Những thay đổi cơ thể liên quan đến hoạt động nội tiết buồng trứng

Hocmon Estrogen: do các tế bào của lớp áo trong của bọc noãn tiết ra

– Bao gồm 3 loại: Estron (E1), Estradiol (E2), Estriol (E3) trong đó E2: 17 ß. Estradiol (nó cũng là sản phẩm của quá trình chuyển hoá androgen dưới tác động của FSH tại tế bào hạt) có tác dụng mạnh nhất, gấp 8 -10 lần so với Estron (E1).

– Trong vòng kinh có 2 thời điểm nồng độ Estrogen đặt đỉnh cao nhất: lần đầu xảy ra vào khoảng 24 giờ trước phóng noãn và lần thứ 2 khoảng 7 ngày sau phóng noãn (thời điểm hoàng thể hoạt động mạnh nhất).

Hocmon Progesteron: do tế bào hạt của hoàng thể tiết ra

– Progesteron chủ yếu do hoàng thể tiết ra ở nửa sau của vòng kinh. Tuy nhiên, trước phóng noãn 1 ngày đã có mặt progesteron do có sự hoàng thể hoá của nang noãn chín.

– Progesteron vừa có tác dụng hiệp đồng với Estrogen, vừa đối kháng khi cơ quan đích đã chịu tác dụng đầy đủ với Estrogen.

Hiện tượng kinh nguyệt

Định nghĩa: kinh nguyệt là hiện tượng chảy máu có tính chất chu kỳ từ tử cung ra ngoài do bong lớp niêm mạc tử cung dưới ảnh hưởng của sự tụt đột ngột estrogen hoặc cả estrogen và progesteron trong cơ thể.

Cơ chế: sự tụt đột ngột của estrogen trong chu kỳ đóng vai trò quyết định gây kinh nguyệt. Niêm mạc tử cung đang phát triển, bị thiếu máu do co mạch và vỡ các tiểu động mạch, nên hoại tử bong ra và chảy máu.

Tính chất kinh nguyệt:

– Chu kỳ kinh/ vòng kinh bình thường khoảng 28 ngày.

– Số ngày kinh trung bình khoảng 3 – 5 ngày.

– Máu kinh ra chủ yếu từ động mạch, chỉ khoảng 25% từ tĩnh mạch

– Tổng lượng máu mất mỗi kỳ kinh tối đa khoảng 60 – 80 ml, trung bình 30 – 50 ml. Ra máu thường nhiều vào những ngày giữa của kỳ kinh.

– Máu kinh không đông do có sự tiêu sợi huyết và tiêu protein khi niêm mạc bị thiếu máu hoại tử và bong ra.

– Máu kinh thường thẫm mầu, mùi hơi nồng và lẫn các protein, các men, các progstaglandin, niêm mạc tử cung, dịch nhầy, tế bào âm đạo bong.

Thay đổi ở bộ phận sinh dục liên quan đến nội tiết buồng trứng

Cơ tử cung:

– Estrogen làm tăng sinh các sợi cơ tử cung, làm tử cung phát triển. Làm tăng nhậy cảm của cơ tử cung với oxytocin (dễ gây sẩy thai).

– Progesteron làm mềm cơ tử cung, làm giảm nhậy cảm của cơ tử cung với oxytocin (có tác dụng giữ thai). Progesteron cũng hiệp đồng tác dụng với Estrogen làm phát triển cơ tử cung.

Niêm mạc tử cung:

– Từ sơ sinh đến tuổi dạy thì, niêm mạc tử cung không thay đổi về mặt cấu trúc. Từ tuổi dạy thì niêm mạc tử cung thay đổi có chu kỳ.

