Chóng mặt là một ảo giác, bệnh nhân có cảm giác môi trường chung quanh xoay tròn hoặc bản thân người bệnh xoay tròn. Chóng mặt nặng thường kèm theo nôn ói và có thể té khi đi.
Chóng mặt là triệu chứng gặp trong các bệnh của tai trong hay bệnh của hệ thần kinh trung ương.
Chóng mặt rất hay gặp ở mọi lứa tuổi, giới tính và nghề nghiệp
Bệnh say tàu, xe?
Một số người có cảm giác chóng mặt và nôn ói khi đi xe, máy bay… Đây là tình trạng giống như chóng mặt do tổn thương thần kinh nhưng nhẹ hơn.
Vấn đề giữ thăng bằng
Chóng mặt là tình trạng rối loạn của việc giữ thăng bằng cho cơ thể trong không gian. Cơ thể chúng ta được giữ thăng bằng nhờ vào các hệ thống sau:
– Tai trong ghi nhận chuyển động lên xuống, qua lại của đầu.
– Mắt phát hiện các chuyển động của cơ thể trong không gian.
– Da lòng bàn chân ghi nhận áp lực tiếp xúc của cơ thể với mặt đất.
– Các cơ, khớp xương ghi nhận chuyển động các chi và thân minh.
– Hệ thần kinh trung ương phối hợp tất cả các thông tin trên cho chúng ta có một cảm giác vị trí của mình trong không gian.
Triệu chứng chóng mặt xảy ra khi thần kinh trung ương nhận tín hiệu không đồng bộ của bốn hệ thống trên, thí dụ như bạn đang ở trên một chiếc máy bay trong cơn bão, máy bay đang bị nhồi lên xuống trong khi thị giác của bạn nhìn quang cảnh trong máy bay không nhận thấy có sự di chuyển nào, khi đó sẽ có cảm giác chóng mặt, hoặc bạn đang ngồi trong xe hơi đang di chuyển và mắt bạn đọc một cuốn sách, khi đó hệ thống tai trong nhận biết có sự di chuyển nhưng mắt bạn lại nhìn thấy trang sách cố định và sau một lúc bạn sẽ có cảm giác chóng mặt.
Các nguyên nhân của chóng mặt?
1. Tuần hoàn
Rối loạn tuần hoàn não là nguyên nhân thường gặp nhất của chóng mặt. Nếu máu lên nuôi não không đủ bạn sẽ thấy choáng váng, giống như khi ta đang ngồi ma đứng dậy quá đột ngột. Hiện tượng thiếu máu não này thường do xơ mỡ động mạch. Nếu tai trong bị thiếu máu thì triệu chứng chóng mặt rất nặng nề, kèm nôn ói.
Tình trạng chóng mặt do su giảm tuần hoàn não thường gặp ở người lớn tuổi có kèm theo xơ mỡ động mạch và được gọi là thiểu năng động mạch cột sống thân nền, bệnh nhân có những cơn chóng mặt kèm theo buồn nôn, ù tai xảy ra khi xoay đầu và thay đổi tư thế.
2. Chấn thương
Chấn thương vỡ nền sọ ảnh hưởng tới tai trong cơ thể gây chóng mặt, nôn ói và điếc tai, tình trạng chóng mặt sẽ kéo dài vài tuần rồi thuyên giảm do sự bù trừ của tai đối bên.
Một số trường hợp bệnh nhân bị chóng mặt sau chấn thương khi thay đổi tư thế được gọi là chóng mặt kịch phát lành tính theo tư thế.
3. Nhiễm trùng
Siêu vi có thể gây viêm thần kinh tiền đình, là thần kinh phụ trách thăng bằng, bệnh nhân sẽ bị chóng mặt rất nặng nhưng vẫn nghe bình thường. Viêm tai do vi trùng thì gây vừa chóng mặt vừa giảm thính lực.
