Cấu tạo dương vật và cơ chế hoạt động của dương vật

Cấu tạo của dương vật

Dương vật gồm 3 ống xốp nằm song song nhau: 2 thể hang (tạo thành phần trên của dương vật) và 1 thể xốp nằm ở dưới, giữa 2 thể hang và bao xung quanh niệu đạo (ống dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài). Chính thể xốp này sẽ tạo nên phần đầu của dương vật (hay còn gọi là qui đầu). Mỗi ống xốp đều có một lớp bao mỏng bọc xung quanh, gọi là bao xơ trắng.

Hiện tượng cương xảy ra khi máu bơm vào dương vật nhanh hơn máu rút đi, làm các ống xốp này căng ra, khiến dương vật cương lên. Kích thước và hình dạng của dương vật tùy thuộc vào các ống này, nhất là hai thể hang. Nhưng cơ quan sinh dục quan trọng nhất lại không phải các bộ phận trên mà chính là bộ não. Dương vật có dài cả thước hay tinh hoàn có to như trứng đà điểu thì cũng chẳng có ý nghĩa gì nếu bộ não không điều khiển được sự ham muốn của chủ nhân của nó.

Cấu tạo bên ngoài dương vật

• Quy đầu: là 1 phần của đầu thể xốp (corpus spongiosum) được nở rộng và có hình nón cụt. Mặt dưới của quy đầu cũng nằm dựa vào phần đỉnh tròn của 2 thể hang (corpora cavernosa penis) của phần thân dương vật. Ở đỉnh của quy đầu là một lỗ rãnh hẹp gọi là lỗ tiểu hay lỗ niệu đạo (orificium urethræ externum), tinh dịch cũng được phóng ra ngoài qua lỗ này). Trong khi dương vật cương, lối thoát của nước tiểu bị đóng lại và một chất dịch được tiết ra từ 2 tuyến nhỏ đặc biệt (tuyến hành – niệu đạo) được xối vào niệu đạo để dọn sạch dấu vết nước tiểu còn đọng lại trước khi phóng tinh. Vành nở ra ngoài phần đáy của qui đầu gọi là vành qui đầu (corona glandis), lớp vành ngoài này phủ lấy một đường rãnh tròn gọi là rãnh qui đầu (the coronal sulcus), dưới rãnh này là cổ dương vật.

Dương vật gồm 3 ống xốp nằm song song nhau: 2 thể hang và 1 thể xốp nằm ở dưới, giữa 2 thể hang và bao xung quanh niệu đạo

Nam giới độ tuổi 20-30 tuổi thường xuất hiện ở vùng rãnh quy đầu những hạt nhỏ li ti đồng dạng, xếp thành 2 hoặc 3 hàng chạy xung quanh rãnh quy đầu, không gây ra triệu chứng gì. Chúng được gọi là chuỗi hạt ngọc dương vật (“Hirsuties coronae glandis” hay là “Pearly penile papules”). Chúng hoàn toàn vô hại

Phần đầu của dương vật được bao bằng một nếp gấp bằng da nhỏ và mỏng, nửa niêm mạc, gọi là bao quy đầu (prepucium). Bao qui đầu có chức năng bảo vệ và duy trì độ ẩm của lớp niêm mạc của qui đầu, thường thì qui đầu được bao bọc toàn phần hay bán phần bởi bao qui đầu. Qui đầu bị phơi bày hoàn toàn khi da qui đầu bị tuột khỏi nó khi giao hợp do dương vật cương cứng và vươn thẳng, hay do bị cắt bì. Vệ sinh hằng ngày bên trong lớp da qui đầu ngăn ngừa sự tích tụ bựa (màng trắng) (smegma). Nếu một người đã trưởng thành mà bao qui đầu không giãn, không lộn ra sau được thì nên đến bệnh viện cắt bao qui đầu để thuận tiện cho việc vệ sinh và phòng ngừa ung thư dương vật. Việc hẹp bao quy đầu có thể ảnh hưởng đến quan hệ tình dục như gây đau hoặc khó khăn cho quan hệ tình dục.