Trong 1 chu kỳ (vòng kinh) người ta có thể chia làm 4 giai đoạn:

Giai đoạn tái tạo: niêm mạc tử cung vừa rụng vừa tái tạo. Niêm mạc tử cung có 3 lớp: lớp đặc và lớp xốp thay đổi trong vòng kinh, rụng đi khi hành kinh – lớp đáy không tham gia vào quá trình hành kinh, khi hành kinh xong, từ lớp đáy tổ chức niêm mạc tử cung tái tạo trở lại

Giai đoạn phát triển: từ khi tái tạo đến khi phóng noãn khoảng 8 – 10 ngày. Giai đoạn này niêm mạc chịu tác động của estrogen với đặc điểm niêm mạc phát triển, dày lên, tuyến hình trụ, lớp đệm phù

Giai đoạn chế tiết: từ khi phóng noãn đến khi hành kinh khoảng 12 – 14 ngày. Giai đoạn này niêm mạc chịu tác động của cả estrogen và progesteron, với đặc điểm của tuyến hình răng cưa, niêm mạc dày chế tiết glycogen và mucin

Giai đoạn bong (hành kinh khoảng 3 – 4 ngày) do estrogen và progesteron giảm đột ngột, hiện tượng phù của niêm mạc tử cung tụt xuống, các tiểu động mạch co thắt, xuắn vỡ làm niêm mạc tử cung bị thiếu máu hoại tử bong ra và chảy máu. Niêm mạc tử cung không bong cùng 1 lúc, nơi nào bong thì tái tạo lại ngay.

Thay đổi tại cổ tử cung

Lỗ cổ tử cung, niêm mạc trụ và các tuyến ở ống cổ tử cung cũng thay đổi theo chu kỳ kinh:

– Lúc đầu, dưới tác động của estrogen ngày càng tăng lỗ cổ tử cung ngày càng mở, chấy nhầy chế tiết ngày càng nhiều, càng trong, càng loãng.

– Ngày phóng noãn, lỗ cổ tử cung mở cực đại. Đặc điểm chất nhầy (được đánh giá qua Chỉ số cổ tử cung): trong suốt, loãng (hình ảnh con người), có thể kéo sợi dài đến cửa âm môn, phết lên phiến kính sẽ kết tinh hình lá dương xỉ. Dịch nhầy thuận lợi tối đa cho tinh trùng xâm nhập.

– Về sau lỗ cổ tử cung đóng dần lại, chấy nhầy ít dần, đục đặc lại không thuận lợi cho tinh trùng xâm nhập do chịu tác động của estrogen và progesteron

Thay đổi tại âm đạo

– Estrogen làm biểu mô âm đạo phát triển, dầy lên, trưởng thành và già đi. Nhân tế bào đông lại, nguyên sinh chất của tế bào bắt mầu toan.

Dựa vào chỉ số nhân đông – ái toan, người ta có thể đánh giá được hoạt động nội tiết của buồng trứng.

– Biểu mô âm đạo thay đổi theo chu kỳ kinh. Do tác động của estrogen, những tế bào già chứa glycogen bắt mầu nâu sẫm khi chấm lugol. Glycogen bị tác động của trực khuẩn lành tính Doderlein biến thành axit lactic làm môi trường âm đạo không thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh phát triển. Bình thường, âm đạo có độ pH từ 4,5 – 5,2.

Thay đổi tại âm hộ

Estrogen làm âm hộ phát triển và có mầu nâu tím

Thay đổi tại vú

– Estrogen làm phát triển tuyến sữa và các mô đệm.

– Progesteron làm phát triển các ống dẫn sữa, hiệp đồng với estrogen làm vú phát triển. Đối kháng với estrogen khi vú đã phát triển đầy đủ.

– Trước kỳ kinh, do tụt giảm estrogen và progesteron nên thường có cảm giác cương nhẹ ở vú.

Những thay đổi toàn thân

Nhiệt độ:

– Giai đoạn estrogen,thân nhiệt thường < 37oC

– Ngày phóng noãn, thân nhiệt giảm chút ít sau đó tăng > 37oC

– Giai đoạn estrogen và progesteron, thân nhiệt thường >37oC

Trước hành kinh, do giữ nước nên thể trọng có thể tăng chút ít

Estrogen làm tăng kích thích và đòi hỏi tình dục.

Estrogen giúp giữ canxi ở xương, chống loãng xương.

Kết luận

Hoạt động sinh dục của người phụ nữ có chu kỳ, do hệ thống dưới đồi -tuyến yên – buồng trứng quyết định theo cơ chế điều khiển ngược.

Để đảm báo chức năng sinh sản, hệ thống này hoạt động l cách nhịp nhàng, hoàn hảo. Nếu l bộ phận trong hệ thống bị rối loạn sẽ kéo theo sự rối loạn của cả hệ thống và ảnh hưởng tới chức năng sinh sản của người phụ nữ.

Benh.vn