Mục lục
Cơ quan sinh dục nữ có cấu tạo phức tạp với nhiều bộ phận lộ ra ngoài nên dễ dàng bị vi khuẩn, virus, vi nấm tấn công gây viêm nhiễm. Hậu quả của viêm nhiễm cơ quan sinh dục nữ kéo dài có thể rất nguy hiểm. Do đó, phụ nữ cần nắm được các thông tin liên quan tới bệnh có biện pháp điều trị kịp thời.
Yếu tố gây bệnh và các điều kiện thuận lợi
- Bệnh nguyên hay gặp: lậu cầu khuẩn, chlamydia trachomatis, hemophilus ducreyl, Tricomonas vaginalis, gardnerella vaginalis, candida albicans, virus u nhú, virus herpes
- Đường lây: quan hệ tình dục, nội sinh, thầy thuốc khám bệnh không đảm bảo vô trùng
- Các điều kiện thuận lợi: Bộ phận sinh dục nữ có cấu tạo giải phẫu đặc biệt với nhiều ngóc ngách, nhiều nếp nhăn, nhiều lỗ tuyến thuận lợi cho mần bệnh cư trú và phát triển. Đường sinh dục nữ thông vào ổ bụng ở đầu loa vòi trứng làm điều kiện cho vi khuẩn phát triển vào phúc mạc gây viêm tiểu khung, hành kinh hàng tháng kèm theo bong niêm mạc tử cung để lại tổn thương trong buồng tử cung, máu kinh là môi trường nuôi cấy vi khuẩn thuận lợi nên viêm nhiễm càng dễ phát triển
Viêm âm hộ, âm đạo
Viêm âm hộ, âm đạo thường gặp do tác nhân là vi khuẩn, vi nấm, trùng roi gây ra. Những tác nhân này hầu hết có thể điều trị được bằng các phác đồ hiện đại.
1. Viêm âm hộ, âm đạo do vi khuẩn
- Bình thường phụ nữ ở tuổi sinh sản Estrogen làm cho tế bào âm đạo tiết nhiều glycogen và glycogen được trực khuẩn doderlin vốn có trong âm đạo biến thành axít lactic khiến môi trường âm đạo trở thành toan tính không thuận lợi cho vi khuẩn phát triển
- Khi phụ nữ mãn kinh estrogen giảm, môi trường âm đạo không toan nữa, khả năng bảo vệ của âm đạo không còn, âm đạo dễ bị viêm
- Trong trường hợp khác sức đề kháng giảm sút, đái tháo đường, có thai … và một số lượng lớn vi khuẩn có độc tính cao tấn công ồ ạt cũng có thể gây viêm âm đạo do vi khuẩn thông thường
Nguyên nhân gây bệnh: Gardenerella vaginalis, Mycoplasma homitis, vi khuẩn kỵ khí
Triệu chứng: Khí hư hôi, ngứa bộ phận sinh dục, âm đạo có những nốt đỏ
Xét nghiệm: Bệnh phẩm trên phiến kính + KOH — bốc mùi tanh cá
Điều trị viêm âm hộ, âm đạo do vi khuẩn
- Thụt âm đạo axít axetic 1%
- Flagyl 1g/ngày x 7 ngày, hoặc uống liều duy nhất 2g
- Đặt Flagyl mỗi tối 1v x 2 tuần
- Tái phát có thể dùng 2 đợt
2. Viêm âm đạo do Trichomonas
Bệnh nguyên: Trùng roi Trichomonas vaginalis
Biểu hiện: Khi thăm khám hoặc đặt mỏ vịt, thành âm đạo có những nốt tròn hoặc bầu dục.
Xét nghiệm: Soi tươi thấy hình ảnh trùng roi
Điều trị:
- Cả vợ và chồng: Metronidazol 1g/ngày x 7 ngày.
- Vợ: Đặt thêm Metronidazol trong vòng 10 ngày.Tiêu chuẩn khỏi là tìm Trichomonas 3 vòng kinh liên tiếp (-)
3. Viêm âm đạo do nấm
Bệnh nguyên: Candida albicans
Điều kiện thuận lợi: Khả năng tự bảo vệ cơ thể giảm sút: đái đường, có thai
Triệu chứng: Ngứa âm hộ, có vết lan đỏ ở sinh dục ngoài
Xét nghiệm: Có sợi nấm, test tanh cá(-)
Điều trị viêm âm đạo do Nấm
- Đặt Nystatin 100mg âm đạo mỗi tối 1v
- Mycostatine, Meconazol 100mg mỗi tối 1v trong vòng 3 tối
- Thụt âm đạo bằng Natri bicacbonat 1-2%, bơm Glyceryl borat 30%
4. Bệnh lậu
Bệnh nguyên: Lậu cầu khuẩn Neisseria gonorrhoea thường gây viêm âm hộ âm đạo, cổ tử cung, vòi trứng
Triệu chứng: Thời gian ủ bệnh 2- 6 ngày
Khí hư âm đạo như mủ xanh, vàng. Chồng có tiền sử đái dắt đái buốt, đái ra mủ
Biến chứng: Viêm tiểu khung, vô sinh, chửa ngoài tử cung, sảy thai, nhiễm khuẩn, đẻ non, lậu mắt trẻ sơ sinh
Điều trị bệnh lậu
- Kháng sinh cephalosporin thế hệ thứ 3
5. Giang mai
– Bệnh nguyên: Xoắn khuẩn giang mai Treponema pallidum. Sau khi bị nhiễm bệnh trở thành bệnh toàn thân, vi khuẩn có thể lây sang con qua rau thai
– Triệu chứng: Gồm 3 giai đoạn
- Thời kỳ 1: Xuất hiện sau giao hợp khoảng 3 tuần, tổn thương ở âm hộ là săng (chancre) giang mai, vết loét tròn, bờ cứng hơi nổi cao trên mặt da, không đau, không ngứa kèm theo hạch bẹn, có thể gặp săng ở âm đạo và cổ tử cung. Săng thường tự khỏi sau 2- 6 tuần dù không điều trị.