• Bìu dái: Bìu chia thành hai túi nhỏ chứa và nâng đỡ tinh hoàn. Nhiệt độ tại tinh hoàn cần giữ ở mức 350C, dưới nhiệt độ cơ thể khoảng 20C, để giúp tinh trùng khỏe mạnh. Chính nhờ sự co hay giãn của các lớp cơ bìu mà tinh hoàn không quá nóng hay quá lạnh. Khi tinh hoàn nóng thì bìu giãn ra, khi lạnh thị co lại. Sau khi khi được sản xuất, tinh trùng được dự trữ trong một phần của tinh hoàn gọi là mào tinh hoàn. Da bìu đậm sắc tố, có lông, không có mỡ ở mặt dưới da nhưng có nhiều tuyến bã và mồ hôi. Lớp da có thể thay đổi từ chỗ lỏng lẻo, bóng đến chỗ gấp chặt nhiều nếp ngang, tùy thuộc vào trương lực của cơ bìu.
• Nếp hãm quy đầu dương vật hay dây thắng dương vật: Nếp hãm quy đầu dương vật (frenulum preputii penis) là một nếp mô rất co giãn nằm ở mặt dưới của quy đầu. Nếp mô này nối lớp niêm mạc mặt dưới (vernal mucosa) của đầu dương vật với da quy đầu. Khi dương vật cương cứng thì mảnh da này căng ra. Chức năng của nếp hãm này là giúp giữ da qui đầu khỏi bị tuột quá xa vị trí của nó và do đó bảo đảm quy đầu được che chở, (da qui đầu có thể được kéo trở lại để che chở cho quy đầu).

Nếp hãm của dương vật đôi khi bị cắt bỏ một phần hay toàn phần trong quá trình cắt bỏ da qui đầu (cắt bì) (do phong tục tôn giáo hay lý do vệ sinh).

Nếp hãm rất nhạy cảm khi bị kích thích, do đó đóng phần quan trọng trong cơ cấu gây khoái cảm cho cơ quan sinh dục nam. Nếp hãm có thể bị rách khi làm tình hay thủ dâm và có thể bị chảy máu khá nhiều.

• Dấu vết đường rãnh giữa thân dương vật: Ở mặt dưới của dương vật, có thể nhìn thấy dễ dàng vết thẹo của một đường rãnh, còn gọi là đường đan (perineal raphe), chạy dài từ hậu môn, qua bìu (raphe scroti) và mặt dưới thân dương vật (raphe penis), đó là kết quả của sự khâu và hàn lại của khe rãnh đáy chậu trong giai đoạn phát triển bào thai của dương vật và bìu.

Cấu tạo bên trong dương vật

Dương vật gồm ba ống hình tròn nằm song song với nhau, cấu tạo bằng các mô cương, trong đó có hai ống thể hang (corpora cavernosa) và một ống thể xốp (Corpus spongiosum penis) được bao xung quanh bởi ba lớp: lớp cân sâu (cân Buck), lớp mô dưới da và lớp da.

Dương vật gồm ba ống hình tròn nằm song song với nhau, cấu tạo bằng các mô cương

Thể hang (Corpus cavernosum penis)

Thể hang là ống có mô cương gồm nhiều khoảng trống như hang động, chạy dọc theo chiều dài và nằm phía trên của dương vật, bao quanh bởi những lớp cân trắng Buck cách nhau bằng một màng chắn (septum penis).

Mô cương là những chỗ phình ra của động mạch xoắn, bao bọc bằng các sợi cơ trơn co dãn được. Hệ thống mô cương và sợi cơ trơn này co dãn để có thể bơm, chứa máu.

Thể xốp (Corpus spongiosum penis)

Thể xốp là một ống khác chứa bên trong nó là niệu đạo, Giữa dương vật có một đường ống gọi là niệu đạo, cả nước tiểu và tinh dịch đều thoát ra khỏi cơ thể bằng đường này, nhưng không bao giờ thoát ra cùng một lúc. Khi tinh dịch đang được phóng ra khỏi cơ thể thì lối thoát dành cho nước tiểu bị đóng lại, khi nước tiểu đi ra ngoài thì phần đóng sẽ quay lại phía đường ra của tinh dịch. Phần cuối ống nở ra tạo thành đầu dương vật hay quy đầu.

Hệ thống mạch máu của dương vật

• Động mạch:

+ Động mạch của dương vật bắt nguồn từ động mạch bụng, có ba nhánh:

+ Động mạch lưng nằm ở trên lưng dương vật.

+ Động mạch cung cấp máu cho hai thể hang hay động mạch thể hang.

+ Động mạch cung cấp máu cho thể xốp hay động mạch thể xốp: động mạch thể hang là một hệ thống mạch máu chằn chịt, chia ra nhiều nhánh nhỏ, chạy dọc theo chiều dài dương vật, có hình xoắn nên gọi là động mạch xoắn. Chính động mạch này cung cấp máu cho các hang mạch máu.

• Tĩnh mạch: Máu thoát ra từ các hang mạch máu vào các tĩnh mạch nhỏ rồi từ đó đổ vào tĩnh mạch lớn hơn (gọi là tĩnh mạch lưng) nằm sâu trong các thể hang. Từ đó máu chảy về qua tĩnh mạch lưng nằm gần ngoài da và đổ vào tĩnh mạch bụng.