Trong những trường hợp này chóng mặt thường kèm theo nôn ói và mất thăng bằng.
4. Dị ứng
Một số người bị tiếp xúc tác nhân dị ứng như phấn hoa, thức ăn có thể bị chóng mặt.
5. Bệnh thần kinh
Một số bệnh thần kinh có thể gây chóng mặt như giang mai, u não, đây là những nguyên nhân ít gặp.
6. Thuốc
Một số thuốc điều trị có thể gây chóng mặt: các thuốc điều trị lao, thuốc an thần…
7. Bệnh Meniere
Bệnh do sự ứ dịch ở tai trong gây các cơn ù tai một bên, chóng mặt kèm theo nôn ói và mất thăng bằng, cơn chóng mặt kéo dài từ 20 phút tới hai giờ, sau cơn bệnh nhân có thể bị giảm thính lực một bên. Cơn có thể tái phát nhiều lần và bị cả hai tai, sau một thời gian bệnh nhân có thể bị giảm thính lực rất nặng.
Cơn chóng mặt của bệnh Meniere có thể điều trị với các thuốc chống nôn, chống chóng mặt như: Meclizine, Primperan, Tanganil… Bệnh nhân nên ăn lạt, tránh dùng rượu, cà phê, thuốc lá.
Làm gì để có thể giảm chóng mặt?
– Tránh thay đổi tư thế đột ngột như đang nằm đứng nhanh dậy hay xoay nhanh sang hai bên.
– Tránh xoay đầu quá mức như cúi xuống hay ngửa lên hoặc xoay đầu.
– Tránh các chất có thể làm giảm tuần hoàn não như cà phê, thuốc lá, ăn mặn.
– Tránh các yếu tố nguy cơ như tình trạng căng thẳng, các chất gây dị ứng.
– Không làm các công việc nguy hiểm khi đang chóng mặt như lái xe, leo trèo cao…
Làm sao tránh chóng mặt khi di chuyển bằng xe, tàu?
– Luôn nhìn ra xa về phía trước khi di chuyển bằng xe.
– Không đọc sách hay ngồi nhìn về phía sau khi đi xe.
– Không nhìn hay nói chuyện với người khác đang bị chóng mặt.
– Tránh các bữa ăn có nhiều gia vị hay mùi quá mạnh trong khi đang đi tàu xe.
– Có thể dùng các thuốc chống nôn ói khi di chuyển.
Một số thuốc loại này có thể mua không cần toa, trong trường hợp chóng mặt và nôn ói không uống thuốc được có thể dùng dạng tọa dược.
Nguyên nhân của ù tai?
Có nhiều nguyên nhân gây ù tai, một số nguyên nhân không nguy hiểm như: ống tai bị bít do ráy tai, nước… Một số nguyên nhân khác phức tạp như nhiễm trùng, xơ cứng chuỗi xương con trong tai.
Ù tai có thể do hạ huyết áp, tăng huyết áp, tiểu đường…
Điều trị ù tai như thế nào?
Tùy theo nguyên nhân, phải khám về thần kinh và tai mũi họng, có thể phải thực hiện nhiều xét nghiệm và nếu tìm được nguyên nhân thì có thể điều trị được.
Nếu không tìm được nguyên nhân có cách nào làm giảm ù tai không?
Các lời khuyên sau đây có thể làm giảm một phần triệu chứng ù tai trong một số trường hợp:
– Tránh nghe tiếng động quá lớn.
– Nếu có cao huyết áp thì hãy điều trị ổn định huyết áp.
– Nên ăn nhạt.
– Tránh các chất kích thích thần kinh như cà phê, thuốc lá.
– Tập thể dục thường xuyên.
– Tránh làm việc quá mệt mỏi, nghỉ ngơi điều độ.
– Đừng quá lo lắng về tiếng ù trong tai bạn, nó không làm cho bạn bị nguy hiểm gì nhiều.
Theo BS. Lê Văn Nam