- Thời kỳ 2: Xảy ra sau 6 tuần –> 9 tháng sau nhiễm bệnh, vi khuẩn đã vào máu dẽ lây lan. Tổn thương là ban đỏ và chồi sùi dính lại thành từng đám, bờ cứng, xuất tiết và hoại tử, ở khắp nơi trên cơ thể như da, lòng bàn tay, gót chân, niêm mạc miệng, có kèm theo hạch bẹn
- Thời kỳ 3: Tổn thương là gôm (gumma) giang mai, là nốt loét, có thể đau, phù nề do bội nhiễm, có hạch viêm đi kèm.
– Xét nghiệm: các phản ứng huyết thanh VDRL(Veneral Disease Research Laboratory) và RPR (Rapid Plasma Reagin) ngoài ra có thể thấy xoắn khuẩn trong bệnh phẩm lấy từ săng hoặc hạch bẹn
– Biến chứng: Sảy thai liên tiếp, đa ối, dị dạng thai, giang mai bẩm sinh
Điều trị:
- Benzathin penicillinG 2,4 triệu/tuần x 3 tuần (điều trị cả chồng với liều tưong tự)
6. Viêm âm đạo do thiếu Estrogen
Do thiếu estrogen nên biểu mô âm đạo bị teo, tế bào giảm glycogen, pH, âm đạo không toan, không tự bảo vệ và chống vi khuẩn được
– Nguyên nhân: Phụ nữ đã mãn kinh, phụ nữ đã cắt bỏ 2 buồng trứng
– Triệu chứng: âm hộ khô, teo, đau. Đặt mỏ vịt âm đạo đau, thành âm đạo mỏng, dễ chảy máu, cổ tử cung nhỏ
Điều trị:
- Mycrofollin 0,05mg 1v/ngày.Tại chỗ Colpotrophine trong 10-20 ngày
7. Sùi mào gà (Condyloma)
Là bệnh do virus loại Papilloma nhóm 6 hay 11, ủ bệnh 3- 6 tháng
Tổn thương là các khối sùi ở da vùng môi lớn, môi bé, tiền đình, âm đạo, cổ tử cung màu hồng nhạt
Điều trị:
- Đốt điện, đốt nhiệt, bôi thuốc Podophylin trên bề mặt khối u, điều trị cho cả chồng nếu bị.
Viêm cổ tử cung
Viêm cổ tử cung cấp: Thường do lậu cầu, một số trường hợp khác có thể do Staphyloccocus hemophylus vaginalis … sau nạo phá thai nhiễm trùng, nề, đỏ rực
Viêm phần phụ
– Nguyên nhân: Do quan hệ tình dục với người bị bệnh, do thày thuốc thăm khám hoặc làm thủ thuật không đảm bảo vô trùng.
– Bệnh do: lậu cầu, chlamydia trachomatis, các vi trùng ở cổ tử cung, tử cung gây bệnh do mất cân bằng nội tiết, miễn dịch hay do thủ thuật.
– Các điều kiện thuận lợi: Tuổi trẻ <25 tuổi, chất nhày cổ tử cung nhiều, sinh hoạt tình dục mạnh, vệ sinh chưa chu đáo. Quan hệ tình dục rộng rãi, mang dụng cụ tử cung.
-Triệu chứng: Đau hạ vị và hai hố chậu, sốt, khí hư bẩn
Đặt mỏ vịt khám thấy có khí hư chảy từ tử cung ra, âm đạo cổ tư cung đỏ, ấn tử cung đau, hai phần phụ phù nề ấn đau.
– XN: bạch cầu đa nhân cao song có tới 50% BC vẫn bình thường. Chẩn đoán huyết thanh với Chlamydia, lậu cầu, giang mai.
Lấy bệnh phẩm cấy vi trùng.
Điều trị:
- Nếu điều trị đúng và kịp thời hết đau, sốt, triệu chứng thực thể giảm. Phải điều trị kháng sinh đủ liều.
Siêu âm đường âm đạo nếu có khối viêm đường kính >8cm phải can thiệp phẫu thuật tránh khối mủ vỡ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc.
Di chứng có thể có: ứ nước vòi trứng do dính loa vòi trứng, dính vòi buồng trứng. Có thể trở thành mãn tính, thỉnh thoảng có những đợt tiến triển cấp tính: Sốt đau.Vô sinh do viêm tắc vòi trứng.