Hệ thống thần kinh của dương vật

• Cơ chế cương được kiểm soát bằng một hệ thống thần kinh tự động. Những dây thần kinh đối giao cảm đi từ xương thiên 2-4 giữ nhiệm vụ chính. Trong khi đó những sợi thần kinh giao cảm đi từ đốt sống ngực số 1 đến đốt thắt lưng số 2 lại kiểm soát sự phóng tinh và làm xìu dương vật.
• Những sợi thần kinh đối giao cảm nối với vùng thần kinh ở thể hang chạy phía dưới tuyến tiền liệt và nằm ở gốc dương vật. Các dây thần kinh này rất dễ bị tổn thương khi giải phẫu vùng chậu.
• Hệ thống thần kinh cảm giác và vận động tạo thành một vòng cung đi qua vùng trung tâm gây cương ở tủy sống.
• Phản xạ cương dương vật có thể trực tiếp từ những kích thích ở dương vật, vì vậy đối với những bệnh nhân khi bị tổn thương hoặc bị cắt phần trên của xương thiên thì sẽ có vấn đề.
• Một đường dẫn truyền thần kinh khác từ vỏ não xuống dương vật cũng ảnh hưởng đến chức năng cương. Đó là đường dẫn của những yếu tố gây cương tâm lý, ví dụ như những kích thích nhận được từ mắt, tai, mũi (khi nhìn thấy hay tưởng tượng một hình ảnh kích dục, nghe một chuyện kích dục, hay một xúc cảm, một thay đổi về nội tiết) cũng là nguyên nhân gây cương, làm liệt hay rối loạn chức năng cương dương vật.

Cơ chế hoạt động của dương vật

Cơ chế cương dương vật

Khi có một kích thích hay một ham muốn tình dục (tác động trực tiếp hay gián tiếp) trên dương vật, đặc biệt ở phần dưới bao quy đầu, thì kích thích này sẽ phát ra một tín hiệu từ não bộ được chuyển đến trung tâm gây cương ở tủy sống và làm cho nó hoạt động. Sau đó tín hiệu được gởi tiếp đến mô cương nằm trong hai thể hang qua sự dẫn truyền của các sợi thần kinh thể hang. Kết quả là:

Làm dãn nở các động mạch thể hang, các động mạch nhỏ, kể cả động mạch xoắn, do đó máu sẽ được bơm dồn vào các hang mạch máu.

              Cơ chế cương của dương vật

Các cơ trơn quấn quanh động mạch hang cũng như quấn quanh các hang mạch máu dãn ra sẽ tạo thành một lực hút làm cho máu đến các hang mạch máu nhiều hơn. Sự dãn của các cơ trơn này là một yếu tố chính trong việc gây cương hay xìu dương vật.

Sự dãn nở của các hang mạch máu làm cho một số lượng máu dồn lại càng ngày càng nhiều hơn do đó làm tăng áp lực trong các hang, các hang này sẽ phình ra và ép lên các tĩnh mạch vốn có thành mạch máu rất mỏng làm cho nó xẹp xuống, như thế máu sẽ ứ lại không thoát ra trở về được nên đã gây cương cứng. Đó là cơ chế gây cương do tĩnh mạch bị chèn ép.

Cơ chế xìu dương vật

Lượng máu bị ứ lại trong các hang nếu thoát dần ra được sẽ làm dương vật bớt cứng và xìu xuống. Hiện tượng này là do hoạt động co thắt của hệ thần kinh giao cảm, hệ này được kích thích sau khi con người đạt được cực khoái và xuất tinh.

Tóm lại chìa khóa của việc cương dương vật là sự dãn nở của các cơ trơn quấn quanh các mạch máu và các hang mạch máu, được điều khiển bởi hệ thần kinh đối giao cảm. Trong khi đó dương vật ở trạng thái bình thường tức là không cương thì các cơ trơn này ở trạng thái thái co thắt dưới tác dụng của adrenergic.

Cơ chế hoá học trong hoạt động của dương vật

Những chất trung gian dần dần truyền qua các sợi thần kinh đến nay vẫn chưa hiểu được cặn kẽ. Các nhà khoa học thì chỉ hiểu là chúng bao gồm acetylcholine và chất dẫn truyền thần kinh non-adrenergic-non-cholinergic (NANC) (như nitric oxide [NO]).

NO là sản phẩm cuối cùng của kích thích và ham muốn. Nó có tác dụng dãn cơ, tác dụng của nó trong tế bào là làm gia tăng lượng của GMP vòng, dưới tác động này các cơ trơn dãn ra và gây nên hiện tượng cương dương vật.

GMP vòng bị ức chế dưới tác dụng của phosphodiesterase thể 5.