Công ty phát triển thuốc tuyên bố rằng ở liều lượng cao nhất, thuốc aducanumab làm chậm chứng sa sút trí tuệ.
Có thể gọi đây là một sự trở lại. Sau khi bị gác lại sớm trong năm nay do thiếu kết quả sơ bộ, một loại thuốc được nghiên cứu để làm chậm tiến trình của căn bệnh Alzheimer đang cho thấy những dấu hiệu mới. Theo báo cáo của công ty vào ngày 5/12/2019, xem xét kỹ hơn dữ liệu từ hai thử nghiệm lâm sàng cho thấy những bệnh nhân sử dụng loại thuốc aducanumab với liều lượng cao nhất có thể thực sự có hiệu quả.
Báo cáo của Samantha Haeberlein thuộc Công ty Công nghệ sinh học Biogen tại Thử nghiệm lâm sàng trong Cuộc họp về căn bệnh Alzheimer ở San Diego cho biết, những người dùng thuốc với liều lượng cao nhất giảm khoảng 30%, đo lường theo thang đo Alzheimer thường được sử dụng, so với những người dùng giả dược (placebo). Với kết quả đáng khích lệ này, công ty Biogen, trụ sở tại Cambridge, bang Massachusetts, lên kế hoạch tìm kiếm giấy phép phê duyệt thuốc từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ trong đầu năm 2020.
Sharon Cohen, nhà thần kinh học hành vi tại Chương trình Bộ nhớ Toronto, phát biểu trong phiên thảo luận nhóm tại cuộc họp rằng các kết quả này làm phấn khởi không chỉ với cộng đồng khoa học mà còn với cả người bệnh. Cohen đã tham gia các cuộc thử nghiệm lâm sàng và nhận tài trợ từ công ty Biogen.
Bài thuyết trình đánh dấu một mốc thời điểm quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu căn bệnh Alzheimer, theo phát biểu của Rebecca Edelmayer, giám đốc tham gia khoa học tại Hiệp hội Alzheimer ở Chicago. Căn bệnh Alzheimer từ từ giết chết các tế bào trong não bộ, dần dần xóa bỏ khả năng ghi nhớ, định hướng và suy nghĩ mạch lạc của con người. Những loại thuốc điều trị Alzheimer hiện tại có thể tạm thời làm ngưng các triệu chứng, nhưng không chống lại sự phá hủy não tiềm ẩn. Một phương pháp điều trị thực sự có thể làm chậm hoặc ngăn chặn tổn thương sẽ có tác động rất đối với cho bệnh nhân và người nhà bệnh nhân.
Nếu được xác nhận, các kết quả cũng củng cố ý kiến cho rằng việc hình thành protein amyloid, một loại protein kết dính tích trữ trong não những người mắc Alzheimer, là một bước đầu tiên căn bản của căn bệnh, trái ngược với những ý tưởng không liên quan như một số người đã tranh luận.
Thuốc Aducanumab là một loại kháng thể được nghiên cứu với mục đích loại bỏ những mảng amyloid lớn nhỏ gọi là sợi huyết (fibrils). Nhưng loại thuốc này có một lịch sử khá thăng trầm. Ban đầu, thuốc đã được chứng minh là loại bỏ protein amyloid ra khỏi não. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra hai thử nghiệm pha 3 để chứng minh giá trị của thuốc bằng cách đưa nó ra khỏi các phương pháp điều trị tiêu chuẩn hoặc giả dược, được dùng cho người trong độ tuổi 70 mắc những dấu hiệu đầu tiên của bệnh Alzheimer. Dữ liệu sơ bộ từ hai thử nghiệm này cho thấy thuốc khó có khả năng đạt được mục tiêu trong việc làm chậm các triệu chứng đi cùng với các dấu hiệu não tiềm ẩn của căn bệnh hơn là điều trị bằng giả dược.
Những kết quả mơ hồ này khiến công ty Biogen phải dừng thử nghiệm vào tháng Ba trước khi họ hoàn thành.
