Tắc đường lệ

1/ Bệnh tắc đường lệ là gì?

Tắc đường lệ (tắc lệ đạo) là nhóm bệnh lý mà trong đó đường lưu thông bình thường của nước mắt bị hẹp lại, có khi là tắc hoàn toàn. Đường dẫn lưu nước mắt bình thường được bắt đầu từ điểm lệ- lệ quản- túi lệ- ngách lệ mũi( nên có sơ đồ giải phẫu)

2/ Biểu hiện của bệnh?

Biểu hiện tắc đường lệ trên lứa tuổi nhũ nhi và người lớn có khác nhau. Nguyên nhân gây ra tắc lệ đạo: viêm nhiễm, khối u, sỏi đường lệ, bệnh toàn thân…cũng gây ra những khác biệt đáng kể về mặt triệu chứng học. Tuy nhiên tắc lệ đạo có những biểu hiện chung sau đây:

– Chảy nước mắt: chảy nước mắt nhiều, thường xuyên, liên tục, không tương xứng với kích thích. Bệnh nhân có tuổi thường phải lau chùi thường xuyên dễ gây ra viêm bờ mi và tình trạng lật mi. Nhiều khi trước những kích thích nhỏ như ánh sáng, gió, bụi…nước mắt cũng chảy giàn dụa, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và thẩm mỹ.

– Xuất tiết: nước mắt thường không trong trẻo như bình thường mà thường đục bẩn, có khi có xuất tiết mủ

– Viêm kết mạc, viêm lệ quản, viêm điểm lệ: là những biểu hiện hay gặp do tình trạng ứ trệ của đường dẫn lệ hay kèm theo nhiễm khuẩn, đôi khi là nhiễm nấm tại hệ thống dẫn lệ. Sau đó sẽ lan sang các tổ chức kế cận như kết mạc, điểm lệ, cục lệ…

3/ Những ai thuộc diện nguy cơ cao?

Trẻ đang bú(nhũ nhi) là đối tượng hay gặp nhất. Các cháu có những bất lợi về giải phẫu khiến cho bệnh dễ phát triển: tình trạng còn màng ở điểm lệ, ống dẫn lệ không được rỗng hóa sau khi trẻ ra đời, dị tật của đường lệ và các van trên đường lệ, viêm hay dị tật của mũi…

Với người cao tuổi thì phần lớn là do teo niêm mạc ống dẫn lệ, gây xơ hóa và chít hẹp đường lệ dần dần, bệnh mắt hột và sỏi đường lệ cũng là nguyên nhân hay gặp. Bệnh lý tòan thân: sarcoidose, lupus…cũng gây ra tắc lệ đạo tuy hiếm gặp.

Chấn thương, biến chứng của xạ trị hay một số phẫu thuật hàm mặt cũng đóng góp vào nguyên nhân gây tắc đường lệ

4/ Nguyên nhân của tắc lệ đạo

Có thể kể ra các nhóm nguyên nhân chính:

– Bẩm sinh

– Dị tật

– Viêm nhiễm: bệnh mắt hột, bệnh tòan thân: sarcoidose, lupus…

– Khối u

– Chấn thương, bệnh do thày thuốc gây ra

5/ Có những phương pháp điều trị nào?

Điều trị nội khoa, ngoại trừ trên nhóm trẻ bé hơn 6 tháng, thường không đem lại thành công. Đa số các trường hợp phải can thiệp ngoại khoa. Đơn giản nhất là thông lệ đạo bằng que thông với gây tê hoặc gây mê. Phức tạp hơn là phẫu thuật mở thông túi lệ mũi với tỷ lệ thành công>80%. Gần đây nhất là phương pháp phẫu thuật mở thông túi lệ mũi có đặt ống silicone. Phẫu thuật cho tỷ lệ thành công>90%, tiến hành trong môi trường nhãn khoa hoặc kết hợp với phẫu thuật nội soi mũi. Ống silicone sẽ được rút ra qua đường mũi sau 2-4 tháng.

Cần nói thêm rằng rất nhiều bệnh nhân có tuổi từ chối phẫu thuật. Đơn giản là tắc lệ đạo gây ra chảy nước mắt chứ không gây ra giảm thị lực hay mù lòa. Với các cháu nhỏ thì chính quyết định phẫu thuật lại chính là cha mẹ chúng.

Chúng tôi thường khuyên các bệnh nhân trẻ là nên phẫu thuật để tái lập lại lưu thông đường lệ, tránh được các biến chứng có thể gặp: viêm mủ túi lệ, dò đường lệ… khỏi bị ám ảnh bởi chuyện chảy nước mắt và thẩm mỹ.

Phẫu thuật thường yêu cầu nằm viện khỏang 3 ngày, chi phí khỏang 3 triệu đồng cho một mắt. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu tái khám sau 7 ngày và hẹn rút ống silicone( nếu đặt) sau 2 đến 4 tháng.

6/ Đối với bệnh tắc lệ đạo, can thiệp ngoại khoa có gây biến chứng gì không?

Biến chứng của phẫu thuật ngoài những biến chứng chung do gây mê thường là: chảy máu vết mổ hay chảy máu xuống mũi, tụt hay mất ống silicone. Thất bại của phẫu thuật tuy chỉ vài % nhưng vẫn là chuyện có thể gặp. Nước mắt vẫn chảy và cách cuối cùng là đặt một ống cứng xuyên suốt từ hồ lệ xuống mũi( ống John).

7/ Bệnh tắc tuyến lệ nếu không điều trị có ảnh hưởng gì tới sức khoẻ người bệnh?

Tắc lệ đạo nếu không có biến chứng, không đi kèm bệnh toàn thân thì không có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Có chăng là cha mẹ trẻ sẽ lo lắng, người lớn thì chấm chùi suốt ngày, phiền toái cho người bệnh, gây cảm giác khó coi cho người xung quanh. Biến chứng của tắc đường lệ tuy không nguy hại cho thị giác và sinh mệnh nhưng cũng nên biết là: lỗ dò đường lệ, viêm túi lệ mủ hay abces túi lệ, viêm kết mạc mạn tính…

Ths Hoàng Cương (Viện Mắt trung ương)