỡ
Hiện không có các loại thuốc điều trị gan nhiễm mỡ. Nhưng các nhà nghiên cứu hiện đang nghiên cứu tác dụng điều trị mỡ gan của một số hợp chất tự nhiên. Tuy nhiên, vì chưa có đầy đủ các bằng chứng lâm sàng hoàn chỉnh chứng minh khả năng điều trị bệnh nên một số trong đó vẫn được sử dụng dưới dạng thực phẩm chức năng. Các chuyên gia khuyến cáo, người gan nhiễm mỡ có thể sử dụng bổ sung hai loại sau.
- Vitamin E: Về mặt lý thuyết, vitamin E và các loại vitamin khác có tính chống oxy hóa giúp bảo vệ gan bằng cách làm giảm hoặc trung hòa các chất gây tổn thương cho gan gây ra bởi viêm. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng vitamin E tốt cho người bị tổn thương gan do gan nhiễm mỡ không do rượu gây ra. Nhưng mặt khác vitamin E lại làm tăng nguy cơ tử vong và làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới.
- Caffeine: Trong nhiều nghiên cứu trên những người mắc gan nhiễm mỡ không do rượu thường có thói quen uống 2 hoặc nhiều hơn 2 cốc cà phê mỗi ngày có ít nguy cơ bị tổn thương gan hơn những người không uống cà phê hoặc uống ít cà phê. Nguyên nhân cho điều này chưa được xác định, nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra cà phê có chứa một số hợp chất nhất định đóng một vai trò quan trọng trong việc chống viêm.
Gan nhiễm mỡ là một bệnh lý phổ biến, có nguy cơ dẫn tới xơ gan, ung thư gan mà hiện vẫn chưa có thuốc điều trị. Tuy nhiên, vẫn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách hạn chế các yếu tố gây bệnh như không uống bia rượu, giảm cân, duy trì đường huyết ổn định và ăn chế độ ăn ít chất béo. Nếu được chẩn đoán bệnh, bạn cần tích cực điều chỉnh lối sống để chữa khỏi tình trạng này, ngăn ngừa các biến chứng trên gan.