Nhưng vào tháng Mười, sau khi chạy thêm dữ liệu 3 tháng có sẵn sau các phân tích ban đầu, công ty Biogen kết luận rằng loại thuốc này cuối cùng cũng cho kết quả đáng hứa hẹn, đặc biệt đối với người được điều trị ở liều lượng cao nhất, 10 miligram thuốc trên một kilogram cân nặng cơ thể. Công ty đã quyết định gia tăng liều lượng đối với một số người trước đó được chỉ định dùng liều lượng thấp hơn do lo ngại các tác dụng phụ.
Các kết quả cập nhật bao gồm 3285 người có những dấu hiệu trượt nhận thức sớm. Các cuộc khảo sát đo lường khả năng của những người tham gia về sáu khía cạnh cuộc sống, gồm trí nhớ, định hướng, chăm sóc cá nhân và giải quyết vấn đề. Các phân tích trên một tập hợp 288 người trong một thử nghiệm được điều trị với liều lượng cao nhất cho thấy rằng, qua một năm rưỡi nghiên cứu, trong khi họ vẫn mất đi một số năng lực tinh thần nhưng đã giảm 30% so với những người được điều trị bằng giả dược. Một tập hợp tương tự gồm 282 người trong một thử nghiệm khác đã giảm 27% so với người dùng giả dược. Kết quả quét não cho thấy, so với những người dùng giả dược, não bộ của những người dùng thuốc aducanumab có ít amyloid hơn – và ít protein tau, một loại protein khác liên quan tới bệnh Alzheimer. Cả hai kết quả về protein amyloid và tau chứng tỏ rằng loại thuốc này thực tế đã làm chậm tiến triển của căn bệnh.
Các đám rối cản trở
Một phân tích nhỏ tìm ra rằng những người được điều trị bằng giả dược có nhiều mảng protein tau (màu đỏ) ở một số chỗ trong não bộ hơn những người dùng thuốc aducanumab. Dưới đây là ba hình ảnh quét não của người dùng giả dược (hình bên trái) và người dùng thuốc aducanumab liều cao nhất (hình bên phải).
Phương pháp điều trị này đã gây ra một số tác dụng phụ. Hình ảnh quét não cho thấy có khoảng 40% người dùng thuốc aducanumab liều cao nhất có dấu hiệu sưng não hoặc chảy máu não. Dù vậy, phần lớn không có bất kỳ một dấu hiệu nào của những vấn đề trên.
Cohen phát biểu: “Mức độ cải thiện thấy được trong các kết quả trên, đặc biệt là trong các phép đo khả năng hàng ngày, là một vấn đề lớn. Những người hiểu rõ căn bệnh này trong số chúng ta đều biết rõ việc đánh mất chính mình từng chút một là như thế nào. Bất kỳ việc gì bạn có thể làm tốt, đã là một chiến thắng.”
Hai thay đổi lớn trong các thử nghiệm – thay đổi trong liều lượng giữa lần thử nghiệm và khi kết thúc quá trình thử nghiệm – làm phức tạp các phân tích. Những sự phức tạp đó khiến cho các nhà nghiên cứu phải cảnh giác với những kết quả mới nhất.
Nhà thần kinh học Samuel Gandy của Trường Y khoa Icahn tại Mount Sinai, thành phố New York, đang giữ lại phán quyết cho đến có khi nhiều dữ liệu hơn được công bố. Ông cho rằng công ty Biogen nên chia sẻ dữ liệu của họ với các nhà khoa học khác cho các phân tích độc lập, như họ đã làm với một loại thuốc Alzheimer khác gọi là solenezumab. Việc chia sẻ hoàn toàn này hiện đang là một tiêu chuẩn vàng, và đặc biệt quan trọng đối với loại thuốc aducanumab hiện vẫn đang tồn tại nhiều tranh cãi.
Nguồn: ScienceNews, Laura Sanders, 05/12/2019
