Việc sai lầm thuốc thang trăm mối
Sách liền tay miệng nói hoang mang
Trước tiên kiểm điểm nhà lang
Rõ ràng ta thấy một ban sai lầm
Bệnh phát có trọng tâm trọng điểm
Ba nguyên nhân diễn biến trăm đường
Kỹ càng tỷ mỷ suy lường
Chữa bệnh tìm gốc tỏ tường nguyên nhân
Học sách mạch bản thân chưa hiểu
Cũng phù trầm nói phiếu ba hoa
Nhớ lời biển thuớc dậy ta
Như rừng, như biển thực là khó thay
Biết vận khí tháng ngày thời tiết
Chủ khách giao, hàn nhiệt chia phân
Trời sáu khí đất năm vần
Nghênh, thừa, sinh khắc chia phân rõ ràng.
Mười hai kinh nhà lang chưa thuộc
Sự tuần hoàn, xuôi, ngược chưa thông
Mập mờ chữa chạy lung tung
Tà từ dương phận, thuận dòng vào âm
Dụng phương thang phù trầm chưa đúng
Chứng nhiệt hàn lúng túng chưa phân
Hàn ôn công bổ sử phương
Ta nên thận trọng tỏ tường thực hư
Vị cay đắng quá ư công phạt
Nếu quy kinh sai lạc thành nguy
Dẫn đường báo sứ tuỳ nghi
Việc sai muôn dậm hào ly biến thành
Chất lượng thuốc, bệnh tình xứng đáng
Phép quân thần cân lạng trọng khinh
Nhỏ to quyền biến ở mình
Ví không xứng đáng, bệnh tình không lui
Quá liều lượng cũng sai nghiêm trọng
Chữa được Hàn, thì nóng phát ngay
Thuốc dùng đúng mức mới hay
Nhiệt Hàn chớ có quá tay sai lầm
Bệnh truyền kinh, sưu lầm gốc ngọn
Ngọn, gốc chia, tiêu bản, kịp thì
Kíp chữa ngọn, không hoãn trì.
Biến, thường, cấp, hoãn, tuỳ nghi liệu dùng
Chứng giả tượng, phải thông, phải thuộc
Chế dương quang, dùng thuốc tư âm
Ai ơi chân giả, chớ nhầm
Tráng hoả, âm thầm mây lan
Lẽ thừa chế lại bàn cho kỹ
Sách linh lan, huyền bí sưu tầm
Kinh văn cang cực hại âm
Chế cang trừ hại, phương tầm dưỡng sinh
Sách trường sa: lục kinh Hàn nhiệt
Nhiệt kiêm Hàn, bí quyết tài năng
Học Trọng pháp chớ nệ phương
Thổ nghi áp dụng biến thường ở ta
Chứng thường có chính tà, phức tạp
Bài bổ trung, thấu đạt là hay
Hỏi ai sáng chế bài này?
Nghìn năm lợi lạc nhớ thầy Đông Viên
Phép dùng thuốc ta nên quyết đoán
Bệnh lao kiên, giải cảm được sao
Ví không quyết đoán được cao
Thuốc nhẹ, bệnh nặng lẽ nào khỏi cho
Nếu công phá phải lo bồi dưỡng
Nguyên khí hư, chuyển hướng sau này
Nếu không ngồi chịu bó tay
Kiêm công, kiêm bổ, làm thầy liệu chi
Xem mạch lượng hào ly chi tiết
Bệnh truyền kinh mới biết phòng ngừa
Cao tay, nổi tiếng, danh sư
Chữa bệnh chưa phát, phương thư lưu truyền
Thầy thuốc giỏi như thuyền vững lái
Gặp ba đào chớ ngại không lo
Ví mình cố chấp bo bo
Gặp cơn sóng gió, đắm đò như chơi
Bệnh chưa rõ thì thôi không chữa
Bảo bệnh nhân tìm chỗ thuốc thang
Đừng câu miễn cưỡng làm càn
Hại nhân tính mệnh hoàn toàn là sai
Dùng cứu châm, đúng thời sâu cạn
Chích nhọt ung chớ phạm điều này
Cứu cách tỏi phép rất hay
Đầu mặt cấm cứu điều này chớ quên
Đạo làm thuốc phải nên giúp đỡ
Người quả côi đói khổ nghèo nàn
Sẵn sàng giúp đỡ thuốc thang
Noi theo hiền thánh, mở đường hiếu sinh
Đối đồng nghiệp cậy mình tài giỏi
Khi họp bàn tranh cãi khoe khôn
Chẳng ai đàm đạo ôn tồn
Lấy ai mở rộng trí khôn cho mình
Khi chữa bệnh thực tình cứ nói
Bao bệnh nhân, chữa khỏi mau mau
Để lâu bệnh nhiễm vào sâu
Thầy hay, thuốc giỏi, lắc đầu bó tay
Người uống thuốc cũng hay sai phạm
Giấu bệnh mình chẳng dám kể ra
Tài như Biển thước, Hoa đà
Cũng chưa biết hết nữa là hậu nho
Có nhiều người muốn cho mau khỏi
Thuốc vài thang đã đổi sang ngay
Đổi đi, đổi lại nhiều thầy
Bệnh thêm trầm trọng khó thay vãn hồi
Khi bốc thuốc nhớ lời dạy bảo
Lúc đói no chỉ đạo phương thang
Lạnh thuốc nóng, nóng thuốc Hàn
Thuốc hay người bệnh uống càn không hay
Bệnh thất tình việc này cấm kỵ
Hay giận hờn, uất bí thương can
Khắc tỳ mắt ngủ kém ăn
Lấy lời nghĩa lý khuyên răn giải phiền
Có lắm bệnh, lưu niên uất ức
Dò hỏi xem thất trực điều chi
Nói nhiều tổn khí thương tỳ
Khuyên người bớt nói, tức thì bệnh lui
Bảo bệnh nhân đồng thời phòng bệnh
Tránh gió sương thời lệnh bốn mùa
Trẻ thơ, ốm, yếu, già nua
Bệnh hay phát lại, nhân hư thừa hành
Ví như thể quách thành chưa vững
Giặc cướp vào chịu đựng được sao
Vệ sinh phòng bệnh đề cao
Trị bệnh phòng bệnh trước sau hoàn toàn
Bệnh mới khỏi ăn càn tái phát
Thức ăn nên đạm bạc dung hoà
Ăn tiết độ, ở phòng xa
Chăn màn sạch sẽ cửa nhà phong quang
Phạm phòng dục tai ương không nhỏ
Mới ốm xong là có thể nguy
Biết điều ăn ở cách ly
Khuyên ai hiếu sắc chớ đi đường cùng
Nhỡ mắc phải ngộ phong thượng mã
Cấp cứu ngay đừng quá hoang mang
Bớt mồm lay động tâm can
Nằm yên đừng để xóm làng đến đông
Đừng mê hoặc miệng đồng bóng thánh
Lại đổ cho tại bệnh tà ma
Người đời tỉnh ngộ mau ra
Kỳ Hoàng chính đạo quỷ tà gian phi
Cũng lắm lúc nhiều khi trái thuốc
Tại cả y lẫn dược đôi đường
Y thời sử dụng trái phương
Dược thì thuốc giả, gian thương hoành hành
Hoặc sao tẩm chưa tinh, chưa thạo
Thầy lang thì chỉ đạo buông trôi
Bài một nẻo, thuốc một nơi
Làm thầy làm thuốc, kịp thời xét suy
Ví như sâm, thiên chi tiểu vĩ
Tán đóng chai, khí vị mất dần
Khi dùng chẳng đủ đồng cân
Lấy gì phối hợp quân thân tá nghi
Làm như thế lỗi kia ai chịu
Tính mệnh người, đau yếu vì ai
Đến người sắc thuốc cũng sai
Nước không trong sạch, tanh hôi nhiễm vào
Đun quá lửa, đề trào mất thuốc
Khí vị bay có được toàn chăng
Phí của cải, uổng tài năng
Y trung bách ngộ hỏi rằng có không?
Làm thầy thuốc đề phòng hơn nữa
Giúp cho đời và chữa bệnh nhân
Mười phân vẹn cả mười phân
Khang ninh phúc thọ, hưởng xuân lâu dài.
Nguồn: Sách y học tâm ngộ
Lương y: Phùng Đức Hậu dịch
